مسمومیت بارداری چیست؟ جلوگیری و درمان

مسمومیت بارداری

یکی از مواردی که امروزه از خطرات دوران بارداری و زایمان کاسته، بالارفتن سطح آگاهی عمومی و پیشرفت‌های علمی است. طی سال‌های اخیر مادران با آگاهی از تمامی مشکلات و عوارض احتمالی بارداری، اقدام به فرزندآوری می‌کنند و در طول این دوران نیز نسبت به همه موارد مهم دقت لازم را به‌خرج می‌دهند. اما یکی از معضلات این آگاهی، شاید افزایش استرس و نگرانی مادران باشد.

 آن‌ها با دانستن برخی مشکلات رایج در دوران بارداری و خطرات احتمالی آن‌ها، دچار اضطراب و ترس از ایجاد آن مشکلات خواهند شد. در این مواقع آگاهی از علائم و چگونگی بروز این عوارض می‌تواند به آرامش و رفتار صحیح مادر کمک کند.

یکی از مشکلات دوران بارداری را باید مسمسویت بارداری دانست که متاسفانه تغییر سبک زندگی در دنیا، رواج آن را نیز زیاد کرده است. اکنون قصد داریم که درمورد این عارضه بیشتر صحبت کرده و مادران و پدران جوان را با علائم آن آشنا کنیم تا در تشخیص دچار اشتباه نشده و از استرس و نگرانی‌های بی‌مورد ‌دور باشند. ما را همراهی کنید.

مسمومیت بارداری چیست؟

مسمومیت بارداری یا پره‌آمپلاکسی یکی از عوارض و عواقب فشار خون بالا در بارداری است. این مشکل که هیچ‌گاه به خودی خود به وجود نمی‌آید، معمولا به دنبال بی‌توجهی به کنترل فشار خون مادر ایجاد شده و می‌تواند بسیار خطرناک یا غیرقابل جبران باشد.

در کل فشار خون بالا در بارداری از مشکلات بسیار رایج است که درصد بالایی از مادران را درگیر خواهد کرد. افزایش حجم خون، بیشتر شدن گردش خون در بدن مادر باردار و تغییرات هورمونی از عوامل بروز فشار خون بالای بارداری هستند.

کنترل کردن فشار خون نیز به کمک تغییراتی در سبک تغذیه و سبک زندگی بسیار راحت صورت می‌گیرد. اما در مواردی ممکن است فشار خون به شکلی ناگهانی بالا برود و بدون علامت باشد یا به دلایلی کنترل نشود، در این مواقع مادر با خطر مسمومیت بارداری مواجه خواهد بود.

مسمومیت بارداری از هفته بیستم به بعد اتفاق می‌افتد و تا یک هفته بعد از زایمان ادامه دارد. بروز این عارضه در هفته‌های اول بارداری دیده نمی‌شود اما هر زمانی در ماه‌های آخر می‌تواند بروز کند. پره‌آکلامپسی می‌تواند درصورت عدم کنترل برای مادر و جنین بسیار خطرناک باشد. به همین دلیل افراد مستعد به مسمومیت برداری توسط پزشک مورد بررسی و معاینات دقیق مربوطه قرار می‌گیرند.

مسمومیت بارداری چه علائمی دارد؟

در عارضه پره‌آکلامپسی با علت انقباض عروق خونی، مشکل فشار خون بالای مادر تشدید می‌شود. این معضل جریان خون در عروق را کندتر کرده و تغذیه جنین را به مخاطره خواهد انداخت. پره‌آکلامپسی درصورت عدم پیگیری و توجه کافی، آسیب‌های جسمی به جنین، زایمان زودرس با جنین نارس و البته در مواردی مرگ جنین را به همراه خواهد داشت.

