علائم اعتیاد به سیگار و مراحل ترک سیگار

اعتیاد به سیگار

نیکوتین یک ماده شیمیایی بسیار اعتیادآور است که در گیاه تنباکو یافت می‌شود. جالب است بدانید که ماده اصلی که در تولید سیگار استفاده می‌شود همین گیاه تنباکو است. به‌همین‌دلیل، معمولاً افراد بعد از کشیدن چند نخ سیگار از نظر روانی و جسمی به آن وابسته و با پدیده‌ای به نام اعتیاد به سیگار یا نیکوتین مواجه می‌شوند. وابستگی به سیگار زمانی ایجاد می‌شود که دیگر بدن شما به حضور نیکوتین نیاز دارد و نمی‌توانید استفاده از آن را متوقف کنید زیرا این ماده اثرات خوشایند و موقتی در مغز شما ایجاد می‌کند؛ بنابراین برای تجربه دوباره این حس خوب به سراغ کشیدن یک سیگار دیگر می‌روید.

مصرف انواع دخانیات خطرناک است. طبق آمار، در کشور ما سالانه حدود ۵۰۰ هزار نفر در اثر ابتلا به بیماری‌های مرتبط با استعمال دخانیات جان خود را از دست می‌دهند؛ بنابراین مهم نیست که چه مدت سیگاری بوده‌اید، ترک سیگار در هر زمان می‌تواند برای سلامتی شما بسیار مفید باشد. اگرچه ترک سیگار با علائم و تغییرات روحی و جسمی ناخوشایندی همراه است اما امروزه به لطف درمان‌ها و راهکارهای نوین پزشکی این مسیر هموار شده است.

هر لحظه که تصمیم به ترک سیگار برای حفظ سلامت خود و اطرافیانتان گرفتید، فقط کافی است با پزشک متخصص در زمینه ترک دخانیات در تماس باشید. درعین‌حال مطالعه این مطلب نیز می‌تواند اطلاعات خوبی در زمینه اعتیاد به سیگار و به‌خصوص ترک سیگار در اختیار شما بگذارد.

علائم اعتیاد به سیگار چیست؟

برای برخی از افراد، استفاده از حتی یک تا دو عدد سیگار می‌تواند به‌سرعت منجر به اعتیاد و وابستگی به نیکوتین شود. علائمی که ممکن است در اثر اعتیاد به سیگار آن‌ها را تجربه کنید، معمولاً عبارت‌اند از:

• نمی‌توانید سیگار را ترک کنید. با وجود تلاش زیاد در این زمینه، اغلب شکست خورده‌اید و خودتان نمی‌توانید برای ترک سیگار اقدام کنید.
• به‌محض اینکه تصمیم به ترک سیگار می‌گیرید با علائم خاصی مواجه می‌شوید. تلاش شما برای ترک باعث ایجاد علائم جسمی و خلقی مانند هوس شدید، استرس و اضطراب، تحریک‌پذیری، بی‌قراری، عدم تمرکز، افسردگی، ناامیدی، عصبانیت، افزایش گرسنگی، بی‌خوابی، یبوست یا اسهال می‌شود.
• با وجود ابتلا به مشکلات سلامتی و انواع بیماری، همچنان به کشیدن سیگار ادامه می‌دهید. حتی اگر سلامت ریه‌ها یا قلب شما به خطر افتاده باشد، باز هم نمی‌توانید از نظر روانی جلوی سیگارکشیدن خود را بگیرید. در واقع حاضرید اثرات منفی کشیدن سیگار را با تمام وجود بپذیرید.
• حاضرید فعالیت‌های اجتماعی زیادی را کنار بگذارید. شما ممکن است از رفتن به رستوران‌های با ممنوعیت کشیدن سیگار منصرف شوید یا معاشرت با خانواده یا دوستان خود را متوقف کنید زیرا در این شرایط نمی‌توانید سیگار بکشید.

