زردی نوزاد چقدر طول می‌کشد و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟

زردی نوزاد (neonatal jaundice) یک وضعیت رایج و معمولا بی‌خطر در نوزادان تازه متولد شده است که سبب زرد شدن پوست و سفیده‌ی چشم‌ها می‌شود. دیگر علائم زردی نوزاد عبارتند از:

• زرد شدن کف دست‌ها یا پاها
• ادرار زرد تیره (ادرار نوزاد تازه متولد شده باید بی‌رنگ باشد)
• مدفوع کم رنگ (مدفوع باید زرد یا نارنجی باشد)

یکی از علائم اصلی زردی نوزاد، زرد شدن پوست است.

زردی نوزاد چقدر طول میکشد؟

علائم زردی نوزاد معمولا ۲ الی ۳ روز بعد از متولدن شدن ایجاد می‌شود و اگر هیچ اقدام درمانی صورت نگیرد معمولا تا رسیدن نوزاد به دو هفتگی به صورت خود به خودی درمان برطرف می‌شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

بچه‌ی شما ظرف ۷۲ ساعت بعد از متولد شدن برای تشخیص زردی مورد آزمایش قرار می‌گیرد. اگر علائم زردی در او شناسایی شود، به سرعت با یک ماما یا یک دکتر آنلاین عمومی صحبت کنید. با اینکه معمولا زردی نوزاد جای نگرانی ندارد اما باید مشخص شود که آیا فرزند شما نیازمند درمان است یا خیر. اگر وضعیت زردی نوزاد خود را در منزل زیر نظر دارید و متوجه پیشرفت علائم زردی یا کاهش اشتها در او شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

چرا نوزاد من دچار زردی می‌شود؟

دلیل زردی نوزاد، تجمع بیلی‌روبین در خون است، بیلی‌روبین یک ماده‌ی زرد رنگ است که در هنگام پاره شدن گلبول‌های قرمز حامل اکسیژن در بدن، به درون خون آزاد می‌شود. دلیل شایع بودن زردی در نوزادان این است که تعداد گلوبول‌های قرمز آن‌ها بالا است و این گلبول‌های قرمز به سرعت تولید و پاره می‌شوند. همچنین، کبد نوزاد به طور کامل تشکیل نشده بنابراین، توانایی پایین‌تری در خارج کردن بیلی‌روبین از خون دارد.

زمانی که نوزاد به ۲ هفتگی می‌رسد، توانایی کبدش در تغییر شکل بیلی‌روبین افزایش پیدا می‌کند بنابراین، به طور معمول در این سن، زردی بدون اینکه هیچ آسیبی به نوزاد شما وارد کند، از بین می‌رود. در تعداد کمی از موارد، ممکن است دلیل زردی یک بیماری باشد. اگر علائم زردی ظرف ۲۴ ساعت بعد از تولد بروز کند، احتمال بیمار بودن نوزاد بالاتر می‌رود.

زردی تا چه اندازه شایع است؟

زردی نوزاد یکی از شایع‌ترین وضعیت‌ها در میان نوزادان تازه متولد شده است. تخمین زده شده که از هر ۱۰ نوزاد، ۶ نوزاد دچار زردی می‌شوند. همچنین، از هر ۱۰ نوزاد زودرس ۸ نوزاد به زردی مبتلا می‌شوند.

اما از هر ۲۰ نوزاد، سطح بیلی‌روبین تنها در یک نوزاد به قدری بالا می‌رود که نیاز به درمان پیدا می‌کند. به دلایل نامشخصی، شیردهی خطر ایجاد زردی در نوزاد را افزایش می‌دهد و این نوع زردی می‌تواند یک ماه یا حتی بیشتر، طول بکشد.

زردی نوزادان چگونه درمان می‌شود؟

معمولا زردی نوزاد نیازی به درمان ندارد زیرا همان طور که پیش از این گفتیم، این مشکل ظرف ۱۰ الی ۱۴ روز بدون هیچ اقدام خاصی برطرف می‌شود. با این حال، امکان دارد که زردی بیشتر از دو هفته هم طول بکشد. تنها زمانی نیاز به درمان وجود دارد که درجه زردی نوزاد رو به افزایش باشد زیرا بالا بودن بیش از حد درجه زردی نوزاد می‌تواند سبب نفوذ بیلی‌روبین به مغز و در نتیجه، آسیب مغزی شود. دو روش درمانی اصلی برای زردی نوزادان وجود دارد که در بیمارستان انجام می‌شوند تا میزان زردی نوزاد را به سرعت پایین بیاورند:

• نور درمانی (phototherapy): طول موج خاصی از نور روی پوست نوزاد تابیده می‌شود و بیلی‌روبین را به ترکیبی تبدیل می‌کند که توسط کبد راحت‌تر شکسته می‌شود.

