انواع تخصص های پزشکی و نحوه دریافت نوبت پزشکان

در میان انواع تخصص های پزشکی، به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

رشته پزشکی به اندازه پیچیدگی‌های بدن انسان گسترده و چند‎وجهی است. اصولا تنها هدف مشترک همه متخصصان پزشکی کمک به حفظ سلامتی بیماران است. در این میان، برخی از آن‌ها مانند پزشکان عمومی و متخصصان داخلی به دلیل نگاه جامع خود نقش اساسی‌تری در هدایت بیماران به یک مسیر درمانی صحیح دارند. به‎ همین ‎دلیل، توصیه می‎‌کنیم اگر نسبت به علائم خود واقف نیستید و نمی‎دانید واقعا باید به کدام پزشک متخصص مراجعه کنید، ابتدا ملاقات با یکی از این پزشک مراقبت‎های اولیه را در نظر بگیرید.

در این مطلب نیز به منظور افزایش آگاهی شما، به نکات تخصصی ویژه‎ ای در زمینه حیطه عملکرد هرکدام از انواع تخصص های پزشکی پزشکان متخصص و فوق تخصص اشاره خواهیم کرد.

عبور از خط اول تشخیص یا درمان با پزشک مراقبت‎ های اولیه

از نظر اصول پزشکی، پزشک مراقبت‌های اولیه کسی است که می‌‎تواند به ابهامات ذهنی شما پاسخ دهد، معاینه اولیه انجام دهد، سوابق پزشکی شما را بررسی کند، تجویز آزمایش‎های ابتدایی مانند آزمایش خون و انواع آزمایش تصویربرداری را انجام دهد و پس از طی کردن مسیر اولیه درمان در صورت لزوم شما را به یک پزشک متخصص یا فوق تخصص ارجاع دهد. بدین شکل شما از پرداخت هزینه ‎های گزاف در نتیجه مراجعه بی ‎دلیل به پزشکان متخصص مختلف خلاص خواهید شد. از پزشکان مراقبت‎های اولیه می‌‎توان به موارد زیر اشاره کرد:

پزشک خانواده

امروزه بسیاری از پزشکان عمومی با گذراندن دوره‎های آموزشی ویژه به‎ عنوان پزشک خانواده فعالیت می‌‏کنند. درحالی ‎که بسیاری از تخصص‎های پزشکی بر تشخیص و درمان ارگان‎های خاصی از بدن تمرکز دارند، پزشک خانواده قابلیت آن را دارد که نگاه کلی به بیماران در هر سنی داشته باشد.

پزشک عمومی

پزشک متخصص داخلی

مطمئنا پزشک متخصص داخلی نسبت به پزشک عمومی، به دلیل گذراندن ۴ سال دوره رزیدنتی، نگاه تخصصی‎ تری به وضعیت بیمار دارد. بنابراین اگر احساس می‎‌کنید علائم شما شدیدتر یا غیر قابل کنترل است بهتر است به ‏جای پزشک خانواده به پزشک متخصص داخلی مراجعه کنید. جالب است بدانید که این شاخه پزشکی دارای رشته‎ های فوق تخصصی مانند گوارش و کبد، خون و آنکولوژی، کلیه، روماتولوژی، غدد، ریه و قلب و عروق است که در ادامه با آن‎ها آشنا خواهید شد.

متخصص داخلی

پزشک متخصص اطفال و کودکان

این گروه از پزشکان علاوه ‎بر قابلیت تشخیص و درمان بیماری‏های مربوط به نوزادان، کودکان و نوجوانان می‌‎توانند در زمینه واکسیناسیون، غربالگری و جراحی کودکان مشاوره لازم را به شما ارائه دهند. امروزه رشته ‏های فوق تخصصی زیادی مانند خون و سرطان کودکان، ایمنولوژی و آلرژی کودکان، کلیه کودکان، گوارش کودکان، عفونی کودکان، غدد کودکان، اعصاب کودکان، روانپزشکی کودکان و قلب کودکان وجود دارند که در صورت لزوم پزشک شما را به یکی از متخصصان آن‎ها ارجاع خواهد داد.

متخصص اطفال، کودکان و نوزادان

پیش از مراجعه، با هرکدام از رشته ‎های تخصصی پزشکی بیشتر آشنا شوید

در این بخش قصد داریم شما را با انواع تخصص‌ها یا فوق تخصص‎های پزشکی آشنا کنیم. اصولا پزشکان فوق تخصص پس از گذراندن ۴ سال دوره رزیدنتی، به مدت ۲ تا ۳ سال دوره آموزشی مضاعف می‏بینند.