علل اعتیاد به سیگار چیست و چه کسانی بیشتر دچار این مشکل می‌شوند؟

عامل اصلی اعتیاد به سیگار اثرات اعتیادآور ماده نیکوتین است. در واقع جذب و اثرات خوشایند این ماده شیمیایی در بدن است که مانع از ترک سیگار می‌شود. اصولاً نیکوتین در عرض چند ثانیه با اولین استنشاق دود سیگار به مغز می‌رسد. در مغز، نیکوتین باعث ترشح مواد شیمیایی به نام انتقال‌دهنده‌های عصبی می‌شود که به تنظیم خلق‌وخو و رفتار کمک می‌کنند.

دوپامین یکی از این انتقال‌دهنده‌های عصبی است که در مرکز پاداش مغز ترشح می‌شود و باعث احساس لذت و بهبود خلق‌و‌خو می‌شود. در واقع با وجود این اثرات روانی لذت‌بخش، هرچه بیشتر سیگار بکشید بدن شما به نیکوتین بیشتری نیاز خواهد داشت تا احساس خوبی داشته باشید و این روند منجر به اعتیاد به سیگار می‌شود. دریافت نیکوتین به‌سرعت جزئی از برنامه روزمره شما می‌شود و با عادت‌ها و احساسات شما در هم آمیخته می‌شود.

جالب است بدانید نیکوتین فقط بر روان شما اثر نمی‌گذارد بلکه اثرات جسمی نیز دارد، به‌همین‌دلیل ترک آن با علائم جسمی مثل بدن درد، گرسنگی زیاد، یبوست یا اسهال همراه است. از موقعیت‌هایی که باعث تحریک شما به سیگارکشیدن می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نوشیدن قهوه
• زمان استراحت در محل کار
• صحبت تلفنی
• نوشیدن الکل
• رانندگی ماشین
• وقت‌گذرانی با دوستان
• بعد از غذا

بنابراین برای غلبه بر اعتیاد به سیگار و ترک آن باید از عوامل محرک خود آگاه شوید و برای مقابله با آن‌ها برنامه‌ریزی کنید. جالب است بدانید که حتی مصرف گاه‌به‌گاه یا تفریحی سیگار نیز می‌تواند باعث وابستگی و اعتیاد به آن شود زیرا نیکوتین موجود در آن بسیار اعتیادآور است. حتی مصرف آدامس‌های حاوی نیکوتین می‌تواند شما را وابسته کند. اگرچه مقدار نیکوتین موجود در این محصولات کمتر است و دیرتر از سیگار می‌توانند جذب بدن شوند.

انواع اعتیاد به سیگار

اعتیاد به سیگار معمولاً با یک پُک شروع می‌شود و کم‌کم به ده پاکت در روز نیز می‌تواند برسد. به‌همین‌دلیل، ذکر می‌شود که شدت اعتیاد به سیگار (از خفیف تا شدید)، بستگی به اراده فرد و شرایط روحی او طی زندگی دارد. اگر فرد بتواند با ورزش و کارهای دیگر این حس لذت‌بخشی مغز را تأمین کند، به‌مرور دیگر نیازی به حضور نیکوتین برای تحریک آن نیست؛ بنابراین شدت انواع اعتیاد به سیگار کاملاً به رفتارهای شما وابسته است.

فاکتورهای خطر شایع اعتیاد به سیگار

باید بدانید، هرکسی که سیگار می‌کشد در معرض خطر وابستگی به آن است. عواملی که در گرایش به سیگار و اعتیاد به آن تأثیرگذار هستند عبارت‌اند از:

• سن: بیشتر افراد سیگارکشیدن را از دوران کودکی یا نوجوانی شروع می‌کنند. هرچه سن شما در هنگام شروع به سیگارکشیدن کمتر باشد، احتمال اعتیاد شما بیشتر می‌شود.
• ژنتیک: زمان شروع سیگارکشیدن و ادامه آن تا حدی ارثی است زیرا عوامل ژنتیکی می‌توانند بر نحوه برخورد گیرنده‌های سطحی سلول‌های عصبی مغز شما با دوزهای بالای نیکوتین منتقل شده توسط سیگار، تأثیر بگذارند.
• والدین و همسالان: کودکانی که با والدین سیگاری بزرگ می‌شوند، بیشتر احتمال سیگاری شدن آن‌ها وجود دارد. معمولاً نوجوانان به‌واسطه سیگاری بودن دوستان خود و امتحان کردن آن، اعتیاد به سیگار پیدا می‌کنند.
• افسردگی یا سایر بیماری‌های روانی. بسیاری از مطالعات ارتباط بین افسردگی و استعمال دخانیات را نشان داده‌اند. به‌همین‌دلیل معمولاً افرادی که مبتلا به افسردگی، اسکیزوفرنی، اختلال استرس پس از سانحه یا سایر اشکال بیماری روانی هستند، به‌احتمال زیاد سیگاری می‌شوند.
• مصرف مواد مخدر. مصرف مداوم الکل و انواع مواد مخدر، معمولاً منجر به اعتیاد به سیگار می‌شود.

