عفونت ادراری | علائم، علل ابتلا و راه های درمان آن

عفونت ادراری

عفونت ادراری (UTI) یکی از شایع‌ترین عفونت‌ها در انسان است که اصولا هر قسمت از دستگاه ادراری یعنی کلیه‌ها، حالب‌ها، مثانه و مجرای ادراری را درگیر می‌کند. این عفونت بیشتر در بخش تحتانی دستگاه ادراری یعنی مثانه و مجرای ادراری خود را نشان می‌دهد. طبق آمار، زنان به میزان ۵۰% بیشتر از مردان در معرض ابتلا به عفونت ادراری قرار دارند. بروز این عفونت در مثانه می‌تواند دردناک و آزاردهنده باشد و در صورت سرایت آن به کلیه‌ها عواقب جدی ایجاد می‌شود. از علائم متداول آن می‌توان به تمایل شدید به دفع ادرار و احساس درد و سوزش هنگام ادرار اشاره کرد. عامل بیشتر عفونت‌های ادراری باکتری است، اما در برخی مواقع در اثر حضور و تکثیر قارچ‌ها و در موارد نادر ویروس‌ها نیز بروز می‌کند. عفونت ادراری معمولاً براساس علائم و آزمایش نمونه ادرار تشخیص داده می‌شود. پزشکان اغلب برای درمان انواع عفونت‌های دستگاه ادراری آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کنند اما شما می‌توانید از قبل اقداماتی برای پیشگیری و کاهش خطر ابتلا به عفونت ادراری انجام دهید. در صورت عدم درمان به موقع ممکن است این عفونت، به‌خصوص اگر ناحیه فوقانی دستگاه ادراری را درگیر کرده باشد، وارد خون و باعث سپسیس شود که یک واقعه تهدیدکننده زندگی است. بنابراین اگر مشکوک به عفونت ادراری هستید، در اسرع وقت با پزشک متخصص کلیه و مجاری ادراری (اورولوژیست) یا پزشک متخصص داخلی تماس بگیرید.

علائم عفونت ادراری چیست؟

علائم عفونت ادراری معمولا با توجه به سن، جنسیت و اینکه چه بخشی از دستگاه ادراری آلوده شده باشد، متغیر است. در بعضی موارد ممکن است تا چند روز با هیچ علائمی مواجه نشوید و یک دفعه بروز کند. از علائم عفونت ادراری در بزرگسالان که در اثر عفونت قسمت‌های تحتانی دستگاه ادراری (مجاری ادراری و مثانه) بروز می‌کند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سوزش ادرار
• تکرر ادرار بدون دفع ادرار زیاد
• تمایل برای دفع سریع ادرار
• دفع ادرار خونین
• دفع ادرار کدر و ابری
• دفع ادراری که رنگی شبیه به کوکاکولا یا چای دارد (نشانه‌ای از وجود خون در ادرار است)
• دفع ادراری که بوی شدیدی دارد
• درد لگن در زنان خصوصاً در مرکز لگن و اطراف ناحیه استخوان شرمگاهی
• درد مقعدی در مردان

از علائم عفونت ادراری در بزرگسالان که در اثر عفونت قسمت‌های فوقانی دستگاه ادراری (کلیه‌ها و حالب‌ها) بروز می‌کند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احساس درد در قسمت فوقانی بدن مثل کمر و پهلوها
• تب و لرز
• حالت تهوع
• استفراغ
• خستگی
• وجود خون در ادرار

گسترش عفونت ادراری در این ناحیه از دستگاه تناسلی می‌تواند منجر به فشار خون پایین، کاهش دمای بدن، شوک و مرگ شود. پس حتما پس از مشاهده علائم ذکر شده، برای درمان به موقع آن اقدام کنید. معمولا علائم عفونت ادراری در نوزادان و کودکان عبارتند از:

