هر آنچه که باید درباره بیماری ‎های مغز و اعصاب بدانید

نحوه پیشگیری و تشخیص و انواع راه‌های درمان بیماری‎‌های مغز و اعصاب

سیستم عصبی که از مغز، نخاع و اعصاب تشکیل شده است، در واقع مرکز کنترل بدن است. وقتی این سیستم خوب کار می‌کند به ما این امکان را می‌دهد که در همه سطوح از راه رفتن، صحبت کردن و نفس کشیدن گرفته تا بلعیدن به کارهای شخصی خود برسیم. اگرچه بسیاری از این عملکردها خودکار هستند و نیازی به تفکر ندارند اما همین سیستم به ما کمک می‌کند تا به لطف اندام پیچیده‌ای که در مرکز آن قرار دارد، عمیق بیندیشیم.

بیش از یک تریلیون ارتباط بین سلول‎های عصبی و مغزی در سراسر بدن وجود دارد. وقتی مشکلاتی در این ارتباطات رخ دهد، می‌تواند منجر به ناتوانی بدن شود. طبق آمار، در جهان از هر ۶ نفر ۱ نفر دچار بیماری‎های مغز و اعصاب است.

سالانه بیش از ۶ میلیون نفر به دلیل سکته مغزی می‌میرند. بیش از ۸۰٪ این مرگ‌ها در کشورهای کم درآمد و متوسط ​​اتفاق میافتد. بیش از ۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان به صرع مبتلا هستند. تخمین زده می‌شود که در جهان ۴۷.۵ میلیون نفر مبتلا به زوال عقل هستند و هر ساله ۷.۷ میلیون مورد جدید یافت می‌شود. بیماری آلزایمر شایع‌ترین علت زوال عقل است. شیوع میگرن در سراسر جهان بیش از ۱۰ درصد است.

اصولا هر یک از اختلالات عصبی و مغزی جز بیماری‌های سیستم عصبی مرکزی و محیطی محسوب می‌شوند. این اختلالات معمولا شامل صرع، بیماری آلزایمر و سایر انواع زوال عقل، بیماری‎‌های عروقی مغزی از جمله سکته مغزی، میگرن و سایر اختلالات سردرد، مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس، بیماری پارکینسون، عفونت‎های عصبی، تومورهای مغزی، اختلالات آسیب‌زای سیستم عصبی به دلیل ضربه به سر و اختلالات عصبی در نتیجه سوءتغذیه هستند.

بسیاری از عفونت‌های باکتریایی (به عنوان مثال سل)، ویروسی (به عنوان مثال ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV)، انتروویروس‌ها)، قارچی و انگلی (به عنوان مثال مالاریا) می‌توانند باعث عفونت‎های عصبی و مغزی شوند. گاهی علائم عصبی ممکن است به دلیل عفونت یا پاسخ ایمنی ایجاد شود.

خوشبختانه امروزه با توسعه علم اکثر بیماری‎های مغز و اعصاب قابل درمان هستند فقط به شرطی‌که به موقع به جراح یا پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه شود.

علائم بیماری‎های مغز و اعصاب

ممکن است این سوال به ذهن شما رسیده باشد که علائم بیماری‌های مغزی چیست؟ وقتی مغز شما آسیب دیده باشد می‌تواند روی موارد مختلفی از جمله حافظه، احساس و حتی شخصیت شما تأثیر بگذارد. بنابراین علائم شما بسته به شرایط خاص بسیار متفاوت هستند. در ادامه به برخی از علائم رایج جسمی یا شناختی بیماری‏های مغزی اشاره خواهیم کرد:

• تغییر در شنوایی‌، گفتار یا بینایی
• فلج‌شدگی جزئی یا کامل بدن
• تشنج
• عدم تعادل (بیماری‌های مغزی و سرگیجه)
• سردرد
• حالت تهوع و استفراغ
• لرزش بدن
• ضعف در دست ها یا پاها
• از دست دادن حس بویایی یا چشایی
• خستگی مفرط
• مشکل در خواندن یا نوشتن، درحالی‌که شخص قبلاً قادر به انجام این کارها بوده است.
• بروز دردی که قابل توضیح نیست
• مشکل تنفسی
• مشکل در راه رفتن
• مشکلات در بلع
• تغییر نوع گفتار
• از دست دادن حافظه
• گیجی
• مشکل در تمرکز
• تغییر شخصیت
• تغییر حالات روحی
• افسردگی یا اضطراب
• کنترل ضعیف ضربات جسمی یا مشکلات احساسیممکن است هر کدام از این موارد مربوط به بیماری های مغز و اعصاب نباشد پس بهتری است در صورت بروز عوامل فوق با متخصص مغز و اعصاب آنلاین گفتگو کنید.

علل بیماری‎های مغز و اعصاب چیست و چه کسانی بیشتر دچار این مشکل می‌شوند؟

از نظر پزشکان علل معمول بیماری‎های مغز و اعصاب عبارتند از:

• التهاب. تورم در مغز ممکن است در اثر عفونت، واکنش خود ایمنی یا دلیل نامعلومی ایجاد شود. با گذشت زمان این مسئله می‌تواند باعث تحریک و آسیب بافت مغزی شود. مولتیپل اسکلروزیس و واسکولیت دو نمونه از بیماری‏های التهابی مغز هستند. آسیب مغزی ممکن است باعث التهاب یا آسیب مستقیم به مغز شود.
• سکته. اختلال در جریان خون به مغز می‌تواند باعث از بین رفتن سلول‌های مغزی شود که ممکن است بر روی حرکت، گفتار و تفکر تأثیر منفی بگذارد.
• تومور مغزی. تومورها می‌توانند بر روی بافت‌ها و اعصاب فشار وارد کنند و بر عملکرد مغز تأثیر بگذارند.
• ژنتیک. برخی از بیماری‌های مغزی مانند بیماری هانتینگتون، دیستروفی عضلانی و بیماری ویلسون ژنتیکی هستند. آن‎ها به طور معمول از طریق معاینه بالینی، بررسی سابقه خانوادگی و در برخی موارد با آزمایش ژنتیک تشخیص داده می‌شوند.

از دیگر علل بیماری‎های مغز و اعصاب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آسیب نخاعی
• عفونت‌ها
• عوامل محیطی، از جمله سموم مانند سرب و جیوه
• سوءمصرف الکل
• رژیم غذایی نامناسب و سوءتغذیه

انواع بیماری‌های مغزی و عصبی

در ادامه به یک دسته‌بندی جامع از انواع بیماری‌های مغزی به‌خصوص بیماری‌های مغزی خطرناک، بیماری‌های مغزی در کودکان، بیماری‌های مغزی کشنده یا بیماری‌های مغزی که درمان ندارند اشاره خواهیم کرد. در ادامه می‌توانید عکس بیماری‌های مغز و اعصاب را نیز مشاهده کنید.

صدمات مغزی

آسیب‌های مغزی غالباً ناشی از ترومای بلانت یا غیر نافذ است. ضربه به سر می‌تواند به بافت مغز، سلول‌های عصبی و اعصاب آسیب برساند. این آسیب بر توانایی مغز شما برای برقراری ارتباط با بقیه اعضای بدن تأثیر می‌گذارد. نمونه‌هایی از آسیب‌های مغزی عبارتند از:

• هماتوم
• لخته شدن خون
• کوفتگی یا کبودی بافت مغز
• اِدم مغزی یا تورم داخل جمجمه
• ضربه مغزی
• سکته‌های مغزی

نمونه‌هایی از علائم آسیب مغزی عبارتند از:

• استفراغ
• حالت تهوع
• مشکل گفتاری
• خونریزی از گوش
• بی‌حسی
• فلج
• از دست دادن حافظه
• مشکلات تمرکز

علائمی که ممکن است بعدها ظاهر شوند عبارتند از:

• فشار خون بالا
• ضربان قلب کم
• گشاد شدن مردمک چشم
• تنفس نامنظم

بسته به نوع آسیب‌دیدگی شما، درمان لازم ممکن است شامل دارودرمانی، توانبخشی یا جراحی مغز باشد. حدود نیمی از افراد با آسیب‌دیدگی شدید مغزی نیاز به جراحی برای برداشتن یا ترمیم بافت آسیب‌دیده یا کاهش فشار دارند. افرادی‌که صدمات جزئی مغزی دارند ممکن است به هیچ درمانی غیر از داروهای ضد درد احتیاج نداشته باشند. بسیاری از افراد آسیب‌دیده مغزی نیاز به توانبخشی در قالب فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و روانپزشکی دارند.

