استفراغ مکرر نوزاد و کودک چه دلایل و راهکارهای درمانی دارد؟

استفراغ نوزاد

استفراغ مکرر نوزاد و کودک دلایل مختلفی دارد که بعضی از آن‌ها می‌تواند نگران کننده باشد. در اکثر نوزادان استفراغ و بالا آوردن مسئله‌ای طبیعی است و با افزایش سن کاهش پیدا می‌کند. معده نوزادان در آغاز بسیار حساس است و نسبت به خوردن بیش از حد شیر واکنش نشان می‌دهد.

نوزادان معمولاً مقداری از شیری را که می‌خورند بالا می‌آورند، به‌ویژه اگر حجم شیری که خورده‌اند زیاد باشد. این مدل استفراغ کاملاً طبیعی است و جای نگرانی ندارد.

استفراغ مکرر نوزاد و کودک وقتی خطرناک است که بی‌علت و مداوم باشد که باعث کم‌آبی بدن نوزاد یا کودک خواهد شد. تشخیص طبیعی بودن یا خطرناک بودن استفراغ نوزاد به عهده پزشک است.

با این مقدمه در ادامه بیشتر به این مشکل رسیدگی می‌کنیم. پس تا انتها با ما همراه باشید. می توانید با متخصص کودکان صحبت کنید.

انواع استفراغ نوزاد و درمان آن

استفراغ‌ نوزاد انواع مختلفی دارد که اکثر آن‌ها بی‌خطر است. آگاهی از مدل‌های مختلف استفراغ در نوزادان و کودکان به شما کمک می‌کند که بتوانید بدون دستپاچگی اقدامات لازم را انجام دهید.

استفراغ جهشی نوزاد

استفراغ جهشی شایع‌ترین استفراغ در نوزادان است و جای نگرانی ندارد. معمولاً هنگام شیر خوردن مقداری هوا همراه شیر وارد معده نوزاد می‌شود. این هوا همراه با مقدار کمی شیر از معده کودک بیرون می‌آید و آن را به شکل استفراغ جهشی می‌بینید.

بهترین روش برای درمان یا پیشگیری از استفراغ مکرر نوزاد و کودک اصلاح موقعیت کودک در هنگام شیر خوردن است. بهتر است نوزاد در موقعیت ایستاده یا به‌صورتی که با کف دست سر او را بالاتر از بدنش قرار داده‌اید، تغذیه شود. این کار باعث می‌شود شیر سریع‌تر و راحت‌تر به معده او برسد.

آرامش کودک به‌هنگام شیر خوردن از دیگر مواردی است که می‌تواند به کاهش استفراغ جهشی نوزاد کمک کند.

گرسنه بودن بیش از حد کودک، سروصدای اضافی محیط، گرم یا سرد بودن بیش از حد محیط، موقعیت نامناسب کودک در آغوش مادر و… از مشکلاتی است که می‌تواند باعث اضطراب و ناآرامی کودک در حین شیر خوردن شود.

استفراغ زرد نوزاد

استفراغ زرد یا استفراغ همراه با زردآب به‌ندرت اتفاق می‌افتد اما خطرناک است و نیاز به مراجعه به پزشک دارد. معمولاً علت استفراغ زرد نوزاد مسدود شدن روده یا آسیب‌دیدگی سر است.

اگر رنگ استفراغ کودک یا نوزاد زرد تیره یا قهوه‌ای تیره است ممکن است کودک دچار خونریزی داخلی شده باشد. در این مواقع باید سریع به پزشک مراجعه کنید.

اگر امکان دسترسی سریع به پزشک ندارید می‌توانید از متخصصان مشاوره اطفال، کودکان و نوزادان پذیرش ۲۴ کمک بگیرید و از اقداماتی که باید انجام دهید آگاه شوید.

بالا آوردن شیر پنیری در نوزادان

بالا آوردن شیر به‌صورت بریده بریده که شیر پنیری یا پنیرک نیز نامیده می‌شود در بین نوزادان بسیار رایج است. شیر زمان ورود به معده با اسید آن ترکیب خواهد شد.

