اختلال بیش فعالی نقص توجه در کودکان و بزرگسالان

بیش فعالی

یکی از اختلالات شایع در میان افراد، بیش‌فعالی یا اختلال کم‌توجهی است. هر کسی در طول زندگی حداقل یک‌بار نام این اختلال را شنیده است. اما این اختلال واقعاً چیست و چه علائمی دارد؟ آیا قابل درمان است؟ در این مقاله بیش فعالی و راه‌های درمان آن را بررسی می‌کنیم.

بیش فعالی چیست؟

بیش فعالی یا اختلال کم‌توجهی (Attention-deficit hyperactivity disorder) که به اختصار به آن ADHD گفته می‌شود، نوعی اختلال رشدی است. این اختلال در افراد مختلف دارای شدت‌های متفاوتی‌ست. هم‌چنین علائم آن در میان بزرگسالان و کودکان متفاوت است. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که تنها کودکان به این اختلال دچار می‌شوند. اما باید دانست که این مورد در میان بزرگسالان هم دیده می‌شود.

میزان ابتلای پسران در حدود ۳ تا ۵‌برابر دختران است. از طرفی بین ۸ تا ۱۲ درصد کودکان دنیا به این اختلال دچار می‌شوند. برخی از آن‌ها در روند رشد بهبود پیدا می‌کنند و اما درصد بالایی از این کودکان در دوران بزرگسالی نیز با اختلال نقص توجه دست‌به‌گریبان هستند.

به طور کلی سه نشانه‌ی مهم برای تشخیص این اختلال در افراد دیده می‌شود که شامل موارد زیر است.

• تحرک بیش از اندازه
• نداشتن تمرکز و توجه کافی (کم‌دقتی)
• فعالیت‌های تکانه‌ای (انجام کارهای آنی و بدون فکر کردن کافی)

البته این نشانه‌ها در کودکان و بزرگسالان تفاوت‌هایی دارند. به همین دلیل در ادامه به صورت مجزا نشانه‌های ADHD را در بزرگسالان و کودکان بررسی می‌کنیم. اما اجازه دهید دلایل ابتلا به این اختلال را با شما در میان بگذاریم.

علت بوجود آمدن بیش فعالی در افراد چیست؟

دلایل قطعی و مشخصی برای ابتلا به بیش فعالی وجود ندارند. اما گفته می‌شود که دو عامل ژنتیک و محیط می‌توانند بر روی ابتلا به این اختلال تاثیرگذار باشند. موارد گوناگونی وجود دارند که می‌تواند ریسک ابتلا به آن را بیشتر کنند. از آن‌جایی که ابتلا به بیش فعالی می‌تواند زندگی اجتماعی و خانوادگی شخص را تحت‌تاثیر قرار دهد و موقعیت او را متزلزل کند حتما باید با کمک روان‌پزشک به درمان آن پرداخت.

به همین دلیل اگر علائمی را که در ادامه معرفی می‌کنیم در خود یا فرزندتان دیده می‌شود، برای دریافت مشاوره آنلاین از بهترین روانشناسان اقدام کنید.

مهمترین علائم بیش فعالی

همان‌طور که گفتیم علائم اختلال کم‌توجهی در بزرگسالان و کودکان متفاوت است. در زیر این علائم را مرور خواهیم کرد.

علائم اختلال کم‌توجهی در کودکان

برای تشخیص بیش فعالی علائمی وجود دارد که پیش از هفت سالگی کودک نیز قابل دریافت و تشخیص است. به این نکته دقت کنید که وجود تنها یک یا چند نشانه دلیلی بر وجود این اختلال نیست. موارد زیادی از جمله اضطراب و افسردگی وجود دارند که می‌توانند نشانه‌ی مشکلات گوناگونی باشند که بیش‌فعالی تنها یکی از آن‌هاست. به‌طورکلی اغلب کودکانی که دارای علائم زیر هستند به بیش‌فعالی دچارند.

• کودک مدام وسایل خود را گم می‌کند.
• در حین صحبت دیگران حرف آن‌ها را قطع می‌کند.
• تکالیف یا کارهایش را با بی‌دقتی انجام می‌دهد.
• منتظر ماندن برای انجام کاری برای او بسیار سخت است.
• جنب‌وجوش زیادی از خود نشان می‌دهد.
• قادر به درک و انجام دستورالعمل‌ها نیست.
• به حرف‌های اطرافیان بی‌توجه است.

علائم اختلال کم‌توجهی در بزرگسالان

از نشانه‌های بیش فعالی در بزرگسالان نیز می‌توان به موارد زیر اشاره داشت.