بنابراین باید نسبت به علائم آن از هفته بیستم به بعد بسیار حساس و دقیق بود. نکته دیگر این است که مسمومیت بارداری سه نوع خفیف، پیشرفته و حاد دارد که علایم آن‌ها متفاوت است. در ادامه به بررسی علائم مسمومیت بارداری در این سه نوع می‌پردازیم:

مسمومیت بارداری خفیف یا پره آکلامپسی خفیف

در این نمونه، فشار خون ممکن است همچنان از محدوده خطر خارج نشده باشد اما در عین حال از مرز مورد قبول بلاتر می‌رود. در واقع فشار خون نرمال در مادران باردار ۱۲ روی ۸ یا همان ۱۲۰ روی ۸۰ میلیمتر جیوه است که می‌توان نوسانی بین ۱۴ روی ۹ تا ۱۱ روی ۷ نیز برایش درنظر گرفت. اما در زمان ابتلا به مسمویت خفیف بارداری این رقم کمی بالاتر از ۱۴ روی ۶ خواهد رفت که علائمی خفیف را نیز بروز می‌دهد. این علائم عبارتند از:

• افزایش غیرطبیعی ورم بخصوص در صورت و پاها. این ورم در ساعات اولیه روز بیشتر است.
• وجود پروتئین در ادرار
• افزایش غیرطبیعی وزن. (افزایش نرمال وزن در بارداری حدود ۴۵۰ گرم در هفته در سه ماهه پایانی است.)

پزشک با مشاهده این علائم راه‌های درمانی را برای پیشگیری از ابتلای او به پره‌آمپلاسکی شدید آغاز می‌کند. چرا که این حالت خفیف را می‌توان تحت کنترل قرار داد اما در حالت شدید مسمومیت بارداری شرایط بسیار خطرناک خواهد شد.

مسمومیت بارداری شدید یا پره‌آکلامپسی شدید

در این حالت که خطرات بسیاری را به‌همراه دارد فشار خون همواره بالاتر از رنج مورد قبول ۱۴ روی ۹ قرار می‌گیرد و ممکن است مدام بالاتر برود. به‌طوری که فشار خون مادر در کمترین حالت ۱۴ روی ۹ را نشان می‌دهد. بنابراین باید نسبت به علائم این عارضه بسیار دقیق باشیم:

• تورم و پف شدید در تمام بدن و در تمام ساعت روز
• تاری دید و دوبینی
• سردرد شدید و غیرقابل کنترل
• درد در ناحیه شکم، بالای معده و زیر قفسه سینه
• تنفس شدید احساس تنگی نفس
• حالت تهوع و استفراغ در ساعات میانی روز
• سرگیجه
• افزایش وزن بیش از یک کیلوگرم در هفته
• ضربان قلب بالا

مسمومیت بارداری در نوع شدید، معمولا با کنترل شرایط مادر و جنین، برخی داروهای پیشگیرنده و بعضا مراقبت دقیق و رصد شرایط مادر در بیمارستان محدود می‌شود تا جنین از شرایط نارس خارج و زایمان انجام شود. اگر سن بارداری بالاتر از نارس بودن جنین باشد، معمولا بدون وقفه سزارین توصیه می‌شود.

مسمومیت بارداری تشنجی یا آکلامپسی

پره‌آکلامپسی اگر به خوبی کنترل نشود و درمان مناسب را نگیرد یا در زمان لازم زایمان انجام نشود، می‌تواند به مرحله‌ای برسد که آسیب‌های جبران‌ناپذیر برای مادر و جنین را به همراه دارد. در این مرحله شاهد علائم بسیار شدید‌تر و خطرناک‌تری هستیم که عبارتند از:

• تشنج
• اغما
• مرگ مادر
• مرگ جنین

همچنین معمولا پیش از تشنج ناشی از آکلامپسی مادر دچار کشیدگی و گرفتگی شدید عضلات می‌شود. معمولا در این شرایط وخیم مسمومیت بارداری پزشک بدون توجه به شرایط جنین و سن بارداری، به دلیل خطرات جدی موجود توصیه به الغای زایمان و خاتمه بارداری می‌کند.

محققان و متخصصین علل ایجاد و بروز پره‌آکلامپسی دقیق را علاوه‌بر بالا رفتن فشار خون مادر و عدم کنترل آن، در ترشح احتمالی بعضی سموم از بدن مادر می‌دانند.