مشاوره آنلاین توانبخشی

تومورهای مغزی

گاهی اوقات تومور در مغز ایجاد می‌شود و می‌تواند بسیار خطرناک باشد. به این موارد تومورهای اولیه مغز گفته می‌شود. معمولا سرطان مغز در اثر گسترش تومورهای نواحی دیگر بدن به مغز بروز می‌کند. به این شرایط تومورهای ثانویه یا متاستاتیک مغز گفته می‌شود.

تومورهای مغزی می‌توانند بدخیم (سرطانی) یا خوش‌خیم (غیرسرطانی) باشند. پزشکان تومورهای مغزی را در قالب درجه‌های ۱، ۲، ۳ یا ۴ طبقه‌بندی می‌کنند. موارد شدیدتر از درجه ۴ نشان‌دهنده تومورهای تهاجمی هستند.

علت بروز تومورهای مغزی تا حد زیادی ناشناخته است و می‌توانند در هر سنی بروز کنند. علائم تومورهای مغزی به اندازه و محل تومور بستگی دارد. شایعترین علائم تومورهای مغزی عبارتند از:

• سردرد
• تشنج
• بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در بازوها یا پاها
• حالت تهوع
• استفراغ
• تغییر در شخصیت
• مشکل در حرکت یا تعادل
• تغییر در شنوایی، گفتار یا بینایی

نوع درمانی که دریافت خواهید کرد به فاکتورهای مختلفی از جمله اندازه تومور، سن و سلامت کلی شما بستگی دارد. روش‌های اصلی درمان تومورهای مغزی عبارتند از:

• عمل جراحی
• شیمی‌درمانی
• پرتودرمانی

بیماری‌های نورودژنراتیو (تخریب‌کننده عصب)

بیماری‌های نورودژنراتیو باعث می‌شوند ساختار مغز و اعصاب شما به مرور زمان تخریب شوند یا از بین بروند در نتیجه می‌توانند شخصیت شما را تغییر دهند و باعث سردرگمی ذهنی شوند.

برخی از بیماری‌های مغزی مانند بیماری آلزایمر، ممکن است با افزایش سن ایجاد شوند. آن‎ها می‌توانند به آرامی حافظه و فرایندهای ذهنی شما را مختل کنند. بیماری دیگری مانند بیماری «تای ساکس» ژنتیکی است و از سنین پایین آغاز می‌شود. سایر بیماری‌های شایع نورودژنراتیو عبارتند از:

• بیماری هانتینگتون
• ALS (اسکلروز جانبی آمیوتروفیک)
• بیماری پارکینسون
• همه نوع از اشکال زوال عقل

برخی از علائم رایج بیماری‌های نورودژنراتیو عبارتند از:

• از دست دادن حافظه
• فراموشی
• بی‌علاقگی
• اضطراب
• تحریک
• از دست دادن کنترل بدن
• تغییرات خلق‌وخوی

بیماری‌های نورودژنراتیو معمولا آسیب دائمی ایجاد می‌کنند، بنابراین علائم آنها با پیشرفت بیماری بدتر می‌شوند. علائم جدید نیز احتمالاً با گذشت زمان ایجاد می‌شوند.

در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای بیماری‌های نورودژنراتیو وجود ندارد و درمان کمکی این بیماری‌ها سعی در کاهش علائم و حفظ کیفیت زندگی دارد که اغلب شامل استفاده از داروها برای کنترل علائم است.

