افسردگی فصلی چیست؟ علائم و راه های درمان سریع آن

افسردگی فصلی

افسردگی فصلی یا اختلال عاطفی فصلی (SAD)Seasonal affective disorder یک اصطلاح قدیمی‌تر برای اختلال افسردگی اساسی (MDD) نوعی افسردگی است که با تغییر فصول خود را نشان می‌دهد. هر سال تقریباً در یک زمان مشخص شروع می‌شود و پایان می‌یابد.

اگر شما نیز به این اختلال مبتلا باشید احتمالا علائم آن مانند کمبود انرژی، خستگی و بدخلقی را از پاییز در خود حس می‌کنید که تا ماه‌های زمستان ادامه می‌یابد. معمولا افسردگی فصلی کمتر باعث بروز افسردگی در بهار یا اوایل تابستان می‌شود. از روش‌های درمانی آن می‌توان به نور درمانی (فتوتراپی)، تجویز داروها و روان درمانی اشاره کرد.

افسردگی فصلی اغلب در نوجوانان و افراد جوان به‌خصوص خانم‌ها رخ می‌دهد. سعی نکنید برای حل کردن این مشکل به‌تنهایی عمل کنید و حتما از روانشناس یا روانپزشک کمک بگیرید زیرا پیشگیری یا درمان به‌موقع آن در حفظ روحیه و انگیزه برای فصول دیگر سال لازم است.

علائم افسردگی فصلی چیست؟

در بیشتر افراد، علائم اختلال افسردگی فصلی در اواخر پاییز یا اوایل زمستان ظاهر می‌شوند و در روزهای آفتابی بهار و تابستان از بین می‌روند. البته در بعضی از افراد این علائم از بهار یا تابستان شروع می‌شوند. معمولا علائم به‌صورت خفیف شروع شده و با پیشرفت فصل شدیدتر می‌شوند. علائم و نشانه‌های افسردگی فصلی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• تقریباً هر روز احساس افسردگی می‌کنید
• علاقه به فعالیت‌‎هایی که زمانی از آن‌ها لذت می‌بردید را از دست می‌دهید
• کمبود انرژی
• مشکل در خوابیدن
• تغییراتی در اشتها یا وزن
• احساس سستی یا آشفتگی
• مشکل در تمرکز کردن
• احساس ناامیدی، بی‌ارزشی یا گناه
• داشتن افکار مکرر درباره مرگ یا خودکشی

التبه ممکن است این علائم را قبل از زمان شروع آن نیز تجربه کنید. در ادامه در مورد تفاوت علائم افسردگی فصلی پاییز و زمستان با علائم افسردگی فصلی بهار و تابستان صحبت خواهیم کرد.

علل افسردگی فصلی چیست و چه کسانی بیشتر دچار این اختلال می‌شوند؟

علت انواع افسردگی فصلی هنوز به طور دقیق مشخص نشده است. اصولا دلایل آن در افراد مختلف متفاوت است. افرادی‌که اعضای خانواده‌شان سابقه بیماری روانی دارند، بیشتر در معرض خطر افسردگی فصلی هستند. از دیگر دلایل افسردگی فصلی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تغییر ساعت بیولوژیکی بدن (ریتم شبانه‌روزی): کاهش سطح نور خورشید در پاییز و زمستان ممکن است باعث شروع افسردگی فصلی شود. این کاهش نور خورشید ممکن است ساعت داخلی بدن شما را مختل کرده و منجر به احساس افسردگی شود. به‌همین‌دلیل، افرادی‌که در مناطقی از جهان زندگی می‌کنند که در فصل زمستان شب‌های طولانی‌تری دارند (به‌دلیل عرض جغرافیایی بالاتر) و نور خورشید در منطقه آن‌ها کمتر است، احتمالاً این اختلال را بیشتر تجربه می‌کنند. به عنوان مثال، شیوع افسردگی فصلی در کانادا و آلاسکا بیشتر از فلوریدا است.
• سطح سروتونین مغز: افت سروتونین، نوعی ماده شیمیایی مغز (انتقال‌دهنده عصبی) که بر خلق‌وخوی تأثیر می‌گذارد، ممکن است در بروز افسردگی فصلی نقش داشته باشد. کاهش نور خورشید می‌تواند باعث افت سروتونین شود که ممکن است باعث افسردگی شود.
• سطح ملاتونین مغز. تغییر فصل می‌تواند تعادل سطح هورمون ملاتونین بدن را که در الگوهای خواب و خلق‌وخو نقش دارد، مختل کند.

انواع افسردگی فصلی

به طور کلی دو نوع افسردگی فصلی وجود دارد، افسردگی فصلی پاییز و زمستان و افسردگی فصلی بهار و تابستان. جالب است بدانید که علائم این‌ها تا حدودی با یکدیگر تفاوت دارد.