بیشترین عوارض اعتیاد به سیگار در زنان و مردان

دود تنباکو حاوی بیش از ۶۰ ماده شیمیایی شناخته شده سرطان‌زا و هزاران ماده مضر دیگر است. حتی سیگارهای طبیعی یا گیاهی نیز دارای مواد شیمیایی مضر هستند. به همین دلیل طبق آمار، خطر مرگ و ابتلا به بیماری‌های قلبی و ریوی در افراد سیگاری بیشتر از افراد غیرسیگاری است. اعتیاد به سیگار مشکلات سلامتی زیرا را ایجاد می‌کند:

• سرطان ریه و بیماری ریه: سیگارکشیدن مهم‌ترین علت مرگ میر ناشی از سرطان ریه است. علاوه‌براین، سیگارکشیدن باعث بروز بیماری‌های ریوی مانند آمفیزم و برونشیت مزمن می‌شود و علائم بیماری آسم را بدتر می‌کند.
• سرطان‌های دیگر: اعتیاد به سیگار خطر ابتلا به بسیاری از انواع سرطان از جمله سرطان دهان، گلو (حلق)، مری، سرطان حنجره، مثانه، سرطان لوزالمعده، کلیه، سرطان دهانه رحم و برخی از انواع سرطان خون را افزایش می‌دهد. امروزه سیگارکشیدن عامل ۳۰٪ از کل مرگ‌ومیرهای ناشی از سرطان است.
• مشکلات قلبی و سیستم گردش خون: سیگارکشیدن خطر مرگ در اثر بیماری‌ها و حملات قلبی و مغزی را افزایش می‌دهد. اگر به بیماری قلبی یا عروقی مانند نارسایی قلبی مبتلا هستید، سیگارکشیدن وضعیت شما را بدتر می‌کند.
• دیابت: سیگارکشیدن مسئله مقاومت بدن به انسولین را افزایش می‌دهد که می‌تواند زمینه را برای بروز دیابت نوع ۲ فراهم کند. اگر مبتلا به دیابت هستید، اعتیاد به سیگار می‌تواند پیشرفت عوارضی مانند بیماری کلیه و مشکلات چشم را تسریع کند.
• مشکلات چشمی: سیگارکشیدن می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات جدی چشم مانند آب مروارید و ازدست‌دادن بینایی ناشی از تحلیل ماکولا را افزایش دهد.
• ناباروری و ناتوانی جنسی: سیگارکشیدن خطر کاهش قدرت باروری در زنان و خطر ناتوانی جنسی در مردان را افزایش می‌دهد.
• عوارض دوران بارداری: مادرانی که در دوران بارداری سیگار می‌کشند با خطر زایمان زودرس و به‌دنیاآوردن نوزادانی که وزن کمتری دارند مواجه هستند.
• سرماخوردگی، آنفولانزا و سایر بیماری‌ها: افراد سیگاری بیشتر در معرض خطر بروز عفونت‌های تنفسی مانند سرماخوردگی، آنفولانزا و برونشیت هستند.
• بیماری دندان و لثه: سیگارکشیدن با افزایش خطر ابتلا به التهاب و عفونت جدی لثه همراه است که می‎تواند سیستم پشتیبانی دندان را از بین ببرد.

اعتیاد به سیگار برای اطرافیان نیز خطرات سلامتی به همراه دارد. اصولاً همسران و فرزندان افراد سیگاری در مقایسه با بقیه، بیشتر در معرض خطر سرطان ریه و بیماری‌های قلبی هستند. کودکانی که والدین آن‌ها سیگار می‌کشند بیشتر در معرض وخیم شدن علائم بیماری آسم، عفونت گوش و سرماخوردگی هستند زیرا استنشاق دود سیگار باعث ضعف سیستم ایمنی بدن می‌شود.