دکتر بیهوشی و مراقبت های ویژه

پزشک متخصص بیهوشی کسی است که در زمینه بیهوش کردن، تسکین درد و ارائه مراقبت‌های پزشکی به بیماران در قبل، حین و بعد از هر نوع جراحی تخصص لازم را دارد. به‌علاوه می‎‌تواند به تسکین درد بیماران در بخش‎ مراقبت‎های ویژه (ICU) و به همراه پزشک متخصص اورژانس به احیای قلبی ریوی، لوله ‎گذاری، کنترل درد و حتی آماده کردن فوری بیمار برای جراحی کمک کند.

متخصص بیهوشی و مراقبت های ویژه

دکتر استخوان و مفاصل

این گروه از پزشکان می‎توانند به شما در زمینه تشخیص و درمان انواع بیماری‎های مربوط به سیستم اسکلتی عضلانی که شامل عضلات، استخوان، مفصل، غضروف، رباط و تاندون است کمک زیادی کنند. دکتر استخوان و ارتوپدی امکان جراحی نیز دارد و در صورت شکستگی شدید استخوان، بیرون‏زدگی دیسک، نیاز به تعویض مفصل لگن یا زانو، پارگی تاندون و غیره حتما اقدامات لازم را خواهد کرد.

متخصص استخوان و مفاصل

دکتر خون

دکتر خون یا همان دکتر هماتولوژی و انکولوژی کسی است که در تشخیص و درمان از بیماری‎های خون تخصص دارد. این بیماری‎ها اصولا شامل اختلالات سرطانی و غیر سرطانی هستند که بر روی اجزای خون مانند گلبول‏های سفید و قرمز و پلاکت‎ها یا ارگان‌هایی که آن‎ها را تولید می‎کنند از جمله مغز استخوان، غدد لنفاوی و طحال تأثیر می گذارند. در صورت ابتلا به اختلالات انعقادی مانند هموفیلی، تالاسمی، انواع کم‎ خونی، اختلالات انسدادی مانند ترومبوز ورید عمقی، اختلالات ژنتیکی خون مانند بیماری سلول داسی شکل و انواع سرطان به‎ خصوص سرطان خون باید به متخصص خون مراجعه کنید.

دکتر آزمایشگاه و تصویربرداری

یکی از مهم‌ترین راهکارها برای کمک به تشخیص دقیق در انواع تخصص های پزشکی، انجام آزمایشات مختلف مانند آزمایش خون یا ادرار و تصویربرداری‎هایی مانند عکسبرداری با اشعه ایکس، سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی (MRI) بر روی بیمار است. دکتر آزمایشگاه در زمینه آزمایشات مربوط به میکروبیولوژی، ایمونولوژی، هماتولوژی، بیوشیمی که به تجویز پزشک باید برای انجام آن‌ها اقدام کنید، می‎‌تواند به شما کمک کند. در کنار آن این پزشک متخصص رادیولوژی است که در زمینه انجام انواع تصویربرداری با تجهیزات پزشکی خاص موثر خواهد بود.

متخصص آزمایشگاه و تصویربرداری

دکتر آلرژی، اختلالات تنفسی و ریه

این مورد از انواع تخصص های پزشکی، اصولا با پیشگیری، تشخیص و درمان آلرژی، بیماری‌های دستگاه تنفسی و اختلالات سیستم ایمنی بدن بزرگسالان و اطفال سروکار دارد. بنابراین در صورت ابتلا به بیماری‌های شایعی مانند آسم، آلرژی غذایی و دارویی، آلرژی پوستی، بیماری‎های ریه، نقص ایمنی و خودایمنی بهتر است به متخصص ریه و دستگاه تنفسی مراجعه کنید.

دکتر کلیه و مجاری ادراری

اورولوژیست یا متخصص کلیه و مجاری ادراری بر تشخیص و درمان بیماری‎های مربوط دستگاه ادراری خانم‎ها و آقایان که شامل کلیه‎ها، حالب‏ها، مثانه و مجرای ادرار است، تمرکز دارد. معمولا علاوه ‎بر جراحی، امکان درمان اختلالات جنسی آقایان مانند زودانزالی، ناباروری مردان، ناباروری زنان و ناتوانی جنسی را نیز دارد. از بیماری‎‌های دستگاه ادراری می‏توان به سنگ کلیه، نارسایی کلیه، عفونت کلیه یا مجاری ادراری، سرطان کلیه، ناهنجاری‎های ساختاری یا عملکردی مجاری ادراری و غیره اشاره کرد.