• این افراد به راحتی مسائل را فراموش می‌کند.
• رعایت نظم در انجام کارها برای‌شان سخت است.
• به‌سادگی عصبانی شده یا احساس ناامیدی می‌کنند.
• احساساتی مانند بی‌قراری و ناآرامی بر آن‌ها چیره است.
• تصمیمات تکانه‌ای (عجولانه و بدون فکر) می‌گیرند.
• انتظار کشیدن برای هر چیزی برای‌شان طاقت‌فرساست.
• قادر به گوش دادن به سخنان اطرافیان و دنبال کردن روند گفت‌وگو نیستند.

انواع بیش فعالی

همه‌ی اختلالات کم‌توجهی شکلی یکسان ندارند. درواقع در افراد مختلف انواع متفاوتی از بیش فعالی دیده می‌شوند. هر یک از این موارد خصیصه‌های غالبی دارند که سبب تقسیم شدن آن‌ها به سه‌دسته‌ی زیر می‌شود.

• پرتحرکی

در این نوع، فرد تحرک بسیار زیادی از خود نشان می‌دهد. به اصطلاح می‌توان گفت که آرام و قرار ندارد و به صورت مداوم درگیر فعالیت‌های فیزیکی است. اگر کودک باشد به تذکرات اطرافیان توجهی ندارد و نمی‌تواند بدون فعالیت و آرام بنشینند. کودکان در این شرایط در صورت نیاز به‌حضور در مدرسه دردسرهای زیادی ایجاد کرده و خود نیز به‌شدت از شرایط و نظم سخت حاکم آزار می‌بینند.

• بی‌توجهی

فردی که به اختلال بیش فعالی از نوع کم‌توجهی دچار است، قدرت تمرکز و توجه بر روی یک موضوع را ندارد و به سادگی با هر محرکی حواسش پرت می‌شود. این افراد ممکن است به صورت مداوم وسایل خود را گم کنند یا از به پایان رساندن کارهای خود سر باز بزنند. ناتوانی در تمرکز بر روی درس از مشکلاتی‌ست که فرد در دوران تحصیل با آن دست‌به‌گریبان است.

• نوع مختلط

در این نوع شاهد علائمی از هر دو گروه بالا هستیم. به این ترتیب فرد هم از نظر فیزیکی و هم از لحاظ ذهنی دچار تحرک بوده و از جمع کردن حواس خود و تجربه‌ی آرامش جسمی عاجز است.

عوارض بیش فعالی کدامند؟

طبیعی است که این اختلال موجب ایجاد عوارضی برای فرد شود. از جمله عوارض اختلال کم‌توجهی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• کم شدن اعتمادبه‌نفس
• افسردگی
• به‌خطر افتادن موقعیت‌های شغلی
• ایجاد مشکلات متعدد در زندگی مشترک
• ناتوانی از برقراری ارتباط با دیگران
• اعتیاد و رو آوردن به مواد مخدر
• بی‌انگیزه شدن
• ناتوانی در نظم بخشیدن به کارها و محیط زندگی

البته باید به خاطر داشت که این‌ها مواردی هستند که لزوما یک فرد بیش‌فعال همه را با هم ندارد. ممکن است دو فرد مبتلا به بیش فعالی عوارض متفاوتی را تجربه کنند. این مسئله وابستگی بسیار شدیدی به محیط زندگی فرد دارد. همان‌طور که افراد در جوامع، فرهنگ‌ها و طبقات اجتماعی مختلف مسیر خاصی را پیش روی خود دارند، افراد بیش‌فعال نیز در میان احتمالات زندگی خود به شرایط بدی دچار می‌شوند.

اما فارغ از همه‌ی این‌ها بسیار مهم است که فرد در همان سنین کم مراحل درمان و کنترل این اختلال رفتاری را طی کند. چرا که در غیر این صورت، ممکن است زندگی‌ای پر تنش و اغلب اوقات اضطراب‌آور در انتظارش باشد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

گفتیم که اختلال نقص توجه تا چه حد می‌تواند زندگی فردِ مبتلا را تحت‌الشعاع قرار دهد و توانایی او را برای انجام فعالیت‌های روزانه تحت‌تاثیر قرار دهد. بهتر است در صورت مشاهده علائم این اختلال به سرعت به پزشک مراجعه کرد. هر چه مدت زمان بیشتری از شروع این اختلال در شخص بگذرد درمان آن نیز سخت‌تر خواهد بود.

بنابراین والدین باید نسبت به عملکرد فرزندانشان آگاه باشند و اگر احساس کردند که فرزندشان به بیش فعالی دچار است به پزشک مراجعه کنند تا هر چه زودتر این اختلال را درمان کنند. زیرا اگر چنین نکنند کودک بی‌شک روند یادگیری درستی را پشت سر نگذاشته و زندگی او تاثیر عمیقی از این مسئله می‌پذیرد.