آیا امکان پیشگیری از اعتیاد به سیگار وجود دارد؟

بهترین راه برای پیشگیری از اعتیاد به سیگار و وابستگی به نیکوتین، در وهله اول عدم استفاده از دخانیات است. برای پیشگیری از سیگارکشیدن کودکان نیز باید از خودتان شروع کنید زیرا تحقیقات نشان داده‌اند که کودکانی که والدین آن‌ها سیگار نمی‌کشند یا با موفقیت سیگار را ترک می‌کنند، بسیار کمتر به سراغ سیگارکشیدن می‌روند.

انواع راه‌های ترک سیگار که باید بدانید

ممکن است بارها از خودتان پرسیده باشید که برای ترک سیگار چی خوبه؟ ترک سیگار واقعه‌ای نیست که در یک روز اتفاق بیافتد بلکه یک روند مدت‌دار است که می‌تواند باعث بهبود سلامتی و کیفیت زندگی فرد سیگاری و اطرافیان او شود. برای ترک سیگار، نه‌تنها باید نوع رفتار خود را تغییر دهید و با علائم ترک ناشی از قطع نیکوتین کنار بیایید، بلکه باید راه‌های دیگری برای مدیریت خلق‌و‌خوی خود پیدا کنید.

با یک برنامه مناسب تحت نظر متخصص روانشناسی می‌توانید برای همیشه از شر این مشکل خلاص شوید. در اینجا به پنج روش اساسی برای ترک سیگار اشاره شده است:

برای ترک سیگار آماده شوید

برای خودتان یک روز مشخص تعیین کنید تا فرصت کافی برای آماده‌سازی از نظر جسمی و روحی داشته باشید. در حال حاضر روش‌های مختلفی برای ترک سیگار وجود دارد اما در نهایت این شما هستید که باید تصمیم بگیرید که می‌خواهید سیگار را به طور ناگهانی یا به‌تدریج ترک کنید. روشی را انتخاب کنید که مناسب شما باشد.

به گفته انجمن سرطان آمریکا، برای آماده‌سازی قبل از ترک سیگار بهتر است همه سیگارها و زیرسیگاری‌ها را دور بریزید. با دوستان، خانواده و همکاران خود در مورد تاریخ موردنظر برای ترک صحبت کنید. در مورد اینکه آیا قصد ترک کردن یکباره دارید یا به کمک درمان جایگزینی نیکوتین (NRT) یا سایر داروها قصد ترک تدریجی دارید، از قبل تصمیمات لازم را بگیرید. اگر قصد شرکت در یک گروه ترک سیگار را دارید، همین حالا ثبت‌نام کنید.

از قبل تعداد زیادی آب‌نبات سفت و آدامس بدون قند به‌عنوان جایگزین سیگار خریداری کنید. از دوستان و اعضای خانواده خود که سیگار می‌کشند بخواهید از تاریخ ترک سیگار به بعد دیگر در اطراف شما سیگار نکشند. اگر قبلاً برای ترک سیگار سعی کرده‌اید و موفق نشده‌اید، در مورد عوامل شکست خود فکر کنید.

فعالیت‌های روزمره‌ای مانند بیدارشدن صبحگاه، اتمام غذا و خوردن قهوه اغلب می‌توانند اشتیاق شما به کشیدن سیگار را تحریک کنند. راهی برای کنترل آن‌ها پیدا کنید. نهایتاً در روزی که برای ترک سیگار مشخص کرده‌اید:

• به‌هیچ‌وجه سیگار نکشید.
• خودتان را به کارهای مختلف مشغول کنید.
• آب بیشتری بنوشید.
• اگر روشی از درمان جایگزینی نیکوتین توسط پزشک برای شما توصیه شده است، آن را شروع کنید.
• از افرادی که سیگار می‌کشند دوری کنید.
• مطمئناً در طول روز چندین بار تمایل به سیگارکشیدن خواهید داشت اما با به تأخیر انداختن، نفس عمیق کشیدن، حواس خود را پرت کردن و نوشیدن جرعه‌جرعه آب می‌توانید خود را آرام کنید. جالب است بدانید که میل به سیگارکشیدن غالباً در عرض ۳ تا ۵ دقیقه ایجاد می‌شود و سپس از بین می‌رود.