• دمای بالای بدن به‌خصوص در ناحیه گردن، کمر یا شکم کودک
• نوزاد یا کودک مدام بی‌قرار است و کم‌اشتها می‌شود
• نوزاد مدام خود را خیس می‌کند
• احساس بوی ناخوشایند هنگام عوض کردن نوزاد
• ممکن است کودک در اثر تکرر ادرار شب دچار شب‌ادراری شود

معمولا افراد مسن، ضعیف یا افرادی که سوند ادراری دارند، در اثر عفونت ادراری با علائم زیر مواجه می‌شوند:

• تغییرات رفتاری مانند احساس آشفتگی
• خیس شدن بی‌اختیار شلوار
• تب و لرز
• احساس سوزش بیش‌ازحد و قرمزی پوست در محل سونداژ

 چه کسانی بیشتر دچار این مشکل می‌شوند؟

مطمئنا این ابهام در ذهن شما شکل گرفته که عفونت ادراری از چی میاد؟ و چرا در زمان‌های خاصی با آن مواجه می‌شوید؟ اصولا انواع عفونت‌های دستگاه ادراری هنگامی اتفاق می‌افتند که باکتری‌ها از طریق مجرای ادراری وارد دستگاه ادراری شده و در مثانه شروع به تکثیر کنند. اگرچه سیستم ادراری برای جلوگیری از این مهاجمان میکروسکوپی از سلول‌های ایمنی بدن کمک می‌گیرد اما گاهی‌اوقات سد دفاعی بدن با شکست مواجه می‌شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، باکتری‌ها تکثیر و به یک عفونت کامل در دستگاه ادراری تبدیل می‌شوند. اکثریت قریب به اتفاق عفونت‌های دستگاه ادراری ناشی از باکتری اشریشیا کلی (E. coli) است که معمولاً در سیستم گوارش یافت می‌شود. باکتری‌های کلامیدیا و مایکوپلاسما می‌توانند مجرای ادرار را آلوده کنند اما معمولا مثانه را آلوده نمی‌کنند. از علل اصلی بروز انواع عفونت ادراری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

علل ابتلا به عفونت ادراری چیست؟

• افزایش سن (افراد مسن بیشتر به عفونت ادراری مبتلا می‌شوند)
• استراحت طولانی‌مدت یا کاهش تحرک بعد از جراحی
• سنگ کلیه
• داشتن عفونت ادراری در چند هفته گذشته
• انسداد مجاری ادراری در اثر بزرگ شدن پروستات، سنگ کلیه و بروز انواع خاصی از سرطان
• استفاده طولانی‌مدت از سوندهای ادراری که ممکن است ورود باکتری‌ها به مثانه را راحت‌تر کند
• دیابت کنترل نشده
• داشتن ساختارهای ادراری غیر طبیعی از بدو تولد
• یک سیستم ایمنی ضعیف شده
• عدم رعایت بهداشت مناسب یا شستشوی بدن با آب غیر بهداشتی

انواع عفونت ادراری

شایع‌ترین عفونت‌های ادراری عمدتا در خانم‌ها اتفاق می‌افتند و اکثرا مثانه و مجرای ادراری را تحت تأثیر قرار می‌دهند. بسته به محل وقوع عفونت ادراری عناوین مختلفی برای آن در نظر گرفته شده است که شامل موارد زیر هستند:

• عفونت مثانه (سیستیت). این نوع عفونت ادراری معمولاً به دلیل حضور باکتری اشرشیاکلی ( coli) ایجاد می‌شود. بااین‌حال، گاهی‌اوقات باکتری‌های دیگر نیز مسئول بروز آن هستند. مقاربت جنسی ممکن است منجر به التهاب مثانه شود که حتما برای ایجاد آن نیازی به فعالیت جنسی کامل نیست. جالب است بدانید که همه خانم‌ها به دلیل آناتومی خاص خود (فاصله کم مجرای ادراری تا مقعد و دهانه مجرای ادراری تا مثانه) بیشتر در معرض خطر سیستیت هستند. اگر فردی به عفونت مثانه مبتلا باشد، ممکن است تب اندک و فشار و گرفتگی در شکم و کمر را نیز احساس کند.
• عفونت مجرای ادراری. این نوع عفونت ادراری می‌تواند هنگامی اتفاق بیافتد که باکتری‌های گوارشی از مقعد به مجرای ادراری گسترش یابند. ازآنجایی‌که مجرای ادراری زنان به واژن نزدیک است، عفونت‌های مقاربتی مانند تبخال، سوزاک، کلامیدیا و مایکوپلاسما می‌توانند باعث بروز عفونت مجرای ادراری شوند.
• عفونت کلیه (پیلونفریت). پیلونفریت حاد یک عفونت کلیوی ناگهانی و شدید است. اگر فردی به این بیماری مبتلا شود معمولا علائم درد قسمت فوقانی کمر و پهلو، تب شدید، لرز، خستگی و تغییرات ذهنی را تجربه می‌کند. جز شرایط اورژانسی محسوب می‌شود و در صورت مشکوک شدن به آن، باید فوراً توسط پزشک ارزیابی شود.

فاکتورهای خطر شایع ابتلا به عفونت ادراری در زنان و مردان

طبق آمار، بیش از ۵۰ درصد زنان حداقل یک بار عفونت ادراری را در طول زندگی خود تجربه می‌کنند که معمولا ۲۰ تا ۳۰ درصد دچار عفونت‌های مکرر نیز می‌شوند. بهتر است بدانید که احتمال ابتلای خانم‌های باردار بیشتر از خانم‌های غیر باردار نیست اما در صورت ابتلا احتمال اینکه عفونت آن‌ها به کلیه‌ها منتقل شود بیشتر است. دلیل این امر تغییراتی در بدن در دوران بارداری است که دستگاه ادراری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. معمولا فاکتورهای خطر ویژه زنان در مورد ابتلا به عفونت‌های ادراری شامل موارد زیر است:

• آناتومی زنانه. مجرای خروجی ادرار در زنان نسبت به مردان کوتاه‌تر است و این مساله مسافتی را که باکتری‌ها باید برای رسیدن به مثانه طی کنند کاهش می‌دهد.
• احتمال عفونت ادراری در زنان فعال از نظر جنسی بیشتر است. داشتن یک شریک جنسی جدید نیز خطر شما را افزایش می‌دهد.
• استفاده از وسایل کنترل بارداری. زنانی‌که از دیافراگم یا مواد اسپرم‌کش برای کنترل بارداری استفاده می کنند ممکن است در معرض خطر بیشتری قرار داشته باشند.
• پس از یائسگی، کاهش استروژن باعث تغییراتی در دستگاه ادراری می‌شود که شما را در برابر این عفونت آسیب‌پذیر می‌کند.

بزرگ شدن پروستات یکی از فاکتورهای خطر عفونت ادراری است که فقط در مردان وجود دارد. از فاکتورهای خطر مشترک در زنان و مردان می‌توان به ناهنجاری‌های مادرزادی دستگاه ادراری که اجازه نمی‌دهند ادرار به طور طبیعی از بدن خارج شود یا باعث بازگشت ادرار در مجرای ادرار می‌شوند، انسداد در دستگاه ادراری در اثر سنگ کلیه که ادرار را در مثانه به دام می‌اندازد، یک سیستم ایمنی سرکوب شده در اثر دیابت یا سرطان، داشتن سابقه عفونت ادراری با جراحی دستگاه ادراری، اشاره کرد.