در نوزادان به‌دلیل این که دستگاه گوارش هنوز کامل رشد نکرده است، ممکن است مقداری از این شیر برگرداننده شود که به‌صورت شیر پنیری آن را می‌بینید.

کوچک بودن معده نوزاد، سریع شیر خوردن و ورود هوا به معده نوزاد از دلایل بروز این اتفاق هستند. نوزاد باید به‌آرامی تغذیه شود و به‌مقدار کافی و نه زیاد شیر بنوشد. استفراغ مکرر نوزاد و کودک معمولاً به‌صورت پنیری است.

اگر پس از خوردن شیر چند دقیقه نوزاد را به‌حالت ایستاده در آغوش بگیرید، هوا از معده او خارج می‌شود و احتمال استفراغ کاهش پیدا می‌کند.

اگر از شیشه شیر برای تغذیه کودک استفاده می‌کنید دقت کنید که سوراخ آن زیاد ریز یا گشاد نباشد، زیرا در هر دو حالت باعث بروز مشکلات گوارشی نوزاد می‌شود.

بالا آوردن کودک از بینی

گاهی نوزاد دچار استفراغ از بینی می‌شود و شیر از بینی و دهان او بیرون می‌آید. بالا آوردن کودک از بینی چندان خطرناک نیست و به‌علت هوای زیادی که در معده نوزاد جمع شده است اتفاق می‌افتد.

در پاسخ به این سؤال که علت بالا آوردن شیر از بینی نوزاد چیست باید بگوییم که رفلاکس شدید مهم‌ترین دلیل این مشکل است.

اگر شدت و حجم شیری که کودک برمی‌گرداند زیاد باشد مقداری از آن از بینی او خارج می‌شود. در صورت بروز این اتفاق وضعیت کودک را از حالت خوابیده به‌حالت ایستاده یا خوابیده روی شکم تغییر دهید تا استفراغ وارد مجاری تنفسی او نشود. در مواقع استفراغ مکرر نوزاد و کودک اگر نیاز به مشورت با پزشک داشتید می‌توانید از مشاوران همیشه آنلاین اطفال، کودکان و نوزادان پذیرش ۲۴ کمک بگیرید.

بالا آوردن آب در نوزادان

معمولاً استفراغ در نوزادان به‌شکل شیر بریده شده یا مایع بی‌رنگی شبیه به آب است. این مدل استفراغ نیز جای نگرانی ندارد و کاملاً طبیعی است.

معده کوچک نوزاد نمی‌تواند تمام شیری را که او خورده است هضم کند و مقداری از آن را به‌صورت شیر پنیرکی یا مایعی شبیه آب برمی‌گرداند.

اگر همراه با شیر هوا وارد معده نوزاد شود و این هوا تا نیم ساعت بعد از تغذیه خارج نشود، استفراغ اتفاق می‌افتد.

بهتر است پس از شیر خوردن نوزاد را در آغوش بگیرید و با کف دست آرام به پشت او (بین دو کتف) ضربه بزنید تا به‌اصطلاح آروغ بزند. این کار باعث خروج هوای جمع شده در معده می‌شود.

رفلاکس معده نوزاد

تقریباً بیش از نیمی از نوزادان تا شش ماهگی و حتی در مواردی تا یک و نیم سالگی دچار استفراغ‌های مکرر می‌شوند که پزشکان علت اصلی آن را رفلاکس عنوان می‌کنند.

می‌توان گفت اکثر نوزادان در ماه‌های ابتدایی تولد رفلاکس را تجربه کرده‌اند و بیشتر مادرها با این کلمه آشنا هستند.

البته رفلاکس همیشه منجر به استفراغ نمی‌شود و در اکثر موارد نشانه و علامت خاصی ندارد. بی‌قراری، گریه‌های مداوم نوزاد، شب‌بیداری و ناآرامی نوزاد می‌تواند نشانه‌هایی از رفلاکس باشد.