از روش درمانی NRT استفاده کنید

آیا می‌دانید ترک سیگار Nrt چیست؟ امروزه محصولات زیادی برای تأمین دوز کنترل شده نیکوتین در زمان ترک سیگار طراحی شده‌اند. در روش درمان جایگزینی نیکوتین (NRT) از این محصولات که حاوی میزان کمی نیکوتین هستند استفاده می‌شود. به همین دلیل این روش درمانی می‌تواند علائم مختلف ترک سیگار که ممکن است مانع تلاش شما برای ترک شوند را کاهش دهد.

طبق مطالعات، ترک یکباره سیگار و بدون کمک رو‎ش‌های درمانی مانند NRT فقط حدود ۶ درصد موفقیت‌آمیز است؛ بنابراین نباید شدت میزان وابستگی بدن به نیکوتین را دست کم گرفت. از نظر سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا (FDA) پنج نوع از این محصولات شامل چسب‌های پوستی، آدامس، پاستیل، اسپری بینی و وسایل استنشاقی مورد تایید هستند.

اگر تصمیم دارید از این روش درمانی مؤثر استفاده کنید؛ قبل از ترک سیگار با پزشک متخصص درمورد دوز مصرفی مناسب خود صحبت کنید. اگر هنگام استفاده از این محصولات دچار سرگیجه، ضعف، حالت تهوع، استفراغ، ضربان قلب سریع یا نامنظم، مشکلات دهانی یا تورم پوست شده‌اید حتماً با پزشک خود تماس بگیرید. به یاد داشته باشید که اگرچه احتمال ترک سیگار با استفاده روش درمانی NRT بیشتر است اما هدف اصلی این روش این است که به‌طورکلی اعتیاد به نیکوتین از بین برود و نه فقط ترک دخانیات انجام شود!

مصرف یکی از داروهای غیر نیکوتین‌دار را در نظر بگیرید

FDA مصرف داروی بوپروپیون و داروی وارنیکلین را برای کمک به ترک سیگار تأیید کرده است. تجویز این داروها باید تحت‌نظر پزشک انجام شود. بوپروپیون بر روی مواد شیمیایی موجود در مغز که در تمایل به کشیدن سیگار نقش دارند تأثیر می‌گذارد و حس مصرف و علائم ترک نیکوتین را کاهش می‌دهد. معمولاً این دارو به مدت ۱۲ هفته به‌صورت قرص مصرف می‌شود. اگر در این زمان با موفقیت سیگار را ترک کردید، می‌توانید ۳ تا ۶ ماه دیگر از آن استفاده کنید تا احتمال تمایل به مصرف دوباره سیگار را کاهش دهید.

وارنیکلین در گیرنده‌های نیکوتین مغز تداخل ایجاد می‌کند که منجر به کاهش لذت مصرف دخانیات می‌شود و علائم ترک نیکوتین را کاهش می‌دهد. معمولا به مدت ۱۲ هفته استفاده می‌شود و می‌توانید برای ۱۲ هفته دیگر از این دارو برای کاهش خطر مصرف دوباره سیگار استفاده کنید.

در دوران ترک سیگار به‌دنبال حمایت رفتاری از خود باشید

وابستگی عاطفی و جسمی شما به استعمال دخانیات و دورماندن از نیکوتین پس از ترک سیگار، واقعاً چالش‌برانگیز است. استفاده از خدمات مشاوره‌ای و پشتیبانی و خواندن مطالب خودیاری می‌تواند به شما در گذراندن این دوران سخت کمک کند. در زمانی که علائم جسمی شما به‌مرور بهبود می‎‌یابند، علائم احساسی نیز بهبود می‌یابند.

ثابت شده است که وجود خدمات روان‌شناسی ترک سیگار در کنار دیگر روش‌های درمانی مثل درمان جایگزینی نیکوتین و داروها، احتمال موفقیت را ۲۵ درصد افزایش می‌دهد. حتماً نیازی به دریافت خدمات مشاوره‌ای حضوری نیست، بلکه می‌توانید تلفنی یا آنلاین نیز از آن‌ها بهره‌مند شوید.