دکتر تغذیه

داشتن یک تغذیه سالم و متنوع زیر نظر متخصص تغذیه می‎‌تواند شما را در برابر ابتلا به بسیاری از بیماری‎ها ایمن کند. در کنار آن ممکن است به دلیل لاغری یا چاقی مزمن، ابتلا به دیابت یا فشار خون، شروع دوره بارداری، قرار گرفتن تحت شیمی ‎درمانی و غیره پزشک معالج شما تشخیص دهد که مشورت با یک دکتر رژیم سلامتی و تغذیه ضروری است. پس نباید اهمیت این مورد از انواع تخصص های پزشکی و حوزه سلامت را دست کم بگیرید.

دکتر پوست و مو

برای درمان بیماری‌های مربوط به پوست، مو، ناخن و غشاهای مخاطی مجاور آن‎ها در بزرگسالان و کودکان، می‏‌توانید به این گزینه از انواع تخصص های پزشکی مراجعه کنید (از سرطان پوست و انواع تومور ها گرفته تا بیماری‎های التهابی پوست و بیماری‎های عفونی). متخصص پوست و مو امکان نمونه ‎برداری از پوست و اقدامات جراحی سرپایی مانند برداشتن زگیل، تزریق ژل لب یا صورت، بوتاکس و غیره را نیز دارد.

دکتر جراحی

در گذشته، جراحان عمومی برای جراحی اغلب ارگان‎های بدن اقدام می‎کردند اما امروزه با پیشرفت علم و ظهور دستگاه‎های تخصصی ‎تر عملکرد آن‌ها محدود به جراحی ‎های شکمی (دستگاه گوارش)، پستان و تیروئید شده است. به‎ همین ‎دلیل شما باید برای جراحی نواحی دیگر بدن خود به یکی از پزشکان فوق تخصص جراحی با گرایش‎های جراحی توراکس یا قفسه سینه، جراحی قلب بای‎پس قلبی، جراح عروق محیطی و تروما، جراحی ترمیمی و سوختگی یا پزشکان متخصص با قابلیت جراحی استخوان و مفاصل (ارتوپدی)، جراحی کلیه و مجاری اداراری و تناسلی (اورولوژی)، جراحی مغز و اعصاب، جراحی زنان و زایمان و جراحی گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.

متخصص جراحی

دکتر چشم پزشکی

پزشکان این مورد از انواع تخصص های پزشکی، کاملا امکان تشخیص، درمان و حتی جراحی چشم (مانند پیوند قرنیه و انواع لیزردرمانی) را دارند. بنابراین اگر به دوبینی، انحراف چشم، رتینوپاتی دیابتی، آب ‎مروارید و انواع دیگر اختلالات بینایی مبتلا هستید در اولین فرصت باید به متخصص چشم پزشکی مراجعه کنید.

دکتر معده و گوارش

دستگاه گوارش شما ارگان‎های زیادی مانند شامل غدد بزاقی، زبان، اپی‌گلوت، حلق، مری، معده، روده کوچک، روده بزرگ، راست‌روده، مقعد، کبد، کیسه صفرا و لوزالمعده دارد و در صورت بروز آسیب به هرکدام باید به متخصص معده و گوارش مراجعه کنید. از بیماری‎های رایج دستگاه گوارش می‎توان به رفلاکس اسید معده به مری، بیماری سلیاک، سندرم روده تحریک‏پذیر (IBS)، بیماری‏های کبدی مثل هپاتیت C، سنگ صفرا و غیره اشاره کرد. جالب است بدانید که گوارش یکی از رشته‎ های فوق تخصصی رشته داخلی است.

دکتر دهان و دندان

دکتر دهان و دندان یا همان دندانپزشک، به ‏عنوان یکی از انواع تخصص های پزشکی در حوزه تشخیص و درمان بیماری‏های مربوط به دهان و و دندان فعالیت می‌‎کند. اصولا پس از گذراندن دوره عمومی، دندانپزشکان برای آموزش در یکی از دوره ‎های تخصصی مانند جراحی فک و دهان، درمان ریشه، ارتودنسی و ارتوپدی دندان و آسیب‏شناسی فک و دهان اقدام می‏‌کنند. در صورت نیاز به کاشت یا ایمپلنت دندان، عصب‎کشی، درمان بیماری لثه، جراحی اصلاح فک و غیره می‏توانید به آن‎ها مراجعه کنید.