رفلاکس معده یعنی بازگشت اسید معده به مری که باعث مشکلات گوارشی و استفراغ مکرر نوزاد و کودک می‌شود. رفلاکس معمولاً خطری ندارد مگر این‌که تا ۱۸ ماهگی و بعد از آن ادامه پیدا کند. اگر کودک خوب وزن بگیرد، رشد کافی داشته باشد و بی‌اشتها نباشد می‌توان از کنار رفلاکس او گذشت.

اگر کودکی که رفلاکس دارد دچار بی‌اشتهایی شود و استفراغ‌های پی‌درپی باعث بی‌حالی و کاهش وزن او شده باشد لازم است به پزشک مراجعه شود. ممکن است انسداد بخشی از سیستم گوارش یا آلرژی غذایی علت بروز این مشکل باشد.

علائم رفلاکس نوزاد

رفلاکس اگر از نوع شدید باشد همراه با بالا آوردن و استفراغ است. کودکی که رفلاکس شدید دارد بعد از هر بار شیر خوردن مقداری از آن را بالا می‌آورد.

رفلاکس در اکثر نوزادان با شروع غذاهای کمکی و در هفت یا هشت ماهگی از بین می‌رود. گاهی رفلاکس تا هجده ماهگی ادامه دارد که باعث مشکلات تغذیه‌ای جدی در کودک می‌شود و لازم است به پزشک مراجعه شود.

در نوزادانی که رفلاکس خفیف دارند رفلاکس باعث استفراغ نمی‌شود بلکه به شکل‌های دیگر خود را نشان می‌دهد.

گریه‌های شدید پس از خوردن شیر، بی‌قراری‌های شبانه، بی‌اشتهایی و بی‌میلی به خوردن شیر، گریه و ناراحتی هنگام خوردن شیر و سرفه و سکسکه هنگام شیر خوردن از نشانه‌های ابتلا نوزاد به رفلاکس خفیف هستند.

در برخی از نوزادان رفلاکس باعث عرق کردن سروصورت به‌هنگام شیر خوردن، سردی کف دست و پا، مکیدن انگشت، جیغ زدن و بیدارشدن ناگهانی از خواب و مشکل در بلعیدن می‌شود.

رفلاکس اگرچه بیماری کم خطری است اما برای نوزاد آزاردهنده بوده و اگر درمان نشود او را دچار عوارض ثانویه بیماری خواهد کرد.

گرفتگی بینی و اختلال در تنفس، سرد شدن کف دست و پا، جیغ کشیدن و بیدارشدن ناگهانی از خواب، لرزش پشت قفسه سینه هنگام شیر خوردن، سرفه و سکسکه از علائم ثانویه رفلاکس هستند. استفراغ مکرر نوزاد و کودک اگر به علت رفلاکس باشد باعث کاهش وزن و افت نمودار رشد کودک نیز خواهد شد.

بعضی از نشانه‌های رفلاکس و کولیک به هم شبیه هستند و باعث سردرگمی مادران می‌شوند. کولیک و رفلاکس هر دو باعث بی‌خوابی و گریه نوزاد می‌شوند با این تفاوت که در کولیک صورت نوزاد قرمز می‌شود و نوزاد پاهای خود را به سمت شکم خم می‌کند.

درد کولیک با استفاده از داروهای ضد کولیک‌ یا ماساژ و گرم کردن شکم بهبود پیدا می‌کند اما درد ناشی از رفلاکس معده به این سادگی آرام نمی‌شود.

کودک مبتلا به رفلاکس در هنگام درد پاها و کمر خود را صاف و کشیده نگه می‌دارد و شکمش کمی به سمت بالا متمایل است. بالا گرفتن سر نیز از کارهایی است که نوزاد برای کاهش درد در هنگام رفلاکس انجام می‌دهد.

درمان خانگی رفلاکس معده در نوزادان

در درمان استفراغ مکرر نوزاد و کودک یا رفلاکس کودکان از داروهای گوارشی مانند شربت امپرازول یا رانیتیدین استفاده می‌شود.

این داروها اگرچه در کاهش علائم رفلاکس مؤثر هستند اما تحقیقات نشان داده است کارایی کافی و کاملی در درمان این بیماری ندارند.

