کلسترول چیست | کاهش کلسترول خون بالا با تغذیه مناسب

نحوه پیشگیری و تشخیص و انواع راه‌های درمان کلسترول بالای خون

ممکن است در ابتدا این سوال در ذهن شما شکل بگیرد که کلسترول خون چیست؟ کلسترول نوعی لیپید است. این ماده مومی شکل نوعی چربی است که کبد آن را به طور طبیعی تولید می‌کند و برای تشکیل غشای سلولی، برخی هورمون‌ها و ویتامین D حیاتی است.

کلسترول در آب حل نمی‌شود، بنابراین نمی‌تواند به تنهایی از طریق خون عبور کند. برای کمک به انتقال آن، کبد شما لیپوپروتئین تولید می‌کند. لیپوپروتئین‌ها ذراتی هستند که از چربی و پروتئین ساخته می‌شوند. آن‌ها کلسترول و تری‌گلیسیرید (نوع دیگری از لیپید) را از طریق جریان خون حمل می‌کنند. دو شکل عمده لیپوپروتئین لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) و لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) است.

اگر خون شما حاوی مقدار زیادی کلسترول LDL (کلسترول منتقل شده توسط لیپوپروتئین با چگالی کم) باشد، وضعیت شما به‌عنوان کلسترول بالا شناخته می‌شود. در صورت عدم درمان، کلسترول بالا می‌تواند منجر به تجمع رسوبات چربی در رگ‌های خونی و در نتیجه بسیاری از مشکلات سلامتی، از جمله حمله قلبی یا سکته مغزی شود زیرا این رسوبات می‌توانند به طور ناگهانی شکسته شده و لخته‌ای ایجاد کنند.

کلسترول بالای خون معمولاً علائمی ایجاد نمی‌کند. به‌همین‌دلیل مهم است که سطح کلسترول خون خود را به طور منظم با آزمایش خون بررسی کنید و درک کنید که چه سطحی از کلسترول برای سن شما توصیه می‌شود.

اگرچه کلسترول بالا می‌تواند ارثی باشد اما اغلب نتیجه انتخاب یک سبک زندگی ناسالم است و به‌همین‌دلیل درمان و پیشگیری آن آسان است. رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و مصرف دارو می‌تواند به کاهش کلسترول بالا کمک کند. توصیه می‌کنیم به منظور بررسی سطح کلسترول خون خود در اولین فرصت به پزشک متخصص داخلی مراجعه کنید.

مشاوره آنلاین متخصص داخلی

کلسترول LDL یا کلسترول بد

لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) اغلب «کلسترول بد» نامیده می‌شود زیرا اگر سطح کلسترول LDL شما خیلی زیاد باشد، می‌تواند روی دیواره رگ‌های شما جمع شود. این تجمع به‌عنوان پلاک کلسترول نیز شناخته شده و  می‌تواند عروق شما را باریک کند، جریان خون شما را محدود کرده و خطر لخته شدن خون را افزایش دهد. اگر لخته خون شریان اصلی قلب یا مغز شما را مسدود کند، می‌تواند باعث حمله قلبی یا سکته شود.

طبق آخرین آمار بیش از یک سوم بزرگسالان در جهان دارای این مشکل هستند. به‌همین‌دلیل توصیه می‌کنیم این مسئله را جدی بگیرید و دریابید که چگونه می‌توانید سطح کلسترول LDL خود را کاهش دهید.

کلسترول HDL یا کلسترول خوب

لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) گاهی «کلسترول خوب» نامیده می‌شود. این نوع لیپوپروتئین کمک می‌کند کلسترول LDL اضافی به کبد شما بازگردد تا از بدن شما خارج شود. در نتیجه افزایش آن مانع از تجمع پلاک کلسترول در عروق شما می‌شود.

سطح نرمال کلسترول HDL در خون می‌تواند خطر لخته شدن خون، بیماری‌های قلبی و سکته را کاهش دهد.