متخصص دهان و دندان

دکتر روانپزشکی و دکتر روانشناسی

بخش زیادی از مشکلات جسمی شما ناشی از اضطراب مزمن و مشکلات روانی است. بنابراین با شروع روند درمان تحت نظر دکتر روانپزشکی یا دکتر روانشناسی وضعیت شما تحت کنترل قرار خواهد گرفت. برخلاف دکتر روانشناسی که فقط امکان مشاوره روانی را دارد، دکتر روانپزشکی مشکلات عاطفی و رفتاری را از طریق ترکیبی از روان‏درمانی، روان‏کاوی، دارودرمانی و بستری شدن در بیمارستان درمان می‎کند.

دکتر روانشناسی – دکتر روانپزشکی

دکتر زنان و زایمان

این حوزه از انواع تخصص های پزشکی، در زمینه تشخیص و درمان بیماری‎ها و اختلالات مربوط به دستگاه تولیدمثلی خانم‎ها، کنترل سلامت باروری، یائسگی و مشکلات هورمونی متمرکز است. بنابراین در صورت مشاهده هرگونه علائم اولیه مانند قاعدگی‎های دردناک، خونریزی شدید در هر دوره پریود، لکه ‎بینی مداوم، عفونت و کمردرد در زنان باید برای تشخیص و درمان بیماری‎هایی مانند فیبروم رحم، کیست تخمدان، اندومتریوز و غیره به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.

دکتر ژنتیک

دکتر ژنتیک پزشکی قابلیت آن را دارد که به شما برای تشخیص و درمان اختلالات ارثی و بیماری‎هایی که ناشی از نقایص ژنتیکی هستند کمک زیادی کند. بنابراین مراجعه به‎ موقع به وی و انجام آزمایشات سیتوژنتیک، رادیولوژیک و بیوشیمیایی پیش از ازدواج یا بارداری، می‏‌تواند مانع از تولد یک نوزاد با ناهنجاری‎ های ژنتیکی شود.

دکتر ژنتیک

دکتر طب تسکینی و درد

امروزه با وجود مطالعات انجام شده، پیشرفت‎های زیادی در زمینه طب تسکینی و درد صورت گرفته است. متخصصان طب تسکینی اغلب با بیماران مبتلا به بیماری‎های مزمن یا در حال مرگ (مثل بیماران سرطانی) سروکار دارند و کمک می‌‎کنند تا با کاهش درد، کیفیت زندگی آن‌ها بهبود یابد.

متخصص طب تسکینی و درد

دکتر عفونی

اصولا عملکرد پزشک متخصص عفونی بر پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌های عفونی ناشی از باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها متمرکز است. اگرچه در زمینه ایمنی ‎شناسی، اپیدمیولوژی و کنترل عفونت نیز آگاهی لازم را کسب می‌‎کنند. به‎ همین ‏دلیل است که پزشک مراقبت‏های اولیه در صورت مشکوک بودن به عفونت‎های مقاربتی، ایدز، سل، عفونت کلیه، عفونت مزمن مجاری ادراری، بوتولیسم، تب مالت و ذات‎الریه شما را به متخصص عفونی ارجاع می‌‎دهد.

دکتر غدد

غدد و متابولیسم که یکی از رشته ‏های فوق تخصصی رشته داخلی است و معمولا بر تشخیص و درمان اختلالات مربوط به غدد، هورمون‏ها و روند سوخت‎ و ساز بدن تمرکز دارد. بنابراین در صورت ابتلا به بیماری‎هایی مانند دیابت، مشکلات تیروئید، ناباروری و اختلال در متابولیسم کلسیم یا دیگر مواد معدنی بهتر است به دکتر غدد مراجعه کنید.

دکتر قلب و عروق

اصولا متخصصان قلب و عروق بر پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‎های مربوط به قلب و رگ‎های خونی تمرکز دارند. این مسئله می‌تواند شامل مدیریت نارسایی قلبی یا فشار خون بالا، جراحی و مراقبت ‏های بعد از آن باشد. درصورتی‎ که نیاز به آنژیوگرافی، بای‎پس قلب، قرار دادن ضربان ‎ساز قلب، رفع گرفتگی عروق و سپس گذاشتن استنت باشد، مطمئنا دکتر قلب و عروق برای جراحی اقدام خواهد کرد. پیش از جراحی اغلب نیاز به انجام تست‏های تشخیصی مثل اکوی قلب یا تست ورزش است که باید تحت نظر متخصص قلب و عروق انجام شوند.