تجربه نشان داده است بعضی از درمان‌های خانگی رفلاکس در کنترل و درمان این بیماری بسیار مؤثر هستند. از بهترین روش‌های درمان خانگی رفلاکس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

اصلاح وضعیت خوابیدن نوزاد

یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کنترل رفلاکس اصلاح وضعیت خواب نوزاد است. رفلاکس مانع از خوابیدن راحت نوزاد می‌شود و نوزادی که نمی‌تواند خوب بخوابد بهانه‌گیری و بی‌تابی می‌کند.

بهتر است بالش‌ها را به نحوی زیر سر و گردن کودک قرار دهید که نیم‌تنه بالایی او زاویه سی درجه با زمین پیدا کند. در این حالت محتویات معده نمی‌تواند به مری برگردد و ایجاد سوزش و درد در آن کند.

خوابیدن به پهلو و در حالت نشسته شیر خوردن نیز از مواردی است که رعایت آن‌ها باعث کاهش درد رفلاکس می‌شوند.

بعد از غذا خوردن کودک را نخوابانید بلکه به‌صورت ایستاده یا نشسته در آغوش بگیرید و آهسته به پشت او ضربه بزنید تا هوای اضافی معده خارج شود.

ورزش دادن نوزاد

نوزاد برای انجام حرکات ورزشی خیلی کوچک است اما جالب است بدانید برای درمان رفلاکس می‌توانید از ورزش کمک بگیرید.

برای این کار پاهای نوزاد را بگیرید و به‌آرامی دوچرخه بزنید (پاها را جوری حرکت بدهید انگار در حال دوچرخه‌سواری است).

نیم ساعت قبل و بعد از ورزش به کودک غذا ندهید. جمع‌کردن پاها به سمت شکم و انجام حرکت دوچرخه باعث کاهش نفخ معده و بهبود گوارش نوزاد می‌شود. برای بهبود رفلاکس بهتر است هر روز این حرکت ورزشی را به مدت ده دقیقه برای نوزاد انجام دهید.

مشاوره آنلاین متخصص اطفال

ماساژ نوزاد

تحقیقات زیادی در مورد فواید ماساژ برای نوزاد انجام شده است که همگی به تأثیرات قابل توجه ماساژ بر سلامت جسم و روان نوزاد اشاره دارد.

بهتر است برای ماساژ از روغن‌های طبیعی مانند نارگیل یا زیتون استفاده کنید و هر روز در یک زمان مشخص نوزاد را ماساژ دهید.

ماساژ منظم و صحیح به بهبود عملکرد دستگاه گوارش و تنفسی نوزاد کمک می‌کند. کودک پس از ماساژ خواب راحت‌تری دارد و آرام‌تر می‌شود.

در ماساژ، عصب واگ که کنترل دستگاه گوارش و تنفس انسان را به عهده دارد، تحریک می‌شود. تحریک این عصب عملکرد مغز در صدور فرمان‌های تنفسی و گوارشی را بهبود می‌بخشد.

برای شروع ماساژ نوزاد را به پشت بخوابانید. مقدار کمی روغن نارگیل یا زیتون به شکم او بزنید و با حرکات ساعت‌گرد انگشتان دست، شکم او را به‌صورت دورانی ماساژ دهید.

این کار را به‌مدت چهار دقیقه و به‌آرامی تکرار کنید. سپس کودک را روی شکم بخوابانید و بین دو کتف او را به‌همین صورت به‌مدت دو دقیقه ماساژ دهید.

ماساژ شکم و پشت نوزاد برای بهبود رفلاکس کافی است اما بهتر است دست و پای او را نیز ماساژ دهید تا دردها و گرفتگی‌های عضلانی برطرف شود و خوابی راحت و آرام داشته باشد. نیم ساعت بعد از غذا زمان مناسبی برای شروع ماساژ است.

استفاده از داروهای گیاهی

در درمان رفلاکس اگر سن نوزاد بیش از شش ماه باشد می‌توانید از مقدار کمی داروی گیاهی کمک بگیرید. گیاهان مختلفی مانند زیره، رازیانه، نعناع و بابونه در درمان مشکلات گوارشی، نفخ و رفلاکس مؤثر هستند که می‌توانید از دمنوش آن‌ها استفاده کنید.