درمان‌ها و راه‌کارهای کنترل مسمومیت بارداری

پزشکان معمولا برای پیشگیری از ابتلا به مسمومیت بارداری برخی از عوامل ابتلا به پره‌آکلامپسی را برای مادر شرح می‌دهند تا مادر با توجه کامل و دقیق به این موارد، از بروز این حادثه پیشگیری کند. اما برخی از عوامل نیز قابل پیشگیری نیستند که در این مواقع مادر و جنین تحت مراقبت‌های ویژه قرار می‌گیرند

• بارداری اول
• بارداری چند قلویی
• بارداری با روش‌های غیر طبیعی مانند IVF
• بارداری در سنین بالا
• ابتلای مادر به فشار خون پیش از بارداری
• اضافه وزن مادر پیش از بارداری و بالا بودن شاخص توده بدنی
• افزایش زیاد و غیر طبیعی وزن در دوران بارداری و عدم کنترل بر این روند
• تغذیه نامناسب
• تحرک کم
• ابتلای مادر به دیابت
• ابتلای مادر به بیماری‌های کلیوی
• سن پایین‌تر از ۱۶ سال در بارداری
• ضعف ایمنی بدن در اثر بیماری‌هایی مانند لوپوس
• مصرف سیگار و الکل
• تیروئید در بارداری
• فاصله ده ساله با بارداری اول

باتوجه به موارد ذکر شده، دربرخی موارد می‌توان راه‌کارهایی مناسب را برای پیشگیری از مسمومیت بارداری در پیش گرفت اما برخی از عوامل مسمومیت بارداری قابل کنترل نیست. در این مواقع باید بیشتر به موارد محرک حساس بود و علاوه‌بر پیشگیری‌های لازم، برخی راه‌کارهای درمانی را نیز به توصیه پزشک درپیش گرفت.

چگونگی تشخصیص مسمومیت بارداری

درصورت مشاهده فشار خون بالا در مادر پزشک اقدام به بررسی‌ها و معاینات دقیق‌تر خواهد کرد. در این بین داشتن سابقه مسمومیت یا فشار خون بارداری در خانواده، حتی موارد خفیف یا داشتن یکی از فاکتورهای ریسک ابتلا مانند بارداری در سنین بالای ۴۰ و پایین ۱۶ سال پزشک را نسبت به این موضوع حساس‌تر خواهد کرد.

درصورت بالاتر بودن فشار خون از ۱۴ روی ۹، پزشک سعی به بررسی وجود پروتوئین در ادرار از طریق آزمایش‌ مسمومیت بارداری می‌کند. این آزمایش موسوم به آزمایش ادرار ۲۴ ساعته احتمال ابتلا و شرایط مادر درصورت ابتلا به پره‌آکلامپسی را گزارش می‌دهد. به این ترتیب که ۳۰۰ میلی‌گرم پروتئین در ادرار ۲۴ ساعته نشان از مسمومیت بارداری دارد. در ادامه پزشک روند زیر را در پیش خواهد گرفت:

• گرفتن شرح حال مادر
• اندازه‌گیری ارتفاع رحم
• مشخص کردن سن بارداری
• بررسی صدای قلب جنین
• وزن‌گیری از مادر
• اندازه‌گیری دقیق فشار خون در فواصل ۹ ساعته
• کنترل روزانه‌ حرکت جنین
• جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته و اندازه‌گیری پروتئین ادرار حداقل یک روز در میان
• اندازه‌گیری کراتینین، آنزیم‌های کبدی، LDH ،CBC، هماتوکریت، پلاکت، تست‌های انعقادی و قند خون
• سونوگرافی سریالی برای رشد جنین (هر ۲ هفته یک بار)
• بررسی سلامت جنین با NST و AFI یا BPS  یک یا دو بار در هفته (فاصله‌ی انجام تست بستگی به سن حاملگی، شدت FGR ، شدت بیماری، حجم مایع آمنیوتیک و تغییرات داپلر دارد)

این روند برای بررسی شرایط بیمار انجام می‌شود تا درصورت ابتلا به پره‌آکلامپسی شدید به‌سرعت و پیش از رسیدن به مرحله تشنج، اقدامات لازم صورت گیرد. معمولا بیمار درصورت ابتلا به پره‌آکلامپسی شدید در بیمارستان بستری می‌شود و بررسی‌ها از نزدیک انجام خواهد گرفت.

از آنجا که درمان مشخصی برای این عارضه به‌غیر از پایان بارداری وجود ندارد، تنها برخی اقدامات پیشگیرانه پیاده خواهد شدو این اقدامات عبارتند از

• استفاده از محرک‌های لازم برای افزایش ادرار
• استفاده از ترکیبات سولفات منیزوم جهت پیشگیری از تشنج در موارد حادتر
• کنترل فشار خون با داروهای مجاز
• اقداماتی جهت تسریع در رشد جنین

لازم به ذکر است که نگرانی‌های موجود از این بیماری عموما به دلیل عوارض خطرناکی است که مادر و جنین را تهدید می‌کند. لذا بسیاری اقدامات جهت آمادگی بیشتر مادر و جنین برای زایمان زودرس است.