• ترانسفیوژن تبادلی (exchange transfusion): در این روش خون نوزاد از طریق یک لوله‌ی نازک (کاترر) که در عروق خونی او قرار می‌گیرد، از بدن او خارج شده و با خون یک اهدا کننده جایگزین می‌شود. بدن بسیاری از نوزادان خیلی خوب به این روش واکنش نشان می‌دهند و بعد از چند روز می‌توانند از بیمارستان مرخص شوند.

زردی نوزاد چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟

اگر درجه زردی نوزاد خیلی بالا باشد و نوزاد تحت درمان قرار نگیرد، امکان آسیب مغزی دائمی وجود دارد. این وضعیت، کرن‌ایکتروس (kernicterus) نامیده می‌شود. این بیماری بسیار نادر است و تقریبا از هر ۱۰۰ هزار نوزاد، یک نوزاد با این مشکل مواجه می‌شود.

علائم زردی نوزاد

زردی معمولا سه روز بعد از تولد بروز می‌کند و تا دو هفتگی، رفع می‌شود. در نوزادان زودرس که استعداد بیشتری به زردی دارند، ممکن است این مشکل ۵ تا ۷ روز بعد از تولد بروز کند و تا سه هفته‌ هم طول بکشد. به‌علاوه، نوزادانی که شیر مادر می‌خورند ممکن است به مدت طولانی‌تری علائم زردی را نشان دهند و حتی ممکن است ۳ ماه با این وضعیت مواجه باشند.

اگر نوزاد شما زردی داشته باشد، رنگ پوست او کمی به رنگ زرد متمایل می‌شود. زردی پوست معمولا در سر و صورت شروع می‌شود و سپس به قفسه‌ی سینه و روی شکم، گسترش می‌یابد. در بعضی از نوزادان، زردی به دست و پاها نیز می‌رسد اگر پوست را با انگشت فشار دهید، زردی پوست بیشتر خودش را نشان می‌دهد این مشکل می‌تواند در جاهای دیگر بدن نیز خودش را نشان دهد. این بخش‌ها عبارتند از:

• در سفیده‌ی چشمان
• درون دهان
• کف پاها
• کف دستان

یک نوزاد دارای زردی ممکن است علائم زیر را نیز نشان دهد:

• خواب‌آلود بودن
• بی‌اشتها بودن یا غذا نخوردن
• ادرار زرد تیره (ادرار نوزاد تازه متولد شده باید بی‌رنگ باشد)
• مدفوع کم رنگ (مدفوع نوزاد تازه متولد شده باید زرد یا نارنجی باشد)

دلایل زردی نوزاد

دلیل زردی ازدیاد بلی‌روبین در خون است، این وضعیت هایپربیلی‌روبینمی (hyperbilirubinaemia) نامیده می‌شود. بیلی‌روبین یک ترکیب زردرنگ است که به‌دلیل پاره شدن گلبول‌های قرمز در طحال ایجاد می‌شود. بیلی‌روبین از طریق جریان خون به کبد می‌رسد و کبد بیلی‌روبین را به ترکیبی تبدیل می‌کند که از طریق صفرا به درون دستگاه گوارش و در نهایت، دفع می‌شود. در صورتی که اگر مقدار بیلی‌روبین در خون بسیار زیاد باشد کبد نمی‌تواند تمامی آن را دفع کند و در نتیجه، زردی ایجاد می‌شود.

دلیل شایع بودن زردی در نوزادان این است که تراکم گلبول‌های قرمز در خون نوزادان زیاد است و کبد نوزاد نیز به‌طور کامل تشکیل نشده است؛ بنابراین، کبد نمی‌تواند به‌شکل کاملا مؤثری، تمامی بیلی‌روبین تولید شده را دفع کند غلظت بیلی‌روبین در خون نوزادان می‌تواند به دو برابر غلظت آن در خون بزرگسالان برسد.

زمانی که کودک به دو هفتگی می‌رسد، غلظت بیلی‌روبین در خون او کاهش می‌یابد و کبدش کامل‌تر می‌شود. در نتیجه، زردی تا دو هفتگی تقریبا به طور کامل برطرف می‌شود. به عبارت دیگر معمولا زردی بدون نیاز به هیچ اقدام درمانی، خود به خود بهبود پیدا می‌کند. همچنین شما برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه با دلایل زردی نوزاد خود می‌توانید از مشاوره‌ی آنلاین متخصصین اطفال در پذیرش ۲۴ بهره مند شوید.