آیا امکان پیشگیری از عفونت ادراری وجود دارد؟

برای کاهش خطر ابتلا به عفونت ادراری می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:

• مایعات فراوان، به ویژه آب بنوشید. نوشیدن آب به رقیق‌تر شدن و دفع بیشتر ادرار کمک می‌کند. این کار اجازه می‌دهد باکتری‌ها از دستگاه ادراری شما قبل از شروع عفونت دفع شوند.
• در مورد خانم‌ها بهتر است هنگام شستشوی بدن خود پس از ادرار کردن و بعد از اجابت مزاج، از جلو به عقب این کار را انجام دهند تا باکتری‌های ناحیه مقعد به واژن و مجرای ادرار منتقل نشوند. سعی کنید بعد از هر بار شستشو بدن خود را با یک دستمال نخی تمیز خشک کنید.
• پس از مقاربت هر چه زودتر مثانه خود را خالی کنید. همچنین برای کمک به دفع بیشتر باکتری‌ها، یک لیوان آب کامل بنوشید.
• استفاده از اسپری‌های خوشبوکننده یا سایر محصولات زنانه مانند دوش واژینال و پودر در ناحیه تناسلی می‌تواند مجرای ادرار را تحریک کند.
• روش کنترل بارداری خود را تغییر دهید. دیافراگم‌ها یا کاندوم‌های دارای اسپرم‌کش می‌توانند در رشد باکتری‌ها نقش داشته باشند.

در مورد زنان یائسه، استفاده از استروژن موضعی یا واژینال که توسط پزشک تجویز شده است می‌تواند در پیشگیری در عفونت ادراری موثر باشد. اگر پزشکتان معتقد است که مقاربت عامل عفونت ادراری مکرر شما است، ممکن است مصرف پیشگیرانه آنتی‌بیوتیک بعد از مقاربت را به شما توصیه کند. استفاده از پروبیوتیک‌های واژن در قالب شیاف نیز ممکن است در پیشگیری از عفونت ادراری کمک کند زیرا با تغییر باکتری‌های موجود در واژن، باعث کاهش وقوع و عود مجاری ادراری می‌شود. حتماً با پزشک درمورد اینکه برنامه پیشگیری مناسب شما چیست صحبت کنید.

انواع راه‌های درمان عفونت ادراری که باید بدانید

آنتی‌بیوتیک‌ها معمولاً اولین خط درمان عفونت‌های دستگاه ادراری هستند. اما اینکه چه داروهایی و برای چه مدت تجویز می‌شوند، به سن، جنسیت، شرایط سلامتی و نوع باکتری‌های موجود در ادرار بستگی دارد. به‌همین‌دلیل گاهی درمان عفونت ادراری در مردان با زنان متفاوت است.

در مورد عفونت‌های ساده و بدون عارضه معمولا سولفامتوکسازول، سفالکسین، سفتریاکسون و فسفومایسین تجویز می‌شوند. در مورد درمان عفونت ادراری با سیپروفلوکساسین باید بدانید که معمولا برای عفونت ادراری ساده توصیه نمی شود زیرا خطرات این دارو از مزایای آن در این شرایط بیشتر است. در برخی موارد مانند عفونت ادراری پیچیده یا عفونت کلیوی، اگر گزینه‌های درمانی دیگری وجود نداشته باشد ممکن است پزشک داروی سیپروفلوکساسین را تجویز کند.

اغلب علائم طی چند روز پس از درمان برطرف می‌شوند. اما ممکن است لازم باشد آنتی‌بیوتیک‌ها را به مدت یک هفته یا بیشتر ادامه دهید. کل دوره آنتی‌بیوتیک را طبق تجویز مصرف کنید. در موارد عفونت ادراری ساده و بدون عارضه، پزشک ممکن است یک دوره درمان کوتاه‌تر مانند مصرف آنتی بیوتیک به مدت یک تا سه روز را توصیه کند. اما اینکه آیا این دوره کوتاه برای درمان عفونت شما کافی است یا خیر، به علائم و سابقه پزشکی خاص شما بستگی دارد. همچنین ممکن است پزشک داروی ضد درد (مسکن) برای شما تجویز کند که مثانه و مجرای ادرار را بی‌حس می‌کند تا سوزش هنگام ادرار را تسکین دهد، اما درد معمولاً به زودی پس از شروع آنتی‌بیوتیک تسکین می‌یابد. در ادامه می‌توانید عکس قرص عفونت ادراری را مشاهده کنید.

