کنترل و درمان فشار خون در بارداری

فشار خون بارداری

دوران بارداری را می‌توان مهمترین دوران در زندگی هر زنی دانست. این دوران علاوه‌بر اینکه به دلیل وجود جنین و نیازهای طبیعی او در بدن مادر اهمیت دارد، به جهت وارد آمدن کمترین آسیب به بدن مادر و حفظ سلامت او برای ادامه زندگی نیز مهم و خاص است. دوران بارداری همانقدر که شیرین و لذت‌بخش است، خطرات، نگرانی‌ها و مشکلات خود را نیز درپی دارد. عدم توجه به سلامت مادر و جنینش، می‌تواند خطرات جبران‌ناپذیری را برای آن‌ها به دنبال داشته باشد و شاید که بدن مادر را برای تمام عمر به چالش بکشد. بنابراین توجه به مشکلات و بیماری‌های رایج در این دوران بسیار مهم و ضروری است و از مواردی محسوب می‌شود که هر مادر و پدری باید پیش از تصمیم به فرزندآوری درخصوص آن اطلاعات کافی دریافت کنند. فشار خون بارداری یکی از رایج‌ترین مشکلات در این دوران است که آموزش‌های مختص به خود را دارد. در ادامه به بررسی ماهیت این بیماری، دلایل ایجادش و راه‌های پیشگیری و درمانش می‌پردازیم. اگر قصد بارداری دارید و یا باردار هستید و هریک از مواردی که در ادامه ذکر خواهد شد را در خود مشاهده کردید، از مشاوره آنلاین بارداری کمک بگیرید.

فشار خون چیست؟

لازم به ذکر است که فشار خون (Blood Pressure) به میزان فشاری که خون با آن در رگ‌ها پمپاژ می‌شود و جریان می‌یابد گفته می‌شود. برای عملکرد صحیح تمامی ارگان‌ها در بدن لازم است که خون با سرعت و فشاری مشخص در رگ‌ها حرکت کند. درصورت بیشتر یا کمتر شدن این فشار، به صورت مستمر و شدید، مشکلاتی برای قسمت‌های مختلف بدن پیش خواهد آمد. فشار خون در بدن با احتساب دو پارامتر ثبت می‌شود. این دو پارامتر که بیشترین و کمترین فشار خون در عروق را نشان می‌دهند عبارتند از:

 عدد سیستولیک Systolic

این عدد نشان دهنده بالاترین میزان فشار در عروق هنگام ضربان قلب است (زمان پمپاژ قلب) و از آن با عنوان ماکزیموم فشار یاد می‌شود. رنج طبیعی آن ۱۲۰ میلیمتر جیوه است. بالاتر رفتن آن از ۱۴۰ و پایین‌تر آمدنش از ۹۰ نشان‌دهنده بالا بودن یا پایین بودن فشار خون خواهد بود.

عدد دیاستولی Diastolic

این عدد پایین‌ترین میزان فشار در رگ‌ها را هنگام ضربان قلب نشان می‌دهد (زمان استراحت قلب و فاصله بین دو پمپاژ) که درواقع مینیموم فشار است. رنج طبیعی این عدد ۸۰ میلیمتر جیوه است. پایین‌تر آمدنش از ۶۰ میلیمتر جیوه و بالاتر رفتنش از ۹۰ میلیمتر جیوه علامت فشار خون پایین یا بالا است.

 حالا، در بدن مادر باردار که حرکت و جریان خون در آن، تغذیه جنین را تامین می‌کند، تنظیم بودن فشار خون بسیار مهم است. به‌خصوص که در بدن مادر باردار میزان خون بیش از ۴۰ درصد نسبت به پیش از بارداری افزایش نشان می‌دهد و احتمال ابتدا به فشار خون بارداری زیاد است.