علائم خاص افسردگی فصلی در شروع زمستان که گاهی افسردگی زمستانی نیز نامیده می‌شود، ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بیش‌ازحد خوابیدن
• تغییر اشتها، به‌ویژه اشتیاق به غذاهای پرکربوهیدرات
• افزایش وزن
• خستگی یا کمبود انرژی
• احساس ناامیدی
• افزایش تحریک‌پذیری
• کاهش میل جنسی

علائم خاص افسردگی فصلی با شروع تابستان که گاهی افسردگی تابستانی نیز نامیده می‌شود، می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• مشکل خواب (بی‌خوابی)
• اشتهای کم
• کاهش وزن
• استرس و اضطراب زیاد
• در موارد شدید و در صورت عدم درمان، تجربه افکار خودکشی

در برخی از افراد مبتلا به اختلال دو قطبی، شروع افسردگی فصلی بهار و تابستان می‌تواند علائم شیدایی یا نوع شدیدتری از شیدایی (هیپومانیا) را به وجود آورد و در پاییز و زمستان فقط افسرده هستند. در مبحث افسردگی فصلی نی نی سایت و افسردگی فصلی ویکی پدیا نیز به این تفاوت‌های علائم اشاره شده است.

فاکتورهای خطر شایع افسردگی فصلی

اصولا اختلال افسردگی فصلی در خانم‌ها بیشتر از آقایان و در افراد جوان بیشتر از افراد بزرگسال شایع است. معمولا فاکتورهایی که ممکن است خطر ابتلا به اختلال افسردگی فصلی را افزایش دهند، عبارتند از:

• سابقه خانوادگی: افراد مبتلا به افسردگی فصلی احتمال دارد که دارای خویشاوندی با همین سابقه بیماری یا نوع دیگری از افسردگی باشند.
• داشتن افسردگی اساسی یا اختلال دو قطبی: در صورت داشتن یکی از این موارد، علائم افسردگی شما ممکن است به‌صورت فصلی بدتر شود.
• موقعیت جغرافیایی محل زندگی: به نظر می‌رسد افسردگی فصلی بیشتر در میان افرادی‌که در شمال یا جنوب خط استوا زندگی می‌کنند شایع است. این مسئله ممکن است به‌دلیل کاهش نور خورشید در زمستان و روزهای طولانی‌تر در ماه‌های تابستان باشد.

عوارض افسردگی فصلی چیست؟

توصیه می‌کنیم علائم و نشانه‌های اختلال افسردگی فصلی را جدی بگیرید. مانند سایر انواع افسردگی، این اختلال در صورت عدم درمان می‌تواند بدتر و منجر به مشکلات جبران‌ناپذیری شود. عوارض آن معمولا شامل موارد زیر است:

• کناره‌گیری اجتماعی
• بروز مشکلات رفتاری در مدرسه یا محل کار
• سوء مصرف مواد مخدر
• بروز سایر اختلالات روانی یمانند اضطراب یا اختلالات خوردن
• ظاهر شدن افکار یا رفتارهای خودکشی

درحالی‌که به آسانی، یک تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند به پیشگیری از بروز این عوارض کمک کند.

راه‌های پیشگیری از افسردگی فصلی

درصورتی‌که فاکتورهای خطر ذکر شده را دارید یا با علائم خفیفی از افسردگی فصلی مواجه شده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم در مرحله اول با یک مشاور یا روانشناس صحبت کنید.

شاید لازم باشد منطقه زندگی خود را عوض کنید و یا قبل از شروع علائم در زمستان یا تابستان شروع به مصرف داروهای حاوی سوتونین یا ملاتونین کنید که معمولا توسط روانپزشک تجویز می‌شوند. درصورتی‌که سابقه خانوادگی ابتلا به آن را دارید، بیشتر نسبت به علائم خود حساس باشید.

نحوه صحیح تشخیص انواع افسردگی فصلی

باید بدانید که علائم افسردگی فصلی تا حدودی مشابه مشکلات سلامتی دیگر مثل اختلال دو قطبی، کم‌کاری تیروئید و مونونوکلئوز عفونی است. به‌همین‌دلیل، پزشک ممکن است قبل از تشخیص قطعی افسردگی فصلی، انجام چندین آزمایش مانند آزمایش هورمون تیروئید با آزمایش خون را برای رد کردن شرایط مشابه آن توصیه کند.

بنابراین هرگز خودسرانه برای تشخیص انواع افسردگی فصلی اقدام نکنید و حتما با پزشک یا روانپزشک خود در این مورد صحبت کنید. در دیدار اول معمولا روانپزشک از شما سوالاتی در مورد علائم شما و اینکه اولین باری که متوجه آن‌ها شده‌اید می‌پرسد. این اختلال مستمر است و هر سال با علائمی به سراغ شما می‌آید. پس به فکر نادیده گرفتن آن نباشید!