درمان‌های جایگزین را امتحان کنید

برخی از افراد درمان‌های جایگزین را در روند ترک سیگار مفید می‌دانند اما در بعضی موارد، این روش‌ها باعث شده‌اند که فرد بیشتر به سراغ سیگارکشیدن برود. از این روش‌های جایگزین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سیگار الکترونیکی
• نوشیدنی‌ها و آب‌نبات‌های حاوی نیکوتین
• هیپنوتیزم
• طب سوزنی
• مگنت‌تراپی
• لیزردرمانی سرد
• گیاهان و مکمل‌ها
• یوگا، ذهن‌آگاهی و مراقبه

مصرف سیگارهای الکترونیکی به‌عنوان وسیله‌ای برای ترک اعیتاد به سیگار، تا الان اثرات خوبی داشته است اما به طور بالقوه به اندازه سیگارهای معمولی می‌توانند در ایجاد آسیب به DNA سلول‌ها و افزایش سفتی شریانی، فشار خون و ضربان قلب مؤثر باشند. این روش امروزه به‌عنوان یکی از راه‌های ترک سیگار سریع محسوب می‌شود، درحالی‌که بی‌خطر بودن آن نسبت به داروهای جایگزین نیکوتین در ترک اعتیاد به سیگار کاملاً ثابت نشده است.

ترک اعتیاد به سیگار با داروهای گیاهی

مصرف صحیح داروهای گیاهی تحت نظر متخصصان طب سنتی یکی از راه‌های ترک اعتیاد به سیگار طبیعی محسوب می‌شود. حال اگر این ابهام برای شما شکل گرفته است که برای ترک سیگار چه بخوریم؟ ما به شما می‌گوییم که از خوردن دمنوش‌های گیاه زیر که آرام‌بخش و در کاهش علائم ترک سیگار مؤثر هستند غافل نشوید:

• دمنوش گیاه لوبلیا
• دمنوش گیاه شیرین‌بیان
• دمنوش گل راعی
• دمنوش گیاه سنبل الطیب
• دمنوش گیاهان جینسینگ و استویا

ترک سیگار در طب سنتی

از راه‌حل‌های عالی برای ترک سیگار طبق نظر متخصصان طب سنتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نوشیدن زیاد آب برای دفع سموم بدن و کاهش عوارض ترک
• مصرف فلفل قرمز و زنجبیل زیرا این‌ها ادویه‌های عالی برای کاهش میل به سیگار و علائم ترک سیگار مانند حالت تهوع هستند
• می‌توانید آب تربچه تازه را با کمی عسل برای شادابی بیشتر در حین ترک سیگار مصرف کنید
• مصرف آب انگور و آب انار زیرا با خاصیت اسیدی که دارند در حذف نیکوتین از بدن بسیار مؤثر هستند

امروزه سیگارهای گیاهی از نعناع و دارچین به‌عنوان جایگزین در بازار موجود هستند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

درصورتی‌که علائم اعتیاد به سیگار دارید و به علت پیشگیری یا مواجهه با عوارض سیگارکشیدن تصمیم به ترک آن گرفته‌اید، بهتر است بدانید که ترک سیگار به برنامه‌ریزی و تعهد نیاز دارد، نه شانس! بنابراین در مورد برنامه شخصی خود برای جلوگیری از مصرف سیگار با پزشک صحبت کنید و تعهد بدهید که به آن پایبند باشید.

همراه با پزشک تمام گزینه‌های خود را ارزیابی کنید و تصمیم بگیرید که آیا می‌خواهید به یک کلاس ترک سیگار بپیوندید یا خیر، به جلسات پشتیبانی نیاز دارید یا خیر و استفاده از NRT یا داروها برای شما لازم است یا خیر. معمولاً ترکیبی از دو یا چند مورد از این روش‌ها باعث می‌شود که شما برای همیشه اعتیاد به سیگار خود را ترک کنید. درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری ندارید، از صدها پزشک و مشاوره روانشناسی آنلاین متخصص پذیرش ۲۴، مشاوره آنلاین تلفنی و متنی بگیرید و مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره‌های ایشان استفاده کنید.

مشاوره آنلاین ترک سیگار با روانشناس