تری‌گلیسیرید، نوع متفاوتی از چربی‌ها یا همان لیپیدها

تری‌گلیسیرید نوع دیگری از لیپیدها است و ساختار آن با کلسترول متفاوت است. فرق کلسترول خون با تری‌گلیسرید این است که اصولا بدن شما از کلسترول برای ساخت سلول‌ها و هورمون‌های خاص و از تری‌گلیسیرید به‌عنوان منبع انرژی استفاده می‌کند. وقتی کالری بیشتری از آنچه که بدن نیاز دارد دریافت می‌کنید، بدن این کالری‌ها را به تری‌گلیسیرید تبدیل می‌کند و سپس در سلول‎های چربی شما ذخیره می‌شود. جالب است بدانید که از لیپوپروتئین‌ها برای گردش تری‌گلیسیرید در جریان خون شما نیز استفاده می‌شود.

اگر به طور مرتب کالری زیاد دریافت کنید، سطح تری‌گلیسیرید شما بالا می‌رود. این مسئله ممکن است خطر چندین مشکل سلامتی از جمله بیماری‌های قلبی و سکته مغزی را افزایش دهد.

پزشک معمولا از یک آزمایش خون ساده برای اندازه‌گیری سطح تری‌گلیسیرید و همچنین سطح کلسترول استفاده می‌کند.

کلسترول خون چقدر باید باشد؟

میزان کلسترول خون

احتمالا بعد از آشنایی با انواع کلسترول این ابهام برای شما شکل گرفته است که کلسترول خون باید چند باشد؟  اگر سن شما ۲۰ سال یا بیشتر است، انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند که سطح کلسترول خون خود را حداقل هر چهار تا شش سال یک بار بررسی کنید.

البته اگر سابقه کلسترول بالا یا سایر عوامل خطر بیماری قلبی و عروقی را داشته باشید، لازم است در بازه‌های زمانی کوتاهتری این کار را انجام دهید.

اگر دقت کنید در نتایج آزمایش خون علاوه بر کلسترول LDL و HDL به کلسترول تام یا کل نیز اشاره شده است که همان مقدار کل کلسترول موجود در خون و شامل سطوح کلسترول LDL و HDL است.

به طور کلی، اگر میزان کلسترول تام یا کلسترول LDL شما خیلی زیاد باشد، پزشک وضعیت شما را به ‎عنوان کلسترول بالا تشخیص می‌دهد. کلسترول بالا به طور ویژه هنگامی خطرناک است که سطح LDL شما بسیار زیاد و سطح HDL شما بسیار پایین باشد.

بدن شما برای عملکرد مناسب به مقداری کلسترول از جمله مقداری LDL نیاز دارد. اما اگر سطح LDL شما خیلی زیاد باشد، می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات جدی سلامتی را افزایش دهد.

در سال ۲۰۱۳، کالج قلب و عروق آمریکا (ACC) و انجمن قلب آمریکا (AHA) دستورالعمل‌های جدیدی برای درمان کلسترول بالا تهیه کردند. اصولا پزشک میزان کلسترول کل، کلسترول HDL و کلسترول LDL شما را بررسی و سپس بر اساس آن تصمیم می‌گیرد که آیا به مصرف به داروی کاهنده کلسترول نیاز دارید یا خیر. طبق آخرین دستورالعمل، اگر فاکتورهای خطر بیماری قلبی را داشته باشید و LDL شما بیش از ۱۸۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، پزشک باید برای شما یکی از انواع داروهای استاتین را تجویز کند.

جدول میزان کلسترول خون (برحسب میلی‌گرم در دسی‌لیتر خون) یک فرد بزرگسال یا نوجوان به صورت زیر است:

علائم کلسترول بالای خون چیست؟

در بیشتر موارد، کلسترول بالا یک مشکل خاموش  است و هیچ علائمی ایجاد نمی‌کند. بسیاری از افراد حتی تا زمانی‌که دچار عوارض جدی مانند فشار خون بالا، حمله قلبی یا سکته مغزی نشوند، نمی‌دانند که کلسترول بالا دارند. بنابراین برای پیشگیری از کلسترول خون و فشار خون بالا، انجام آزمایش‌های خون دوره‌ای تحت نظر پزشک را دست کم نگیرید. بالا بودن کلسترول خون نیاز به کنترل سریع دارد. اگر تحت هر شرایطی امکان حضور در درمانگاه یا مطب را ندارید حتما در اولین فرصت با دکتر آنلاین متخصص داخلی یا دکتر آنلاین قلب و عروق در پذیرش۲۴ صحبت کنید.