دکتر گوش، حلق و بینی

اصولا پزشکان گوش، حلق و بینی برای درمان هرکدام از اختلالات مربوط به این نواحی مانند مشکلات شنوایی، آلرژی، سینوزیت مزمن، سرطان‏های سر و گردن و غیره، از درمان‏های دارویی یا جراحی استفاده می‏‌کنند. علاوه ‎بر ‏این، امکان انجام آزمایشات تشخیصی مانند تست خواب یا نوار گوش را نیز دارند. اخیرا این گروه از متخصصان وارد حیطه جراحی زیبایی بینی نیز شده‎اند.

متخصص گوش، حلق و بینی

دکتر مغز و اعصاب

تخصص مغز و اعصاب اساسا بر تشخیص و درمان بیماری‎های مربوط به مغز، نخاع و سیستم عصبی (مرکزی و محیطی) عضلات و رگ‏های خونی تمرکز دارد. بنابراین در صورت ابتلا به سکته مغزی، بیماری آلزایمر، تشنج یا صرع و اختلالات نخاع باید به یک دکتر متخصص مغز و اعصاب متبحر مراجعه کنید. اگر نیاز به جراحی داشته باشید، مطمئنا به جراح مغز و اعصاب ارجاع داده خواهید شد.

دکتر طب سنتی

امروزه اثرات مفید طب سنتی به ‎عنوان یک درمان مکمل بر همگان ثابت شده است. از آنجایی‏ که این حوزه از انواع تخصص های پزشکی نیز نیاز به نظارت دقیق دارد، توصیه می‌‎کنیم برای درمان‏های سنتی فقط با دکتر طب سنتی مشورت کنید و خیلی به اطلاعات تجربی ارائه شده در عطاری‎ها اکتفا نکنید. معمولا اساس کار متخصصان طب سنتی بر تشخیص مزاج و شروع روند درمان با هدف تعدیل آن است.

دکتر توانبخشی و طب فیزیکی

پزشکان این حوزه از انواع تخصص های پزشکی، برای کمک به بیماران مبتلا به معلولیت مغز، نخاع، اعصاب، استخوان‎ها، مفاصل، رباط‎ها، عضلات و تاندون‎ها آموزش دیده ‏اند. معمولا با گروه ‎های مختلف سنی کار می‌‎کنند و برنامه ‎های مراقبتی برای شرایطی مانند آسیب نخاعی یا مغزی، سکته، ام اس و بازتوانی اسکلتی عضلانی طراحی می‌‎کنند. در نتیجه به ‎جای اینکه به دنبال درمان‏ های پزشکی باشند، به بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک می‌‏کنند.

متخصص توانبخشی

دکتر کرونا ویروس

با شروع همه ‎گیری ویروس کرونا اهمیت وجود انواع تخصص های پزشکی به‎ خصوص پزشکان فوق تخصص ریه و متخصص عفونی بیشتر شد. با این وجود، هنوز دارو و روند درمان مشخصی برای بیماری کووید-۱۹ کشف نشده است. اگر درگیر این بیماری شده‌اید، توصیه می‎‌کنیم ابتدا به متخصص عفونی مراجعه کنید و در صورت درگیری ریه و بروز اختلالات تنفسی مشورت با پزشک ریه ضرورت دارد.

متخصص کرونا ویروس

مشاوره آنلاین کرونا ویروس

دکتر داروسازی

این گروه از متخصصان پزشکی در زمینه شناسایی داروهای مختلف آموزش دیده‎ اند و پس از پایان دوره تحصیل، در داروخانه‏ ها بر روند استفاده ایمن و مؤثر از داروها نظارت می‌‎کنند.

متخصص داروسازی

دکتر سلامت جنسی

حفظ سلامت جنسی برای برخورداری از یک زندگی زناشویی پایدار لازم است. اصولا گروهی از پزشکان، از دکتر روانشناسی و دکتر روانپزشکی گرفته تا دکتر اورولوژی و دکتر زنان، می‎‌توانند در روند تشخیص و درمان مشکلات روانی و جسمی دستگاه تناسلی موثر باشند. خوشبختانه اکثر مشکلات جنسی قابل درمان هستند.

متخصص سلامت جنسی

دکتر متخصص زیبایی

دکتر متخصص رژیم سلامتی

دکتر ارتوپدی

متخصص دیابت

متخصص دیابت

سخن آخر

گاهی مراجعات اشتباه به انواع تخصص های پزشکی و عدم درمان به موقع، می‌‎تواند منجر به افزایش شدت بیماری یا حتی پیشرفت آن شود. به‏ همین ‏دلیل توصیه می‎کنیم علاوه‎ بر توجه به لیست تخصص‌های پزشکی ارائه شده در این مطلب، خودسرانه در این زمینه عمل نکنید و حتما با پزشک مراقبت‎ های اولیه مشورت کنید.