تغذیه با شیر مادر

شیردهی نیز می‌تواند یکی از دلایل زردی نوزاد باشد. پس شیر خشک برای جلوگیری از زردی نوزاد تجویز می‌شود و اگر درجه زردی نوزاد خیلی بالا باشد تا زمانی که زردی به طور کامل درمان نشده بهتر است نوزاد به جای شیر مادر، شیر خشک بخورد.

در صورتی که زردی خیلی شدید نباشد و کاملا طبیعی به نظر برسد، نیازی به قطع کردن شیر مادر نیست. مزایای شیر مادر بیشتر از مضرات و خطرات برای زردی است. اگر نیاز به درمان زردی نوزاد وجود داشته باشد، نوزاد باید بیشتر شیر و مایعات بخورد.

مشخص نیست که چرا شیر مادر سبب زردی می‌شود اما نظریاتی در این باره وجود دارد. به‌عنوان مثال، ممکن است شیر مادر حاوی ترکیباتی باشد که توانایی کبد برای تغییر شکل بیلی‌روبین را کاهش می‌دهند. زردی مرتبط با شیر مادر گاهی اوقات زردی شیر مادر (breast milk jaundice) نیز نامیده می‌شود.

بیماری‌های زمینه‌ای

گاهی اوقات زردی می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری باشد. این نوع بیماری، زردی پاتولوژیک نامیده می‌شود. دلایل زردی پاتولوژیک عبارتند از:

• کم کاری تیروئید (هایپوتیروئیدیسم): غده‌ی تیروئید مقدار کافی هورمون تولید نمی‌کند.
• ناسازگاری گروه خونی: وقتی که مادر و فرزند گروه‌های خونی متفاوتی داشته باشند و خون آن‌ها در طول بارداری یا تولد با همدیگر ترکیب شود.
• بیماری فاکتور رسوس (rhesus factor disease): وقتی که خون مادر رسوس منفی و خون نوزاد رسوس مثبت باشد، این وضعیت پیش می‌آید.
• عفونت مجرای ادراری
• سندرم کریلگلر- نجار (Crigler-Najjar): یک بیماری وراثتی که روی آنزیم تغییردهنده‌ی بیلی‌روبین اثر می‌گذارد.
• انسداد یا مشکل در مجاری صفراوی و کیسه‌ی صفرا: کیسه‌ی صفرا محل ذخیره‌ی صفرا است ماده‌ی صفرا از طریق مجاری صفراوی به درون روده هدایت می‌شود.

یک نقص آنزیمی وراثتی به نام نقص گلوکز ۶ فسفات دهیدروژناز (G6PD) نیز می‌تواند سبب زردی نوزاد یا حتی کرن‌ایکتروس شود. خیلی مهم است که در رابطه با سابقه‌ی خانوادگی نقش گلوکز ۶ فسفات دهیدروژناز با ماما یا پزشک خود صحبت کنید.

تشخیص زردی نوزاد

نوزاد شما با گذشت ۷۲ ساعت از تولد، تحت آزمایش‌های زردی قرار می‌گیرد. با این حال، در صورتی که زردی تشخیص داده نشد، پس از مراجعه به منزل نیز باید مراقب بروز علائم زردی در نوزاد خود باشید زیرا گاهی اوقات ممکن است زردی تا چند هفته پس از تولد نیز بروز نکند.

وقتی که نوزاد خود را به خانه می‌برید، همیشه مراقب زرد شدن پوست و سفیده‌ی چشم او باشید و به دقت علائم زردی را در نوزاد خود بررسی کنید. برای این کار، به آرامی انگشت خود را روی بینی یا پیشانی نوزاد فشار دهید و اگر یک لکه‌ی زرد در محلی که فشار دادید باقی ماند، نشان دهنده این است که نوزاد شما زردی دارد.

به علاوه، باید رنگ ادرار و مدفوع نوزاد خود را هم چک کنید. اگر رنگ ادرار نوزاد زرد باشد به این معنی است که نوزاد زردی دارد. مدفوع کم‌رنگ نیز می‌تواند نشانه‌ی زردی نوزاد باشد. در اسرع وقت با ماما یا یک پزشک عمومی صحبت کنید و نوزاد خود را برای معاینه پیش او ببرید. راه دیگر برای اطمینان از وضعیت زردی نوزاد شما این است که با مشاوره‌ی آنلاین پذیرش ۲۴ تماس بگیرید. اگر مشخص شود نوزاد شما زردی دارد باید آزمایش زردی نوزاد انجام شود تا مشخص شود که آیا نیازی به اقدامات درمانی وجود دارد یا خیر.