برای بررسی وضعیت فرد دچار این اختلال، مراجعه به روانشناس اولین گامی‌ست که باید بردارید. با مراجعه به یک متخصص روانشناسی، میزان وخامت اوضاع و شرایط حاضر سنجیده می‌شود. سپس با توجه به شرایط راه‌هایی برای کنترل و درمان اختلال انتخاب می‌شوند.

چگونگی تشخیص بیش فعالی

برای کودکان تشخیص علائم این مشکل از دو یا سه سالگی امکان‌پذیر است. اما والدین زیادی هستند که پس از آن‌که کودک وارد محیط‌های آموزشی مانند مدرسه یا مهد می‌شود متوجه این موضوع می‌شوند.

بزرگسالان بیش فعال نیز همان کودکان بیش فعال هستند که مورد درمان قرار نگرفته‌اند. چرا که این اختلال به صورت ناگهانی در افراد بزرگسال پدید نمی‌آید و از دوران کودکی علائم خود را بروز می‌دهد. تشخیص و درمان اختلال کم‌توجهی در مراحل مختلف می‌تواند به کمک روان‌پزشک، روانشناس و یا متخصص اطفالی که کودک تحت نظر اوست انجام شود.

بررسی اطلاعات و تاریخچه‌ی پزشکی بیمار

برای آن‌که پزشک بتواند ابتلا یا عدم ابتلا به اختلال را به‌درستی تشخیص دهد، باید به اطلاعات مختلفی دست پیدا کند. برخی از این اطلاعات از طریق صبحت کردن با شخص، برخی از طریق حرف زدن با پدر و مادر یا اطرافیان فرد و برخی دیگر را از طریق انجام آزمون‌ها یا تست‌های گوناگون انجام جمع‌آوری می‌شوند.

برای تشخیص دقیق این پدیده پزشک به تاریخچه‌ی پزشکی، فرم‌های مدرسه یا محل کار و … نیاز دارد. برای جمع‌آوری اطلاعات ممکن است پزشک از اطرافیان شما بخواهد تا پرسشنامه‌ها و فرم‌های متعددی را پر کنند.

تشخیص از طریق آزمون و تست

تست پیش فعالی در بزرگسالان

آزمون‌های گوناگونی برای تشخیص ADHD وجود دارند. برخی آزمون‌هایی که می‌توان از بین انواع تست بیش فعالی بزرگسالان به آن‌ها اشاره کرد عبارتند از:

• تست ارزیابی میزان توجه
• تست نقشه مغزی
• تست تمرکز
• و …

برای داشتن نگاهی دقیق به نتایج این تست‌ها رسیدن به پاسخ سوالاتی مربوط به دوران کودکی اهمیت فراوانی در نظر پزشک خواهند داشت.

مشاوره آنلاین متخصص روانپزشکی

راه های درمان بیش فعالی

راه‌های درمانی متفاوتی برای بیش فعالی بزرگسالان وجود دارد. ممکن است پزشک برای درمان فرد داروهای مختلف، جلسه‌های درمانی و برنامه‌های گوناگون را تجویز کند. در مقابل فرد باید با رعایت این موارد در بهبود مشکل خود کوشا باشد تا نتیجه بهتری دریافت کند. البته برخی از افراد برای درمان بیش فعالی به سمت روش‌های دیگری مانند طب سنتی و گیاهان دارویی رو می‌آورند.

مصرف داروی جدید بیش فعالی می‌تواند بخشی از فرآیند درمان باشد. داروهای محرک نظیر متیل فنیدات یا آمفتامین‌ها برخی از این موارد هستند.

بسیار مهم است که در طول دوره درمانی موارد زیر را رعایت کنید.

پیروی از دستورات پزشک

درصورتی‌که به پزشک مراجعه می‌کنید حتما دوره‌ی درمان خود را با توجه به دستورات گفته شده رعایت کنید. خودسرانه دوز مصرف داروها را بالا نبرید. در صورت بروز هرگونه مشکل در مصرف داروها، سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید. به‌طور پیوسته تحت نظر پزشک باشید تا در شرایطی که نیاز به تغییر روش درمان وجود دارد، به آن رسیدگی شود.