فشار خون بارداری چیست؟

در ابتدا باید گفت که فشار خون بارداری (Pregnancy-induced hypertension یاGestational Hypertension) می‌تواند از بیماری‌های پرخطر این دوران باشد که به شدت سلامت مادر و جنین را تهدید کند. اما در عین حال می‌توان به راحتی آن را کنترل کرد و با رفتاری آگاهانه از تمامی خطرات احتمالی پیشگیری نمود. نکته بعدی اینکه تشخیص دقیق ابتلا به فشار خون بارداری با اندازه‌گیری دقیق فشار خون در دفعات متعدد انجام می‌شود و معمولا علائم خاصی ندارد. درواقع اگر در بیش از دوبار معاینه دوره‌ای، فشار خون مادر باردار بیش از ۱۴ روی ۹ ( ۱۴۰ روی ۹۰) باشد، باید نسبت به احتمال ابتلای مادر به فشار خون بارداری حساس شد و به‌دنبال عوامل آن بود. در نتیجه در پاسخ به این سوال که «فشار خون در بارداری باید چند باشد» می‌توان گفت بین ۱۲ روی ۸ تا ۱۴ روی ۹. ضمن اینکه پیشگیری‌های لازم برای کنترل این مشکل را درپیش گرفت. اهمیت بالا بودن مینیمم فشار خون در بارداری بیشتر یا کمتر از ماکزیمم آن نیست و هردوی این پارامترها از یک درجه اهمیت برخوردارند. این رقم معمولا از هفته ۲۰ بارداری اهمیت بیشتری پیدا می‌کند چرا که می‌تواند به دلیل مسمویت‌های رایج بارداری اتفاق افتد. بالا بودن فشار خون پیش از هفته بیستم می‌تواند به دلایل دیگری باشد که ابتلای مادر به فشار خون بالا حتی پیش از بارداری یکی از دلایل آن است. در این مواقع روند پیشگیری و درمان متفاوت خواهد بود. به‌طور کلی تنظیم بودن فشار خون مادر ارتباط مستقیم با تغذیه نوزاد از بند ناف دارد. بنابراین کنترل این آیتم در این دوران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در ادامه به دلایل بالارفتن فشار خون مادر باردار و راه‌های درمانی آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

مشاوره آنلاین مشکلات بارداری

عوامل فشار خون بارداری

به‌طور کلی بالا رفتن میزان گردش خون و حجم خون در بدن مادر باردار او را تا حدودی مستعد ابتلا به این بیماری می‌کند. اما در این مواقع فشار خون چندان خطرناک نیست و معمولا بیش از ۱۴ روی ۹ نمی‌رود. مواردی که فشار خون بارداری در آن‌ها به شرایطی خطرناک تبدیل می‌شود عبارتند از:

• اضافه وزن یا چاقی
• کم‌تحرکی و عدم فعالیت کافی
• سیگار کشیدن
• نوشیدن الکل
• بارداری چندقلویی
• سن بالا (بیش از ۴۰ یا کمتر ۱۶ سال)
• استفاده از فناوری‌های کمک‌باروری مانند IVF

همچنین برخی مادران به دلیل سوابق بعضی بیماری‌های خاص نسبت به ابتلا به اختلالات فشار خون در بارداری مستعد‌تر هستند که شامل موارد زیر می‌شوند:

• سابقه‌ی خانوادگی فشار خون در دوره‌ی بارداری
• نارسایی کبدی
• سابقه سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا تنبلی تخمدان
• سابقه بیماری‌های کلیوی
• سابقه بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس و روماتیسم
• سابقه دیابت
• سابقه فشار خون بالا پیش از بارداری

البته مادرانی که بارداری اول خود را تجربه می‌کنند، همچنین مادران سیاه پوست نیز بیش از باقی مادران در خطر ابتلا به فشار خون بارداری هستند.

علائم فشارخون بارداری

برای فشار خون بارداری نمی‌توان علائم خاصی درنظر گرفت. به‌خصوص اگر در ماه‌های اولیه بارداری باشد. چرا برخی از علائم این مشکل با علائم رایج دیگر بارداری مشترک هستند. بهترین راه برای تشخیص اندازه‌گیری فشار خون در شرایط آرام، به‌دور از استرس و بافاصله از زمان فعالیت است. با معدل‌گیری دفعات اندازه‌گیری فشار خون می‌توان رقم دقیقی به دست آورد و از ابتلای مادر اطمینان حاصل کرد. اما به‌طور کلی علائمی نیز ذکر می‌شود که می‌تواند نشان از فشار خون بارداری داشته باشد. این علائم عبارتند از:

• برافروخته شدن پوست
• بالا رفتن ناگهانی وزن از هفته بیستم بارداری
• کاهش میزان ادرار
• تورم دست‌ها یا پاها به صورت ناگهانی و شدید
• سردرد مداوم و شدید
• تنگی نفس و احساس کسالت
• درد شکم و معده (کاملا زیر دنده‌ها و متمایل به راست)
• حالت تهوع و استفراغ در ساعات میانی روز (متفاوت از حالت تهوع معمول صبحگاهی)
• تغییرات بینایی مانند تاری یا مشاهده نقاط نورانی
• درک ضعیف از تحرک جنین (جنین حرکت دارد اما مادر به سختی این حرکت را احساس می‌کند.)