عوارض مسمومیت بارداری برای جنین

 مسمومیت بارداری به جز برخی مشکلات مانند تهوع، استفراغ، تنگی نفس، سردر و سرگیجه و مواردی از این دست که برای مادر ایجاد می‌کنند عوارضی نیز برای جنین دارد. این عوارض جدای از مشکلات زایمان زودرس و نارس بودن جنین است که باز هم عواقب سنگین و سختی را برای نوزاد و مادر به‌دنبال دارد. عوارض پره‌آکلامپسی برای نوزاد عبارتند از:

جدا شدن جفت

جدا شدن یا به اصطلاح قطع آن که جان جنین را تهدید می‌کند، به معنای جدا شدن کامل یا جزئی جفت که به دیواره رحم متصل است خواهد بود. این عارضه خونریزی شدید مادر و نقص در تغذیه و اکسیژن‌رسانی به جنین را به دنبال دارد. در بهترین حالت این عارضه منجر به توقف رشد کودک می‌شود.

سندرم هلپ

در این سندرم که از خطرناک‌ترین بیماری‌های دوره بارداری محسوب می‌شود، مادر دراثر برخی نارسایی‌های کبدی پلاکت از دست می‌دهد. در این سندرم ترشح برخی آنزیم‌های کبد بالا رفته و بیمار دچار عارضه همولیزی می‌شود. سندرم هلپ درصورت تشخیص دیررس، عدم پیگیری سریع اقدامات لازم و بی‌توجهی منجر به پاره شدن کبد، خونریزی یا سکته مغزی و مرگ مادر و جنین می‌شود.

باتوجه به آنچه گفته شد، درپیش گرفتن اقدامات عاجل و ضروری درصورت ابتلای مادر به مسمومیت بارداری شدید و اجرای مراقبت‌ها و رصد‌های منظم در مسمومیت‌های خفیف بسیار ضروری است و مادران بهتر است نسبت به تمامی علائم مسمومیت بارداری در مراحل مختلف آگاهی لازم را داشته باشند تا درصورت لزوم به سرعت به پزشک مراجعه کنند.

مشاوره آنلاین بارداری

راه‌های پیشگیری از مسمومیت بارداری

به‌طور کلی درمان مشخصی برای این بیماری وجود ندارد اما برخی راه‌کارها برای پیشگیری از ابتلا به مسمومیت دارویی پیشنهاد می‌شود که می‌تواند موثر باشد. این موارد شامل موارد زیر می‌شود:

• مصرف کافی کلسیم و مواد معدنی مورد نیاز در دوران بارداری
• مصرف کافی و به‌اندازه ویتامین‌ها با تجویز دقیق پزشک
• استفاده از رژیم غذایی مناسب، میوه و سبزیجات تازه و اسیدهای چرب اشباع
• تحرک کافی و انجام فعالیت‌های منظم و سبک روزانه
• انجام ورزش‌های مجاز در دوران بارداری
• کاهش یا حذف مصرف نمک در دوران بارداری
• کنترل وزن
• عدم مصرف فراورده‌های پروتئینی مانند انواع سوسیس، کالباس و….
• کاهش مصرف مواد غذایی حاوی مواد نگهدارنده

البته نمی‌توان گفت رعایت نکردن موارد فوق می‌تواند عامل اصلی ابتلا به پره‌اکلامپسی باشد اما برخی تحقیقات نشان داده است که در مادرانی که این موارد را رعایت می‌کنند کمتر دچار مسمومیت بارداری می‌شوند.

به طور کلی بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به مسمومیت بارداری، غربال‌گری و بررسی‌های پیش از بارداری است. بهتر است پیش از بارداری از مشورت و کمک پزشک متخصص کمک بگیرید و درصورتی که در بین افرادی با ریسک بالای مسمومیت بارداری هستید، از ابتدا مراقبت‌ها و برنامه‌های پیشگیرنده را در پیش بگیرید. برای اینکار می‌توانید از مشاوره پزشکی آنلاین متخصص زنان کمک گرفته یا به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.

دریافت مشاوره آنلاین بارداری