معاینه‌ی چشمی

در این روش پزشک پوست نوزاد را به صورت چشمی وارسی می‌کند تا علائم زردی را بررسی نماید. دیگر بخش‌هایی که باید بررسی شوند، عبارتند از:

• سفیده‌ی چشم‌ها
• لثه‌های نوزاد
• رنگ ادرار یا مدفوع نوزاد

تست بیلی‌روبین

تست بیلی‌روبین یک آزمایش زردی نوزاد است که در آن، غلظت بیلی‌روبین در خون نوزاد اندازه‌گیری می‌شود. این تست را می‌توان به روش‌های زیر انجام داد:

• آزمایش زردی نوزاد با دستگاه: برای آزمایش زردی نوزاد با دستگاه از وسیله‌ای به نام بیلی‌روبین سنج (bilirubinometer) استفاده می‌شود که نور خاصی را روی پوست نوزاد می‌تاباند. این وسیله با آنالیز نور بازتاب شده از پوست نوزاد می‌تواند غلظت بیلی‌روبین در خون نوزاد را محاسبه کند.

• آزمایش خون: در این روش از پاشنه‌ی نوزاد با یک سوزن نمونه‌ی خون گرفته می‌شود و غلظت بیلی‌روبین در سرم خون اندازه‌گیری می‌گردد.

در اغلب موارد، از بیلی‌روبین سنج برای محاسبه‌ی درجه زردی نوزاد استفاده می‌شود. تنها زمانی به تست خون نیاز است که زردی در ۲۴ ساعت اول پس از تولد بروز کند یا خوانش آزمایش زردی نوزاد با دستگاه، بسیار زیاد باشد.

درمان زردی نوزاد

تنها زمانی نیاز به درمان زردی نوزاد وجود دارد که میزان زردی بسیار بالا باشد. درجه‌ی زردی از طریق آزمایش زردی نوزاد با دستگاه یا تست خون مشخص می‌شود. در اکثر نوزادان مبتلا به زردی هیچ نیازی به اقدامات درمانی نیست اگر نیازی به درمان نباشد، نوزاد باید با شیر مادر تغذیه شود و در صورت نیاز، باید نوزاد را برای شیر خوردن بیدار کرد.

اگر زردی نوزاد بدتر شود یا بعد از دو هفته بهتر نشود، باید اقدامات درمانی را شروع کرد؛ در این صورت باید تست‌های بیشتری انجام شود تا اگر دلیل زردی یک بیماری زمینه‌ای باشد، مشخص شود. ممکن است نیاز باشد که نوزاد شما تحت نوردرمانی یا تعویض خون قرار بگیرد. این درمان‌ها ضروری هستند اگر در روند درمان سهل انگاری صورت بگیرد ممکن به آسیب مغزی دائمی نوزاد منجر شود.

برخی معتقدند برای رفع زردی نوزاد باید به دعا متوسل شوید اما بهتر است سلامت نوزاد خود را در خطر قرار ندهید و در صورتی که درجه‌ی زردی نوزاد بالا بود، بلافاصله اقدامات درمانی را شروع کنید.

تقریبا راهی برای پیشگیری از زردی نوزاد وجود ندارد اما می‌توان با کاهش تغذیه‌ی نوزاد با شیر مادر، شدت آن را کم کرد. البته این کار تا زمانی که میزان زردی بسیار بالا نباشد، توصیه نمی‌شود چون مزایای شیر مادر خیلی بیشتر از مضرات و خطرات برای زردی خفیف است.

زردی یک وضعیت شایع در میان نوزادان تازه متولد شده است که معمولا نیازی به درمان ندارد اما اگر میزان زردی نوزاد بیش از حد طبیعی باشد باید اقدامات درمانی مثل نوردرمانی یا تعویض خون انجام شود. مهم‌ترین علائم زردی نوزاد زرد شدن پوست، سفیده‌ی چشم، زردی ادرار و کم رنگ شدن مدفوع است. زردی می‌تواند طبیعی باشد یا به دلایلی مثل خوردن شیر مادر یا بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد شود اما در اکثر موارد جای نگرانی نیست و معمولا تا سن دو هفتگی به تدریج رفع می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با زردی نوزاد خود می‌توانید از مشاوره‌ آنلاین اطفال پذیرش ۲۴ بهره مند شوید.

مشاوره آنلاین متخصص اطفال