مشاوره آنلاین متخصص قلب و عروق

ممکن است این سوال در ذهن شما شکل بگیرد که علائم کلسترول خون در زنان چیست؟ و آیا تفاوتی با مردان دارد؟ خیر تفاوتی ندارد و در هر دو جنسیت گاهی به صورت سرگیجه مداوم، گرگرفتگی، سوزن سوزن شدن کف پا، افزایش حرارت بدن، خشکی و تلخی زبان، خستگی مزمن، فشار خون بالا و غیره خود را نشان می‌دهد.

علت کلسترول بالای خون چیست و چه کسانی بیشتر دچار این مشکل می‌شوند؟

مصرف بیش‌ازحد مواد غذایی حاوی کلسترول، چربی‌های اشباع شده و چربی‌های ترانس ممکن است خطر ابتلا به کلسترول بالا را افزایش دهد. سایر عوامل سبک زندگی نیز می‌توانند در افزایش کلسترول نقش داشته باشند. این عوامل شامل عدم تحرک و سیگار کشیدن هستند.

نوع ژنتیک شما نیز می‌تواند بر احتمال ابتلا به کلسترول بالا تأثیر بگذارد. ژن‌ها از والدین به فرزندان منتقل می‌شوند و ژن‌های خاصی به بدن شما می آموزند که چگونه کلسترول و چربی‌ها را پردازش کند. اگر والدین شما کلسترول بالایی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن هستید.

در موارد نادر، کلسترول بالا ناشی از هایپرکلسترولمی خانوادگی است. این اختلال ژنتیکی از حذف LDL در بدن شما جلوگیری می‌کند. طبق آمار موسسه ملی تحقیقات ژنوم انسانی، بیشتر بزرگسالان مبتلا به این بیماری کلسترول کل بالاتر از ۳۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و میزان LDL بالای ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر را دارند.

سایر شرایط سلامتی مانند دیابت و کم‌کاری تیروئید نیز ممکن است خطر ابتلا به کلسترول بالا و عوارض مرتبط با آن را افزایش دهند.

انواع عارضه کلسترول بالای خون

همانطور‌که ذکر شد، دو نوع کلسترول به نام‌های HDL و LDL وجود دارد که کاهش اولی و افزایش دومی می‌تواند باعث بروز نوعی از عارضه کلسترول بالای خون شود زیرا افزایش LDL منجر به تجمع بیشتر پلاک‌های کلسترولی در عروق و کاهش HDL منجر به خروج کمتر LDL اضافی از طرق کبد می‌شود. بنابراین برای کنترل کلسترول بالای خون باید به این دو نکته توجه کنید.

فاکتورهای خطر بروز عارضه کلسترول بالا

در صورت داشتن فاکتورهای زیر بیشتر در معرض خطر ابتلا به کلسترول بالا خواهید بود:

• اضافه وزن یا چاقی
• رژیم غذایی ناسالم
• عدم فعالیت بدنی یا ورزش منظم
• مصرف دخانیات
• سابقه خانوادگی کلسترول بالا
• ابتلا به دیابت، بیماری کلیوی یا کم‌کاری تیروئید

قابل ذکر است که افراد با هر سن، جنسیت و نژاد می‌توانند کلسترول بالا داشته باشند. مهم این است از بروز آن پیشگیری شود.

با عوارض کلسترول بالای خون بیشتر آشنا شوید

در صورت عدم درمان، کلسترول بالا باعث تجمع پلاک در عروق شما می‌شود. با گذشت زمان، این پلاک می‌تواند عروق شما را باریک کند که این وضعیت به‌عنوان تصلب شرایین شناخته می‌شود.