دقت کنید برخی از این علائم مانند تورم، به‌طور طبیعی در دوران بارداری ایجاد می‌شود. اما تورم در فشار خون بارداری به‌صورت ناگهانی افزایش داشته و حالتی غیرعادی دارد. بنابراین هرگونه افزایش تورم غیرعادی باید جدی گرفته شود. همچنین برخی از این علائم ممکن است به شکلی نامحسوس بروز کنند، لذا چندان جدی گرفته نشود. اما بهتر است نسبت به همه موارد ذکر شده دقت کافی را داشته و درصورت مشاهده هریک، حتی به صورت جزئی با پزشک خود مشورت کنید.

انواع فشار خون بارداری

فشار خون بارداری به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. این دلایل در شدت و وخامت بیماری تاثیر مستقیم دارند. همچنین راه‌های درمانی و میزان خطرات ناشی از آن‌ها متفاوت است. به این ترتیب می‌توان فشار خون بارداری را به چند دسته تقسیم کرد که عبارتند از:

• فشار خون مزمن (Chronic gestational hypertension)

مادرانی که پیش از بارداری نیز با معضل فشار خون بالا مواجه هستند در دوران بارداری با این نوع فشار خون درگیر خواهند بود. در مواقعی که زنان به فشار خون بالا مبتلا هستند معمولا توصیه به بارداری نمی‌شود. درصورت تمایل مادر، برخی درمان‌های پیشگیرنده از پیش از بارداری آغاز شده و تغییرات دارویی اعمال خواهد شد. این مادران نیاز به مراقبت و بررسی ویژه در دوران بارداری دارند و پزشک دقت خاصی بر شرایط فشار خون آن‌ها، سلامت جنین و روند بارداری‌شان دارد. ضمن اینکه درصورتی که مادر در هفته‌های اول بارداری (پیش از هفته بیستم) به فشار خون بالا مبتلا شود، پزشک با این معضل مانند فشار خون مزمن رفتار کرده و همان روند درمانی را درپیش خواهد گرفت.

• فشار خون بارداری (gestational hypertension)

معمولا از هفته بیستم خود را نشان می‌دهد. به این شکل که در این سن  بارداری، فشار خون مادر در معاینات دوره‌ای بالا نشان می‌دهد. درصورتی که پزشک معاینات و آزمایش‌های لازم را انجام دهد و مشکل خطرناکی مشاهده نکند، برخی راه‌های بهبود و درمان‌های سبک را آغاز خواهد کرد. مهمترین علامت این نوع، احساس کاذب وضع حمل است.

• فشار خون ناشی از پره‌اکلامپسی (Preeclampsia)

این نوع که ناشی از مسمومیت بارداری است، درواقع نوع خطرناک فشار خون بارداری محسوب می‌شود که معمولا با علائم شدید و ناگهانی نیز بروز خواهد کرد. پزشک معمولا پس از مشاهده علائم فشار خون بالا و بررسی‌های اولیه، آزمایش‌های لازم را تجویز می‌کند. درصورت مشاهده پروتئین در ادرار مادر به مسمومیت بارداری مبتلا شده است. ریسک ابتلا به پره‌اکلامپسی در فاصله بین هفته بیستم تا سی‌ام بیشتر است.

عوارض فشار خون بارداری

به‌طور کلی فشار خون بارداری در نوع اول و دوم عوارض چندانی درپی نداشته و تنها می‌توانند کمی تورم، بی‌حالی و احساس تنگی نفس را در مادر تشدید کنند. اما درصورتی که این دو نوع به خوبی کنترل نشوند، احتمال ابتلا به مسمومیت بارداری بالا رفته و مادر درگیر عوارض شدید این نوع فشار خون خواهد شد. این بیماری حتی درصورت درمان نشدن می‌تواند مادر را پس از زایمان یا تا آخر عمر درگیر کند. پره‌اکلامپسی ممکن است منجر به القای زایمان شود. به این معنی که زایمان زودرس اتفاق افتد یا پزشکان پیش از ۳۷ هفته مجبور به سزارین مادر شوند. یکی دیگر از خطرات این بیماری توقف رشد جنین است. در حالت بهتر رشد جنین به شدت کند خواهد شد. قطع جفت که با خونریزی شدید همراه است نیز یکی دیگر از عواقب خطرناک مسمومیت بارداری محسوب می‌شود. از دیگر عوارض خطرناک پره‌اکلامپسی می‌توان به سندرم هلپ اشاره کرد. این سندرم که نوعی نارسایی کبدی محسوب می‌شود منجر به افزایش آنزیم‌های کبدی شده و کاهش سطح پلاکت خون را به همراه داد که بسیار خطرناک است و می‌تواند به مادر و جنین آسیب جدی وارد کند. به این ترتیب باید گفت این نوع از فشار خون بارداری بسیار خطرناک بوده و بهتراست درصورت مشاهده هریک از علائم آن به سرعت به پزشک مراجعه کنید.