به طور کلی، برای یک تشخیص دقیق روانپزشک از نتایج بررسی‌های زیر استفاده می‌کند:

• معاینه بدنی: پزشک شما ممکن است معاینه بدنی انجام دهد و سوالات اساسی در مورد سلامتی شما بپرسد زیرا در برخی موارد، افسردگی ممکن است با یک مشکل اساسی سلامت جسمی مرتبط باشد.
• تست‌های آزمایشگاهی: پزشک شما ممکن است نوعی آزمایش خون به نام شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC) یا آزمایش تیروئید را برای اطمینان از عملکرد صحیح بدن درخواست کند.
• ارزیابی روانشناختی: برای بررسی علائم افسردگی، روانپزشک در مورد علائم، افکار، احساسات و الگوهای رفتاری شما سوالاتی می‌کند. حتی ممکن است یک پرسشنامه در اختیار شما بگذارد.

در نهایت، روانپزشک ممکن است از معیارهای مربوط به دوره‌های افسردگی فصلی ذکر شده در کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، منتشر شده توسط انجمن روانپزشکان آمریکا، برای اطمینان از تشخیص خود استفاده کند.

انواع راه‌های درمان افسردگی فصلی که باید بدانید

درمان افسردگی زمستانی و تابستانی ممکن است شامل نور درمانی، مصرف داروها و روان درمانی باشد. اگر مبتلا به اختلال دو قطبی هستید، حتما به پزشک خود بگویید زیرا هنگام تجویز نور درمانی یا داروهای ضد افسردگی باید از این مسئله آگاه باشد. هر دو روش درمانی به طور بالقوه می‌توانند باعث شروع یک دوره جنون در افراد با اختلال دو قطبی شوند.

در ادامه این مقاله در مورد افسردگی فصلی، به جزئیات هرکدام از این روش‌های درمانی اشاره خواهیم کرد.

نور درمانی برای درمان افسردگی فصلی

در طی نور درمانی که به آن فتوتراپی نیز گفته می‌شود، باید یک جعبه مخصوص را مقابل خود قرار دهید تا در اولین ساعت بیدار شدن از روز در معرض نور شدید آن قرار بگیرید. نور درمانی در واقع وضعیت انعکاس طبیعی نور خورشید در فضای باز را برای شما تداعی می‌کند و به نظر می‌رسد باعث تغییر در تولید مواد شیمیایی مغز مرتبط با خلق‌و‌خو می‌شود.

نور درمانی یکی از اولین خطوط درمانی افسردگی فصلی است. معمولا طی چند روز تا چند هفته اول از بروز علائم کارایی دارد و عوارض جانبی کمی ایجاد می‌کند. تحقیقات در مورد نور درمانی محدود است اما به نظر می‌رسد برای تسکین علائم افسردگی فصلی در اکثر افراد موثر باشد.

قبل از خرید یک جعبه مخصوص، با پزشک خود در مورد بهترین مورد آن برای خود صحبت کنید و با انواع ویژگی‌ها و گزینه‌های آن آشنا شوید تا محصولی باکیفیت، ایمن و موثر خریداری کنید. همچنین در مورد چگونگی و زمان استفاده از این جعبه از پزشک خود سوال کنید.

دارو درمانی برای درمان افسردگی فصلی

تا الان داروی ضد افسردگی فصلی مشخصی وجود ندارد و برخی از افراد مبتلا به افسردگی فصلی می‌توانند برای درمان از اثرات داروهای ضد افسردگی معمول بهره‌مند شوند، به‌خصوص اگر علائم آنها شدید باشد. روانپزشک شما ممکن است درمان با داروهای ضد افسردگی را قبل از شروع علائم افسردگی فصلی هر ساله توصیه کند. همچنین ممکن است توصیه کند که شما مصرف داروهای ضد افسردگی را تا مدتی پس از اینکه علائم شما از بین می‌روند، ادامه دهید.

به خاطر داشته باشید که ممکن است چندین هفته طول بکشد تا متوجه مزایای کامل یک داروهای ضد افسردگی شوید. علاوه‌براین، ممکن است مجبور شوید قبل از یافتن داروی مناسب برای خود با کمترین عوارض، داروهای مختلفی را امتحان کنید.

