علل چاقی بی‌دلیل

چاقی بی‌دلیل به وضعیتی اطلاق می‌شود که فرد بدون افزایش میزان مایعات و خوراک مصرفی و بدون کاهش فعالیت بدنی و به صورت ناخواسته بالا رفتن وزن را تجربه کند. این شرایط به طور معمول ناشی از تجمع مایعات درون بافتی، یبوست یا بارداری است.

چاقی ناگهانی ممکن است عارضه‌ای دوره‌ای یا دائمی باشد. این امر غالبا به سرعت روی داده و با نوسانات قابل توجه وزن همراه است. از نمونه‌های چاقی دوره‌ای، می‌توان به بالا رفتن ناگهانی وزن در دوران قاعدگی زنان اشاره کرد. از طرف دیگر، بالا رفتن ناگهانی وزن در دوران بارداری اغلب طولانی مدت‌تر بوده و حداقل ۹ ماه به طول می‌انجامد.

به علاوه، مصرف برخی داروها ممکن است با عوارض جانبی گوناگونی نظیر افزایش وزن ناخواسته همراه باشد. در اغلب موارد، چاقی ناگهانی بی‌ضرر است. با این حال، وجود برخی علائم و نشانه‌ها می‌تواند این نوع بالا رفتن وزن را به یک فوریت پزشکی تبدیل کند.

بررسی جزئی‌تر علت چاقی بی‌دلیل

علت چاقی بی‌دلیل در اغلب موارد عبارت است از:

بارداری

بارداری و رشد جنین در رحم مادر از اصلی‌ترین دلایل افزایش وزن ناخواسته به حساب می‌آید. با این حال، بسیاری از خانم‌ها در طول بارداری و به منظور ایجاد شرایط مناسب برای رشد و نمو جنین، حجم غذای مصرفی خود را افزایش می‌دهند. بخش عمده‌ای از وزن اضافی دوران حاملگی شامل جنین، جفت، مایع آمنیوتیک، بالا رفتن حجم خون و مایعات بدن و بزرگ شدن رحم است.

تغییرات هورمونی

به طور معمول در فاصله سنین ۴۵ تا ۵۵ سالگی، خانم‌ها مرحله جدیدی از زندگی خود را تجربه می‌کنند. این مرحله یائسگی نام دارد. در طول دوران یائسگی، ترشح هورمون استروژن به شدت کاهش می‌یابد. افزایش تجمع چربی در ناحیه شکم و پهلوها تنها یکی از عوارض جانبی کاهش استروژن به حساب می‌آید. به علاوه، زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) نیز به واسطه تغییرات هورمونی ناشی از این بیماری ممکن است افزایش وزن ناخواسته را تجربه کنند.

تغییرات هورمونی میانسالی با آهسته شدن روند سوخت و ساز و افزایش احتمال چاقی بی‌دلیل توام است. در مواردی، تغییرات هورمونی و افزایش وزن ناخواسته ناشی از برخی دیگر از مشکلات مرتبط با سلامتی است که از آن میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کم‌کاری غده تیروئید
• افزایش تولید کورتیزول یا هورمون استرس مانند آن چه در سندرم کوشینگ روی می‌دهد.
• افزایش تولید آلدوسترون

قاعدگی

قاعدگی از اصلی‌ترین دلایل افزایش وزن دوره‌ای در خانم‌ها به حساب می‌آید. چرخه قاعدگی اغلب با تجمع آب و نفخ شکم و به تبع آن با چاقی ناگهانی همراه است. این امر معمولا به دلیل تغییرات ایجاد شده در ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون اتفاق می‌افتد. این افزایش وزن معمولا با پایان دوره قاعدگی فروکش می‌کند و گاهی اوقات ممکن است در زمان تخمک‌گذاری مجددا ظاهر شود.

تجمع مایعات

چاقی بی‌دلیل ممکن است ناشی از تجمع بیش از اندازه مایعات در بافت‌های بدن باشد. این امر در مواردی منجر به تورم برخی اندام‌ها می‌شود. از آن میان، می‌توان به ادم دست، پا، شکم یا صورت اشاره کرد. علاوه بر آن چه گفته شد، ابتلا به بیماری‌هایی نظیر نارسایی قلبی یا بیماری‌های کلیوی و کبدی با مصرف داروهای خاصی همراه است که به نوبه خود می‌توانند تجمع بیش از اندازه مایعات در بدن را به دنبال داشته باشند. به خاطر داشته باشید، افزایش وزن ناخواسته حتی اگر با علائم خاصی همراه نباشد باید مورد توجه قرار گیرد. بنابراین، در چنین شرایطی بهتر است پزشک معالج خود را در جریان گذاشته و با وی مشورت کنید.