اگر مرتباً دچار عفونت ادراری می‌شوید، پزشک ممکن است توصیه‌های درمانی خاصی مانند موارد زیر را ارائه دهد:

• آنتی‌بیوتیک با دوز کم، در ابتدا برای شش ماه اما گاهی بیشتر
• اگر عفونت‌های شما به فعالیت جنسی مربوط باشد، یک دوز آنتی‌بیوتیک بعد از مقاربت جنسی
• اگر در دوران یائسگی هستید، استروژن درمانی واژینال

برای عفونت ادراری شدید، ممکن است به بستری شدن و درمان با آنتی‌بیوتیک‌های وریدی در بیمارستان نیاز داشته باشید.

درمان عفونت ادراری با داروهای گیاهی

• تحقیقات نشان داده‌اند که نوشیدن مداوم آب زغال‌اخته در پیشگیری از عفونت ادراری بسیار موثر است.
  زیرا حاوی آنتوسیانین و اسید سالیسیلیک است که مانع از اتصال باکتری‌ها به مجاری ادراری می‌شود.
• تجربه نشان داده است که خوردن عصاره رقیق شده گیاه کاسنی (۲ تا ۴ گرم به صورت جوشانده یا دم کرده) و گیاه گزنه باعث افزایش ادرار و خروج باکتری‌ها شده و در رفع عفونت ادراری موثر است.
• خوردن مداوم محلول دارچین و عسل به افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن و از بین بردن باکتری‌ها کمک می‌کند.

درمان عفونت ادراری در طب سنتی

• از نظر متخصصان درمان عفونت ادراری طب اسلامی، بهترین روش درمانی، تحریک بدن به ادرار کردن است.
• به‌همین‌دلیل خوردن روزانه یک فنجان آب تربچه، مخلوط آب گل گز روغنی و آب نارگیل، آب آناناس، آب انگور قرمز، آب اسفناج و یک حبه سیر به‌عنوان آنتی‌بیوتیک بسیار موثر است.
• برای درمان عفونت ادراری در زنان با طب سنتی توصیه می‌شود که خانم‌ها از خواص ضد عفونی‌کننده سرکه سیب رقیق شده برای شستشوی اندام تناسلی خود غافل نشوند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اکثر موارد عفونت ادراری شدید نیستند اما برخی از آن‎ها می‌توانند منجر به مشکلات جدی شوند، به‌خصوص عفونت‌های ادراری مربوط به قسمت‌های فوقانی دستگاه ادراری. اصولا عفونت‌های مکرر یا طولانی‌مدت کلیه می‌توانند آسیب دائمی ایجاد کنند و برخی از عفونت‌های ناگهانی کلیه تهدیدکننده زندگی هستند، به‌خصوص اگر باکتری‌ها در شرایطی به نام سپتی‌سمی وارد خون شوند. همچنین این مشکل در مواردی خطر زایمان نوزادان نارس یا وزن کم نوزاد هنگام تولد را افزایش می‌دهد. بنابراین به محض اینکه با علائم ذکر شده مواجه شدید یا علائم شما طی ۲ روز بعد بهتر نشد، در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید. به‌خصوص اگر این علائم در کودکان، خانم‎های باردار، بیماران بعد از جراحی و افراد مسن مشاهده شدند. اگر بعد از درمان دوباره علائم شما بازگشت، حتما به پزشک مراجعه کنید چراکه عفونت ادراری از بیماری‎های عودکننده است. درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری ندارید، از صدها پزشک آنلاین متخصص در عفونت ادراری و کلیه در پذیرش۲۴، مشاوره آنلاین تلفنی و متنی بگیرید و مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره‌های ایشان استفاده کنید.

مشاوره آنلاین عفونت ادراری