اختلالات روانی

اختلالات روانی یا بیماری‌های روانی، گروه بزرگ و متنوعی از شرایط هستند که بر الگوی رفتاری شما تأثیر می‌گذارند. برخی از اختلالات روانی که اغلب به راحتی تشخیص داده می‌شوند عبارتند از:

• افسردگی
• اضطراب
• اختلال دو قطبی
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
• روانگسیختگی یا شیزوفرنی

معمولا علائم اختلالات روانی بر اساس شرایط متفاوت هستند و افراد مختلف می‌توانند اختلالات روانی یکسانی را بسیار متفاوت تجربه کنند. اگر متوجه تغییر در رفتار، الگوهای فکری یا خلق و خوی خود شدید باید با پزشک خود صحبت کنید.

دو نوع عمده روش درمانی اختلالات روانی شامل دارو و روان‌درمانی است. اصولا ترکیبی از این دو روش موثرترین راهکار ممکن است. بنابراین اگر فکر می‌کنید ممکن است اختلال روانی داشته باشید، مهم است که با روانپزشک خود صحبت کنید تا یک برنامه درمانی مناسب به شما ارائه دهد. منابع زیادی در دسترس است، سعی نکنید خوددرمانی کنید.

فاکتورهای خطر بروز بیماری‎های مغز و اعصاب

اختلالات مغزی می‌تواند هرکسی را تحت تأثیر قرار دهند و معمولا فاکتورهای خطر بروز انواع مختلف اختلالات مغزی و عصبی متفاوت هستند. طبق آمار، آسیب مغزی بیشتر در کودکان زیر ۴ سال، بزرگسالان جوان بین ۱۵ تا ۲۵ سال و بزرگسالان ۶۵ سال به بالا دیده می‌شود.

تومورهای مغزی می‌توانند افراد را در هر سنی تحت تأثیر قرار دهند. خطر شخصی شما به ژنتیک و قرار گرفتن در معرض عوامل خطر محیطی مانند اشعه ایکس بستگی دارد. سن بالا و سابقه خانوادگی مهمترین عوامل خطر برای بیماری‎های نورودژنراتیو هستند.

اختلالات روانی بسیار شایع هستند. از هر ۵ فرد بزرگسال، تقریباً ۱ نفر دچار اختلال روانی است. به‌خصوص اگر:

• سابقه خانوادگی بیماری روانی داشته باشید
• تجربه زندگی آسیب‌زا یا استرس‌زا داشته اید
• سابقه سوءاستفاده از الکل یا مواد مخدر را داشته باشید
• قبلا در اثر ضربه دچار آسیب مغزی شده‌اید

آیا امکان پیشگیری از بیماری‎های مغز و اعصاب وجود دارد؟

درحالی‌که صرع، تومورهای مغزی و سایر اختلالات مغزی به طور معمول قابل پیشگیری نیستند اما برخی از مشکلات عصبی وجود دارد که می‌توانید به کمک نکات زیر در برابر بروز آن‏ها اقدام کنید:

• به اندازه کافی استراحت کنید.
• غذای سالم به‌خصوص حاوی آنتی‌اکسیدان زیاد بخورید. مغز و سیستم عصبی شما به غذاهای غنی از ویتامین‌های گروه B، اسیدهای چرب امگا ۳، ویتامین D، منیزیم و آهن نیاز دارند.
• روزانه زمان کوتاهی در مقابل آفتاب قرار بگیرید.
• مواردی مانند یوگا، مدیتیشن، تنفس عمیق، آرامش عضلانی پیشرونده و ماساژ می‌توانند به سیستم عصبی شما نظم بدهند.
• یک پیاده‌روی روزانه ۲۰-۳۰ دقیقه‌ای ساده می‌تواند برای شما معجزه کند.
• فعال نگهداشتن مغز می‌تواند به شما در حفظ ارتباطات، بهبود حافظه و انعطاف‌‎پذیری بیشتر کمک کند. پس به سراغ یادگیری چیزهای جدید، دیدن مکان‌های جدید، انجام معما، حل مشکلات و انجام کارهای جدید بروید.

توصیه می‌کنیم به مدت پانزده دقیقه در روز روی کاغذ بنویسید یا نقاشی بکشید زیرا محققان نشان داده‌اند که این کار باعث تمرین ذهنی می‌شود.