تصلب شرایین یک بیماری جدی است و می‌تواند سرعت جریان خون در عروق را محدود کند. همچنین خطر بروز لخته‌های خون خطرناک را افزایش می‌دهد. به‌همین‌دلیل ممکن است منجر به بروز بسیاری از عوارض تهدید‌کننده زندگی مانند موارد زیر شود:

• سکته
• حمله قلبی
• آنژین (درد قفسه سینه)
• فشار خون بالا
• بیماری عروق محیطی
• بیماری مزمن کلیوی

کلسترول بالا همچنین می‌تواند باعث عدم تعادل تولید صفرا شود و خطر ابتلا به سنگ صفرا را افزایش دهد.

آیا امکان پیشگیری از عارضه کلسترول بالا وجود دارد؟

اگرچه عوامل خطر ژنتیکی مرتبط با کلسترول بالا قابل کنترل نیست اما می‌توان عوامل مربوط به سبک زندگی را مدیریت کرد. برای کاهش خطر ابتلا به کلسترول بالا و پیشگیری از آن باید:

• رژیم غذایی مغذی و متنوع بخورید که دارای کلسترول و چربی‌های حیوانی کم و فیبر (میوه و سبزیجات) زیادی باشد.
• از مصرف زیاد الکل خودداری کنید.
• وزن سالم داشته باشید.
• به طور منظم ورزش کنید.
• سیگار نکشید

همچنین باید به توصیه‌های پزشک برای سنجش معمول کلسترول خون عمل کنید. اگر از نظر پزشک در معرض خطر کلسترول بالا یا بیماری کرونر قلب هستید، احتمالاً نیاز است تا سطح کلسترول خون خود را به طور منظم آزمایش کنید.

نحوه صحیح تشخیص کلسترول بالای خون

برای اندازه‌گیری سطح کلسترول، پزشک از یک آزمایش خون ساده (تست کلسترول خون) استفاده می‌کند. معمولا سطح کلسترول تام، کلسترول LDL، کلسترول HDL و تری‌گلیسیرید همزمان ارزیابی می‌شوند.

برای انجام این آزمایش، نمونه‌ای از خون شما گرفته شده و برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. برای انجام صحیح این آزمایش، نیاز است که حداقل از ۱۲ ساعت قبل از خوردن و نوشیدن هر چیزی خودداری کنید.

انواع راه‌های درمان کلسترول بالا که باید بدانید

در این بخش قصد داریم در مورد کلسترول خون بالا و درمان آن به شیوه‌های مختلف صحبت کنیم. اصولا درمان کلسترول خون وابسته به کاهش آن است. به‌همین‌دلیل، پزشک ممکن است تغییر سبک زندگی را برای کاهش آن توصیه کند.

این مسئله ممکن است شامل تغییراتی در رژیم غذایی، عادات ورزشی یا سایر جنبه‌های روزمره زندگی شما باشد. اگر سیگار می‌کشید، احتمالاً پزشک به شما توصیه می‌کند که آن را ترک کنید. همچنین ممکن است پزشک برای کاهش سطح کلسترول داروها یا سایر روش‌های درمانی را برای شما تجویز کند.

کاهش سطح کلسترول از طریق رژیم غذایی

دشمن کلسترول خون

برای کمک به شما در دستیابی و حفظ سطح کلسترول سالم، پزشک ممکن است اعمال تغییراتی در رژیم غذایی را توصیه کند. تغییراتی مانند:

• به حداقل رساندن مصرف غذاهای پر کلسترول، چربی‌های اشباع شده و چربی‌های ترانس
• مصرف بیشتر منابع پروتئینی کم‌چرب مانند مرغ، ماهی و حبوبات
• مصرف روزانه طیف گسترده‌ای از غذاهای پرفیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل
• خوردن غذاهای پخته، بخارپز و کبابی به جای غذاهای سرخ شده
• اجتناب از خوردن فست‌فود و غذای آماده
• خودداری از مصرف مواد غذایی سرشار از کلسترول، چربی‌های اشباع یا چربی‌های ترانس مانند گوشت قرمز، زرده تخم مرغ و لبنیات پرچرب، چیپس سیب زمینی و مرغ سوخاری

خوردن ماهی و سایر مواد غذایی حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ نیز ممکن است به کاهش سطح LDL کمک کند. به عنوان مثال، ماهی قزل آلا و شاه ماهی منابع غنی از امگا ۳ محسوب می‌شوند. گردو، بادام، دانه‌های کتان آسیاب شده و آووکادو نیز حاوی امگا ۳ هستند. همچنین می توانید برای دریافت رژیم غذایی مناسب با پزشکان متخصص تغذیه پذیرش ۲۴ به صورت آنلاین مشورت کنید.