مصرف داروهای خاص

چاقی بی‌دلیل ممکن است ناشی از مصرف برخی داروهای خاص باشد. از آن میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کورتیکواستروئیدها
• داروهای ضد افسردگی
• داروهای ضد روان‌پریشی
• قرص‌های جلوگیری از بارداری

علائم و نشانه‌های چاقی بی‌دلیل

علائم و نشانه‌های افزایش وزن ناگهانی و ناخواسته بسته به شرایط و علل به وجود آورنده آن ممکن است متفاوت باشند. با این حال، از شایع‌ترین نشانه‌های این عارضه می‌توان به ناراحتی یا درد در ناحیه شکم و نفخ اشاره کرد.

به علاوه، این نوع افزایش وزن غالبا با تورم قابل ملاحظه‌ای در برخی اندام‌ها نظیر شکم، بازوها، پاها و دست‌ها توام است. همراه بودن هر یک از علائم زیر با چاقی ناگهانی ممکن است نشانه بروز یک بیماری جدی باشد. بنابراین، در چنین شرایطی لازم است هر چه زودتر با پزشک مشورت کنید:

• تب
• حساس شدن پوست
• تنگی نفس
• گرفتگی سینه و دشوار شدن تنفس
• تپش قلب
• تعرق بیش از اندازه
• تغییرات بینایی

تشخیص علت چاقی بی‌دلیل

بدیهی است که برای تشخیص علت چاقی بی‌دلیل باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک معالج درباره سبک زندگی و سوابق سلامتی شما پرسش‌هایی را مطرح خواهد کرد. به علاوه، احتمالا انجام آزمایش خون تجویز خواهد شد. آزمایش خون بررسی سطح هورمون‌ها، عملکرد کلیه‌ها و کبد و بسیاری موارد دیگر را امکان‌پذیر می‌کند. گاهی اوقات، ممکن است انجام معایناتی نظیر سونوگرافی، عکس‌برداری با اشعه ایکس، MRI یا سی تی اسکن نیز لازم باشد.

درمان چاقی ناگهانی

درمان چاقی ناگهانی به روش‌های مختلفی امکان‌پذیر است. انتخاب بهترین روش درمان به علت افزایش وزن ناخواسته بستگی دارد. اگر این امر به واسطه تغییرات هورمونی روی داده باشد، ممکن است پزشک برای متعادل کردن سطح هورمون‌های شما دارو تجویز کند.

این قبیل داروها از تنوع بسیار زیادی برخوردار بوده و برحسب نوع هورمون متغیر خواهند بود. اغلب داروهای هورمونی باید برای مدتی طولانی مصرف شوند. به خاطر داشته باشید، مصرف هم‌زمان بسیاری از داروها با یکدیگر تداخل ایجاد کرده و می‌تواند زیان‌های جدی را برای سلامت شما به دنبال داشته باشد. بنابراین، در هنگام مراجعه به پزشک لازم است وی را در جریان کلیه داروهای مصرفی خود قرار دهید تا در صورت امکان درمان جایگزینی را برای شما در نظر بگیرد.

سخن آخر

با توجه به آن چه گفته شد، افزایش وزن ناگهانی موضوعی است که نیاز به رسیدگی پزشکی دارد. توجه به نشانه‌ها و تشخیص زود هنگام علل بروز این مشکل به شما کمک خواهد کرد تا وضعیت سلامت خود را در اسرع وقت بهبود بخشید.

شما می‌توانید از هر کجای کشور عزیزمان ایران و هر نقطه دیگر از جهان، در هر ساعت از شبانه روز با پزشکان متخصص تغذیه ارتباط برقرار کنید و با گرفتن مشاوره‌های تخصصی در زمینه انواع رژیم لاغری نگرانی‌های خود را برطرف نمایید و علت چاقی بی‌دلیل خود را پیگیر شوید.