برنامه‌ریزی برای انجام کارهای روزمره

یکی از بهترین کارهایی که برای برداشتن بار سنگین احساساتی مانند بی‌قراری، ناامیدی و … می‌توانید انجام دهید ایجاد یک برنامه روزانه‌ی سبک و مناسب است. کارهایی که باید آن‌ها را انجام دهید یادداشت کنید و هر کار را تا تمام شدنش انجام دهید. اگر تمام کردن کارها برای‌تان سخت است کارهای خود را مراحل کوچک‌تری تقسیم کنید و به‌تدریج دست به انجام کارهای طولانی‌مدت‌تر بزنید.

تخلیه انرژی اضافه با انجام فعالیت‌های مختلف

یکی از راه‌های بسیار خوبی که هم انرژی‌های اضافه‌تان را تخلیه می‌کند و هم قدرت بدنی و سلامت‌تان را افزایش می‌دهد، ورزش است. ورزش تاثیر بسیار زیادی در شادابی و افزایش انرژی‌تان خواهد داشت. ورزش را محدود به موارد خاصی ندانید. کوهنوردی، دوچرخه‌سواری، شنا و … از جذاب‌ترین ورزش‌ها هستند که می‌توانند به شما در داشتن یک زندگی آرام و شاد کمک کنند.

انجام فعالیت‌های آرامش‌بخش

راه‌های زیادی برای افزایش آرامش روانی وجود دارد. پیش از هرچیز عوامل ناراحتی را از خود دور کنید. در مرحله‌ی بعد کارهایی از قبیل گوش دادن به موسیقی‌های آرامش‌بخش، پرداختن به هنر، ریلکس کردن و … را در مواقع لزوم انجام دهید. حتماً قسمتی از روز خود را به فعالیت‌هایی از این دست اختصاص دهید.

توجه به تغذیه مناسب و خواب کافی

از دیگر مواردی که برای داشتن زندگی بهتر باید به‌آن توجه کنید، تغذیه‌ی مناسب و خواب کافی است. سبد غذایی خود را طوری بچینید که مواد ضروری لازم برای سلامتی‌تان را جذب کنید. هر چه سطح سلامت جسمی‌تان افزایش یابد، زندگی آرام‌تری خواهید داشت. این آرامش در دور شدن اختلال بیش فعالی تاثیر شگرف دارد.

داشتن خواب کافی نیز برای روند بهتر یادگیری و افزایش کارایی‌تان امری حیاتی تلقی می‌شود.

درمان بیش فعالی چه مدت طول می‌کشد؟

مدت زمان درمان بیش فعالی بسته به شدت آن تعیین شده و در هر شخصی متفاوت از دیگران است. گفتیم که بهتر است به محض مشاهده‌ی علائم بیش فعالی کودک را نزد پزشک برده تا در صورت وجود این اختلال درمان آن از دوران کودکی آغاز شود. آغاز درمان در کودکی باعث افزایش احتمال بهبودی و تسریع درمان آن می‌شود. در حالی که هر چه دیرتر و در سنین بالاتری به آن پرداخته شود، زمان زیادی برای درمان آن نیاز خواهد بود.

توجه به رژیم غذایی می‌تواند دوره‌ی درمان را تا حدی کوتاه‌تر کند. برای نمونه مصرف غذاهای دارای پروتئین، انواع مواد معدنی مانند آهن و منیزیم، مصرف اسیدهای چرب امگا۳ و … می‌تواند در بهبود این اختلال به شخص کمک کنند.

نقش والدین، معلم‌ها یا اطرافیان کودک در بهبود علائم بیش فعالی بسیار زیاد و انکارنشدنی است. بنابراین این افراد با به وجود آوردن محیطی آرام و آموزش‌های درست به کودک می‌توانند روند بهبود را تسریع کنند.

راه های پیشگیری از بیش فعالی

برای پیشگیری از این بیماری بهترین راه‌ها این است که در دوران بارداری مراقبت کافی را از جنین داشته و از هرگونه موردی که مکنن است موجب اختلال در رشد او شود پرهیز کنید. در این دوران از مصرف دخانیات و الکل دوری کنید. هم‌چنین از قرار گرفتن در محیط‌های آلوده و سموم مختلف خودداری کنید. وجود آلاینده‌های محیطی می‌تواند احتمال ابتلا به این اختلال را بیشتر کنند.

در صورت مشاهده‌ی علائمی که گفته شد، کودک خود را بدون اتلاف وقت به نزد پزشک مربوطه ببرید. یکی از راه‌های مناسب و در دسترس مشاوره گرفتن از افراد متخصص است. شما می‌توانید به صورت آنلاین یا تلفنی با مشاوران خدمات مشاوره‌ی آنلاین روانپزشکی پذیرش ۲۴ تماس حاصل کنید و درباره وضعیت فرزندتان مشورت بگیرید.

مشاوره آنلاین درمان بیش فعالی