نحوه صحیح تشخیص بیماری‎های مغز و اعصاب

پزشک متخصص مغز و اعصاب می‌توانند اختلال مغزی شما را تشخیص دهد. احتمالاً یک معاینه عصبی برای بررسی قدرت بینایی، شنوایی و تعادل شما انجام می‌دهد. همچنین ممکن است تصاویری از مغز شما برای کمک به تشخیص درخواست کند که در حال حاضر رایج‌ترین ابزارهای تصویربرداری تشخیصی CT ، MRI و اسکن PET هستند. در ادامه یکی از انواع عکس بیماری‌های مغزی را مشاهده می‌کنید.

ممکن است پزشک شما نیاز به بررسی مایعات مغز و نخاع شما داشته باشد. این کار به او کمک می‌کند تا خونریزی در مغز، عفونت و سایر ناهنجاری‌ها را بررسی کنند. اختلالات روانی معمولاً براساس ارزیابی علائم و سابقه شما تشخیص داده می‌شوند.

انواع راه‌های درمان بیماری‎های مغز و اعصاب که باید بدانید

نوع روش درمانی مناسب شما معمولا به شرایط و دلایل بیماری مغزی بستگی دارد. به طور کلی، روش‌های درمانی شامل ترکیبی از موارد زیر هستند:

• دارودرمانی
• عمل جراحی
• فیزیوتراپی
• ژن‌درمانی
• کاردرمانی
• روان‌درمانی
• اصلاح سبک زندگی

درمان بیماری‎های مغز و اعصاب با داروهای گیاهی

تعداد از داروهای گیاهی مانند موارد زیر می‌توانند باعث بهبود و تقویت عملکرد مغز شوند:

• جعفری
• آویشن
• چای سبز
• بابونه
• مریم گلی

علاوه‌براین، گیاهان دارویی زیر نیز می‌توانند با تقویت اعصاب باعث آرام‌بخشی آن شوند:

• گل‌ گاوزبان
• سنبل‌الطیب
• گل‌های نارنج
• بادرنجبویه

پیشنهاد می‌کنیم به میزان اندک، در قالب دمنوش از گیاهان دارویی ذکر شده برای پیشگیری و درمان مکمل بیماری‎های مغز و اعصاب استفاده کنید.

درمان بیماری‎های مغز و اعصاب در طب سنتی

طب سنتی معتقد است که خوردن غذاهایی که باعث تشدید طبع سرد سیستم مغز و اعصاب می‌شود، احتمال وقوع بیماری‎های مغز و اعصاب به‌خصوص انواع اختلالات روانی و زوال عقل را افزایش می‌دهد. به‌همین‌دلیل، توصیه می‌کنیم در برنامه غذایی روزانه خود حتما مصرف مواد غذایی با طبع گرم مانند خرما، شیره انگور، گردو، مویز و کشمش را در نظر بگیرید.

چه زمای به پزشک مراجعه کنیم؟

بیماری‌های مغز و اعصاب در صورت عدم درمان به موقع قابل پیشرفت هستند و ممکن است باعث عوارض جبران‌ناپذیری مانند فلج بدن یا بی‌حسی کامل شوند. بنابراین با مشاهده علائم ذکر شده در اولین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید. در برخی موارد، علائم عصبی مانند موارد زیر ممکن است تهدیدکننده زندگی باشند و باید بلافاصله به‌عنوان شرایط اضطراری ارزیابی شوند:

• تغییر در سطح هوشیاری مانند از دست دادن قدرت پاسخگویی
• مشکل در بلعیدن
• سرگیجه
• گفتار مبهم
• از دست دادن هماهنگی عضلات
• مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس
• خفگی
• تشنج
• فلج ناگهانی یا ناتوانی در حرکت بخشی از بدن

پس در این وضعیت فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری ندارید، می توانید از دکتر مغز و اعصاب آنلاین و صدها پزشک دیگر در پذیرش ۲۴، مشاوره آنلاین تلفنی و متنی بگیرید و مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره‌های ایشان استفاده کنید.

دکتر مغز و اعصاب آنلاین