مشاوره آنلاین با روانشناس

روان درمانی برای درمان افسردگی فصلی

روان درمانی گزینه دیگری برای درمان افسردگی فصلی است. در این مورد، نوعی روان درمانی که با عنوان «رفتار درمانی شناختی» شناخته می‌شود می‌تواند به شما کمک کند تا:

• افکار و رفتارهای منفی را که ممکن است باعث بدتر شدن شرایط شما شوند را شناسایی و تغییر دهید
• روش‌های سالم برای کنار آمدن با افسردگی فصلی، به‌ویژه با وجود فعالیت‌های روزانه را بیاموزید
• بیاموزید که چگونه استرس خود را کنترل کنید

ارتباط ذهن و بدن برای درمان افسردگی فصلی

نمونه‌هایی از تکنیک‌های ارتباط ذهن و بدن که برخی افراد ممکن است برای کنار آمدن با افسردگی فصلی به سراغ آن‌ها بروند، عبارتند از:

• تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند یوگا یا تای چی
• مراقبه
• موسیقی یا هنر درمانی

درمان خانگی افسردگی فصلی

علاوه‌بر برنامه درمانی که روانپزشک به شما می‌دهد، انجام کارهای زیر در خانه می‌تواند کمک زیادی به شما در رفع علائم آزاردهنده افسردگی فصلی کند:

• محیط خود را آفتابگیر و روشن کنید. اگر پنجره‌های خانه شما پرده‌های ضخیم یا نورگیر دارند، آن‎ها را اصلاح کنید تا در طول روز نور کافی وارد خانه شما شود. سعی کنید در خانه یا دفتر کار خود بیشتر نزدیک پنجره و رو به نور خورشید بنشینید.
• بیرون بروید. هر روز پیاده‌روی طولانی کنید، ناهار را در پارک مجاور خانه بخورید یا روی نیمکت پارک بنشینید و آفتاب بگیرید. حتی در روزهای سرد یا ابری، همان نور اندک فضای باز نیز می‌تواند به شما کمک کند. به‌خصوص اگر در طی دو ساعت اول از بیدار شدن صبحگاهی، مدتی را بیرون از منزل سپری کنید.
• به طور منظم ورزش کنید. ورزش و انواع دیگر فعالیت‌‎های بدنی به تسکین استرس و اضطراب کمک می‌کند که هر دو می‌توانند علائم افسردگی فصلی را افزایش دهند. تناسب اندام باعث می‌شود که در مورد خود احساس بهتری داشته باشد که می‌تواند سطح روحیه شما را بالا ببرد.

درمان افسردگی فصلی با داروهای گیاهی

برخی از داروهای گیاهی یا مکمل‌ها با قابلیت افزایش هورمون‌های مغز، رفع اضطراب و آرام‌بخشی، برای تسکین علائم افسردگی فصلی عالی هستند که از آن‎ها می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد:

• دمنوش یا شربت زعفران که بسیار شادی‌آور است
• دمنوش زنجبیل که می‌تواند به رفع اضطراب کمک کند
• دمنوش اسطوخودوس که یک آرام‎بخش قوی است
• گیاه بادرنجبویه که برای قبل از خواب عالی است

درمان افسردگی فصلی در طب سنتی

طب سنتی علاوه‌براینکه با مصرف انواع چای گیاهی مانند چای سبز و چای کوهی برای رفع علائم افسردگی فصلی موافق است، توصیه می‌کند که تاثیر رایحه درمانی با گیاهانی مثل گل سرخ، دانه هل یا میوه سیب را نباید نادیده گرفت.

بوییدن سیب یا این گیاه خوش عطر و بو به‌خصوص در اول صبح، با افزایش ترشح مواد شیمیایی مغز می‌تواند باعث افزایش اعتماد‌‌به‌نفس و قدرت روحی و روانی شما شود.

علاوه‌براین، پاشویه روزانه با آب سبوس گندم به دلیل آنکه می‌تواند حرارت بدن را کاهش دهد، بسیار موثر است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اینکه همه ما گاهی کسل شویم یا حوصله نداشته باشیم کاملا طبیعی است. اما اگر چند هفته پشت سرهم است که احساس ناراحتی می‌کنید و نمی‌توانید انگیزه‌ای برای انجام فعالیت‌هایی که به طور معمول از آن‎ها لذت می‌برید دریافت کنید، حتما به پزشک مراجعه کنید. اگر تا الان حالات شما روی الگوی خواب و اشتهای شما تاثیر گذاشته است، برای راحتی یا آرامش بیشتر به الکل روی آورده‌اید، احساس ناامیدی می‌کنید یا به خودکشی فکر می‌کنید، این امر اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

به این مسئله فکر نکنید که با پایان فصل حال شما بهتر می‌شود، به این فکر کنید که ممکن است نیمی از سال را به‌دلیل افسردگی فصلی با بهره‌وری اندک به سر کنید. درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری ندارید، از صدها روانشناس آنلاین  پذیرش ۲۴، مشاوره آنلاین تلفنی و متنی بگیرید و مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره‌های ایشان استفاده کنید.

مشاوره آنلاین درمان افسردگی