مشاوره آنلاین تغذیه و رژیم درمانی

داروهای رایج مربوط به کاهش کلسترول خون

در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی برای کمک به کاهش سطح کلسترول تجویز کند. استاتین‌ها بیشترین داروهای تجویز شده برای کلسترول بالا هستند که از تولید کلسترول بیشتر در کبد جلوگیری می‌کنند. نمونه‌هایی از استاتین‌ها عبارتند از:

• آتورواستاتین
• فلوواستاتین
• روزوواستاتین
• سیمواستاتین

پزشک همچنین ممکن است داروهای زیر را نیز برای درمان عارضه کلسترول بالا تجویز کند:

• نیاسین
• کلستیپول
• کلستیرامین
• مهارکننده‌های جذب کلسترول مانند ازتیمایب (ezetimibe)

درمان کلسترول بالای خون با داروهای گیاهی

در برخی موارد، ممکن است بتوانید سطح کلسترول خود را بدون مصرف داروهای شیمیایی کاهش دهید. به عنوان مثال، داشتن یک رژیم غذایی مغذی، ورزش منظم و پرهیز از استعمال دخانیات ممکن است کافی باشد. برخی افراد همچنین ادعا می‌کنند که مصرف برخی مکمل‌های گیاهی و غذایی می‌تواند به کاهش سطح کلسترول کمک کند. مواردی مانند:

• سیر
• زالزالک
• سبوس جو دوسر
• مکمل پسیلیوم
• عرقیجات یا دمنوش‎های گیاهان شوید، کاسنی، جعفری و زنیان

همیشه قبل از مصرف هرگونه مکمل گیاهی یا غذایی با پزشک خود صحبت کنید. در بعضی موارد، آن‌ها ممکن است با سایر داروهایی که شما مصرف می‌کنید تداخل کنند.

درمان کلسترول بالای خون در طب سنتی

از نظر متخصصان طب سنتی استفاده مداوم از روغن زیتون یا کنجد به جای روغن‌های صنعتی می‌تواند کمک زیادی به کاهش کلسترول خون کند. مصرف روزانه یک قاشق رب انار یا یک لیوان دم‌کرده زرشک کوهی نیز بسیار موثر است. توصیه می‌کنیم از خوردن ۵ شاخه شوید تازه در روز و عصاره جو به‌صورت ما‌ءالشعیر طبی غافل نشوید. مطمئنا جایگزین کردن گوشت‌های سفید و سویا با گوشت قرمز نتایج خوبی برای شما خواهد داشت.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

کلسترول بالا هیچ علامتی ندارد و آزمایش خون تنها راهی است که می‌تواند آن را تشخیص دهد. از دکتر خود بپرسید که آیا نیاز است که تست کلسترول بدهید یا خیر. کودکان و بزرگسالان فاقد هرگونه خطر ابتلا به بیماری قلبی معمولاً یکبار در سنین ۹ تا ۱۱ سالگی و مجدداً در سنین ۱۷ تا ۱۹ سال آزمایش می‌شوند. آزمایش مجدد برای بزرگسالان بدون هیچ‌گونه خطر ابتلا به بیماری قلبی معمولاً هر پنج سال یکبار انجام می‌شود.

اگر نتایج آزمایش شما در حد مطلوبی نیست و سابقه خانوادگی کلسترول بالا، بیماری قلبی یا سایر عوامل خطر مانند سیگار کشیدن، دیابت یا فشار خون بالا را دارید، ممکن است پزشک انجام آزمایشات مکرر را پیشنهاد دهد. علائم کلسترول بالای خون را نادیده نگیرد. درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری ندارید، از صدها پزشک آنلاین متخصص پذیرش ۲۴، مشاوره آنلاین تلفنی و متنی بگیرید و مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره‌های ایشان استفاده کنید.

مشاوره آنلاین دیابت