برای درمان رفلاکس نوزاد می‌توانید مقدار کمی از گیاهان دارویی را در آب جوش دم کنید و دمنوش را پس از صاف کردن به نوزاد بدهید. اگر کودک از شیر مادر تغذیه می‌کند مادر می‌تواند با خوردن این دمنوش‌ها به بهبود رفلاکس نوزاد کمک کند.

در درمان رفلاکس با استفاده از گیاهان دارویی به این نکته توجه کنید که فقط از گیاهانی که نام برده شد، به‌مقدار کم و پس از شش ماهگی نوزاد استفاده شود.

مادرانی که نوزاد کوچک‌تر از شش ماه دارند می‌توانند روزی یک الی دو فنجان از این دمنوش‌ها میل کنند تا خواص ضد رفلاکس آن از طریق شیر به نوزاد منتقل شود.

در درمان استفراغ مکرر نوزاد و کودک به این نکات توجه شود

اگر نوزادتان زیاد استفراغ می‌کند توجه به نکات زیر برای شما بسیار مفید خواهد بود.

• هرگز پس از شیر یا غذا خوردن اجازه ندهید نوزاد یا کودک در حالت خوابیده قرار بگیرد. حتی اگر نوزاد در حین شیر خوردن به خواب رفته است، او را برای حداقل ده دقیقه به‌حالت نیم خیز یا به پشت روی دست خود قرار دهید.
• نوزاد تا وقتی نمی‌تواند چهار دست و پا برود باید پس از هر بار شیر خوردن آروغ‌گیری شود. برای این کار نوزاد را به‌صورت ایستاده در آغوش بگیرید و به پشت او آهسته ضربه بزنید تا باد معده‌اش خارج شود.
• حجم شیر یا غذایی را که در هر وعده به کودک می‌دهید کم کنید و در عوض تعداد وعده‌های غذایی او را بیشتر کنید. به‌عنوان مثال به‌جای صد سی‌سی شیر در یک وعده، بیست و پنج سی‌سی شیر در چهار وعده به او بدهید.
• اتاق کودک نباید زیاد گرم باشد، تهویه مناسب و خنک بودن فضای اتاق به کاهش تهوع و رفلاکس کودک کمک می‌کند.
• مادری که به نوزاد خود شیر می‌دهد نباید از غذاهای نفاخ مانند حبوبات و … به‌مقدار زیاد استفاده کند.
• اگر نوزاد با شیشه شیر تغذیه می‌شود سوراخ آن را از نظر اندازه بودن بررسی کنید. گشاد بودن سوراخ سر شیشه باعث می‌شود محتویات درون شیشه زود خالی شود و کودک شیشه خالی را مک بزند. این کار باعث تجمع مقدار زیادی هوا در معده نوزاد می‌شود که منجر به استفراغ خواهد شد.
• لباسی که نوزاد می‌پوشد باید نخی و کاملاً آزاد باشد، لباس‌های تنگ باعث تشدید رفلاکس می‌شوند.

چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟

استفراغ و بالا آوردن مشکلی رایج و طبیعی در میان نوزادان است. اگر نوزاد وزن و رشد کافی داشته باشد و به‌خوبی غذا بخورد استفراغ نمی‌تواند نگران‌کننده باشد. اگر تب و استفراغ در کودکان با بی‌حالی، بی‌اشتهایی و ضعف همراه باشد یا اگر نوزاد زردآب یا هر مایع رنگی دیگری بالا بیاورد باید فورا به پزشک مراجعه کرد.

کم آب شدن بدن که به‌دلیل استفراغ‌ مکرر نوزاد و کودک رخ می‌دهد بسیار خطرناک است، در این مواقع تا رسیدن به پزشک می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین اطفال، کودکان و نوزادان پذیرش ۲۴ کمک بگیرید تا برای انجام اقدامات لازم شما را به صورت متنی، صوتی و تلفنی راهنمایی کنند.

مشاوره آنلاین متخصص اطفال و نوزادان