درمان فشار خون بارداری

بهترین راه برای درمان فشار خون بارداری، کنترل مداوم و پیشگیری از نوسان آن است. درواقع درصورتی که فشار خون بارداری در رنج طبیعی و نزدیک به طبیعی کنترل شود، مشکلات و عواقب خطرناک احتمالی آن پیش نخواهد آمد و مادر و جنین بارداری را به سلامت پشت سر می‌گذارند. کنترل و پیشگیری‌های لازم در فشار خون بارداری معمولا با مراجعات مکرر به پزشک برای معاینه منظم و نظارت مداوم او، آزمایشهای ادرار منظم و با فواصل کوتاه برای کنترل پروتئین خون، سونوگرافی‌های مکرر برای بررسی رشد جنین و البته پیگیری و بررسی حرکت جنین از مادر همراه خواهد بود. از آنجا که مصرف داروها در دوران بارداری عوارض زیادی برای جنین به همراه خواهد داشت معمولا پزشکان از تجویز دارو تا جای ممکن خودداری می‌کنند. درصورت شدت یافتن فشار خون ممکن است از برخی داروهای مخصوص استفاده شود. البته داروهای مجاز فشار خون در بارداری طیف وسیعی را دربر نمی‌گیرند.

راه‌های پیشگیری از فشار خون بارداری و برخی مراقبت‌های خانگی

برای کاهش فشار خون در بارداری چه بخوریم؟

یکی از اصلی‌ترین دلایل فشار خون بارداری را باید اضافه‌وزن و چاقی دانست. بنابراین مادرانی که قصد بارداری دارن بهتر است به توصیه پزشکان پیش از اقدام به بارداری درصورت داشتن اضافه وزن، از رژیم‌ها و ورزش برای کاهش آن کمک بگیرند. در طول دوران بارداری حفظ فعالیت‌های سبک روزانه به تمامی مادران توصیه می‌شود. عدم تحرک از اصلی‌ترین عوامل فشار خون بارداری است. همچنین دقت در رژیم غذایی در طول بارداری، استفاده از غذاهای سبک و کم‌نمک و کم‌چرب، مصرف غذاهای خانگی و سبزی و میوه تازه در پیشگیری از ابتلا به این بیماری تاثیر بسزایی دارد. اگر در بین افرادی هستید که ریسک ابتلا به فشار خون حاملگی در آن‌ها بالا است، توصیه می‌شود که برای رژیم غذایی خود در این دوران با یک متخصص تغذیه مشورت کرده و درصورت لزوم برنامه مشخصی را دریافت کنید. مورد دیگر کنترل استرس و اضطراب و دوری از هرگونه تنش است. این موارد می‌تواند در افراد عادی نیز منجر به بالا رفتن فشار خون شود. بنابراین به مادران باردار توصیه می‌شود از تمرینات استرس‌زدا مانند یوگا و مراقبه کمک بگیرند. این تمرینات برای  سهولت زایمان نیز بسیار موثر است. ترک سیگار و الکل نیز از دیگر موارد مهم برای کنترل این عارضه و اصلی‌ترین راه‌های کاهش فشار خون در بارداری محسوب می‌شوند. گفته می‌شود :

• مواد غذایی حاوی منیزیم
• ماهی
• روغن ماهی
• سیر
• همچنین مکمل‌های C و E، در کنترل فشار خون بارداری موثر هستند.

اما این باور از نظر علمی ثابت نشده است و مورد تایید پزشکان نیست. در نتیجه در پاسخ به این سوال که «برای کاهش فشار خون در بارداری چه بخوریم» نمی‌توان پاسخ دقیقی ارائه کرد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

درنهایت باید اضافه کرد که درصورت مشاهده هرگونه علامتی که نشان از فشار خون بارداری باشد، سریع به پزشک مراجعه کنید. اگر به این عارضه مبتلا هستید، از دستگاه فشار خون در منزل کمک گرفته و هرروز فشار خون خود را چک کنید. درصورت بالا رفتن فشار و عدم کنترل آن، به سرعت به پزشک مراجعه کنید. اگر سوابقی دارید که احتمال ابتلا به فشار خون بارداری را بالا می‌برد، پیش از بارداری از مشاوره پزشکان متخصص کمک گرفته و راه‌کارهای مفید و مهم را پیاده کنید. می‌توانید برای بهره‌مندی از چنین مشاوره‌ای از خدمات مشاوره آنلاین بارداری با پزشکان متخصص در سایت پذیرش ۲۴ کمک بگیرید. درنهایت باید اضافه کرد که فشار خون بارداری پس از زایمان به حالت عادی بازمی‌گردد. درصورت تداوم این مشکل با پزشک مشورت کنید.

مشاوره آنلاین بارداری