از کجا بفهمیم کودکمان نرمی استخوان دارد؟ درمان های نرمی استخوان در کودکان

نرمی استخوان کودک (Rickets) چیست؟

نرمی و ضعف استخوان‌ها در کودکان، ریکتز (Rickets)، راشیتیسم یا نرمی استخوان نامیده می‌شود. این بیماری بیشتر در اثر کمبود شدید و طولانی مدت ویتامین D ایجاد می‌شود. بااین حال، برخی از بیماری‌های نادر ژنتیکی نیز می‌توانند عامل ابتلا به این بیماری باشند. در ادامه، با نرمی استخوان کودک، علائم، علل و راه‌های پیشگیری و درمان آن، بیشتر آشنا می‌شویم.

کمبود چه ویتامین‌هایی موجب نرمی استخوان کودک می‌شود؟

ویتامین D به بدن کودک کمک می‌کند تا کلسیم و فسفر که دو ماده معدنی مهم و ضروری برای سلامت و رشد استخوان‌ها هستند از طریق مواد غذایی جذب شود. سطح ناکافی از ویتامین D، باعث کاهش سطح این دو ماده معدنی ضروری در استخوان‌ها شده و زمینه برای ابتلا به راشیتیسم در کودکان را فراهم می‌کند.

به‌طور کلی، کمبود ویتامین D، کلسیم یا فسفر می‌تواند باعث ایجاد بیماری نرمی استخوان در کودکان شود. این مواد مغذی برای رشد سالم و حفظ سلامت استخوان‌ها مهم هستند. دراثر ابتلا به راشیتیسم، استخوان‌ها ضعیف شده و ممکن است تغییر شکل در استخوان‌ها ایجاد شود.

بسیاری از عوارض ناشی از ابتلا به راشیتیسم کودکان، با افزودن ویتامین D و کلسیم کافی به رژیم غذایی، قابل درمان است. وقتی نرمی استخوان به‌دلیل مشکل پزشکی زمینه‌ای دیگری ایجاد شده باشد، ممکن است درمان‌های دیگری نیز نیاز باشد. برخی از ناهنجاری‌های اسکلتی ناشی از راشیتیسم ممکن است به جراحی اصلاحی نیاز داشته باشد.

نرمی استخوان در چه سنینی رخ می‌دهد؟

راشیتیسیم بیشتر در کودکان ۶ تا ۳۶ ماهه دیده می‌شود. امکان ابتلا به نرمی استخوان کودک و در سنین رشد استخوانی بیشتر است. کودکانی که رژیم غذایی گیاه‌خواری دارند، به میزان کافی شیر و محصولات لبنی مصرف نمی‌کنند و تماس آن‌ها با نور آفتاب کم است، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به نرمی استخوان هستند.

با اینکه ابتلا به نرمی استخوان، بیشتر در سنین پایین اتفاق می‌افتد اما احتمال ابتلا به آن در سنین نوجوانی نیز وجود دارد.

نرمی استخوان در بزرگسالی اغلب استئومالاسی نامیده می‌شود. این بیماری، شیوع زیادی در سنین بالا دارد. راشیتیسم و ​​استئومالاسی، هردو به دلیل کمبود ویتامین D  و در نتیجه کاهش سطح کلسیم و فسفر در استخوان‌ها ایجاد می‌شوند. در نتیجه‌ی کمبود این دو ماده معدنی در ساختار استخوان، استخوان‌ها ضعیف و نرم شده و حساسیت آن‌ها به ضربه و شکستگی افزایش پیدا می‌کند. با این حال، احتمال ایجاد بدشکلی‌های استخوانی در بزرگسالان، به‌دلیل بسته شدن صفحات رشد و پایان دوران رشد استخوان‌ها در مقایسه با کودکان بسیار کمتر است.

علائم ابتلا به نرمی استخوان کودک چیست؟

از علائم و نشانه های ناشی از راشیتیسم می‌توان، موارد زیر را نام برد:

• تاخیر در رشد
• تاخیر در ایجاد مهارت‌های حرکتی
• درد در ستون فقرات، لگن و پاها
• ضعف عضلانی
• شکستکی استخوان‌ها
• گرفتگی عضلانی
• تغییر شکل دندان‌ها، شامل، تاخیر در شکل‌گیری دندان‌ها، ایجاد سوراخ در عاج دندان، آبسه و نقص در ساختمان دندان

ممکن است، در اثر ابتلا به راشیتیسم، شکل استخوان‌ها تغییر کرده و علائمی مانند موارد زیر ایجاد شود:

• خم شدن پاها یا زانوها
• ضخیم شدن مچ دست یا مچ پا
• بیرون‌زدگی استخوان جناغ
• تغییر شکل استخوان لگن
• ایجاد قوس غیرطبیعی در ستون فقرات

اگر کودک شما علائم راشیتیسم را دارد، باید، بلافاصله با دکتر راشیتیسم خود تماس بگیرید. اگر این اختلال در دوران رشد کودک درمان نشود، ممکن است، کودک در بزرگسالی با کوتاهی قد شدید مواجه شود. در صورت عدم درمان این اختلال همچنین ممکن است تغییر شکل‌های ایجاد شده در سیستم اسکلتی، دائمی شوند. بنابراین اگر علائم نرمی استخوان در کودک یک ساله خود مشاهده کردید سریعاً به پزشک متخصص استخوان و مفاصل مراجعه کنید.

علت ابتلا به نرمی استخوان کودک یا راشیتیسم چیست؟

بدن کودک، برای جذب کلسیم و فسفر از غذا به ویتامین D نیاز دارد. اگر بدن کودک به اندازه کافی ویتامین D دریافت نکند یا بدن وی در استفاده صحیح از ویتامین D دچار مشکل شود ممکن است راشیتیسم ایجاد شود. گاهی اوقات عدم دریافت کلسیم کافی یا کمبود کلسیم و ویتامین D، در رژیم غذایی می‌تواند باعث راشیتیسم شود.

کودکانی که ویتامین D کافی را، از این دو منبع دریافت نمی‌کنند، ممکن است دچار کمبود ویتامین D و مبتلا به نرمی استخوان شوند:

• نور خورشید: تماس پوست با نور آفتاب باعث تولید ویتامین D در بدن می‌شود، اما متأسفانه امروزه کودکان، به‌خصوص در کشورهای پیشرفته زمان بیشتری را در داخل خانه سپری می‌کنند. همچنین، استفاده از کرم‌های ضدآفتاب نیز باعث کاهش ساخته شدن ویتامین D در اثر تابش اشعه آفتاب می‌شود. در نتیجه امروزه بسیاری از کودکان از کمبود ویتامین D رنج می‌برند.
• غذا: روغن ماهی، زرده تخم مرغ و ماهی های چرب، مانند ماهی آزاد و ماهی خال‌خالی، حاوی ویتامین D هستند. همچنین امروزه، ویتامین D به برخی از غذاها و نوشیدنی ها مانند شیر، غلات و برخی از آب میوه‌ها اضافه می‌شود.

ابتلا به برخی از بیماری‌ها، باعث می‌شود تا بدن نتواند به شکل صحیح از ویتامین D استفاده کند. از این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیماری سلیاک
• بیماری‌های التهابی روده، مانند: کرون و کولیت اولسرو
• سیستیک فیبروزیس
• ابتلا به بیماری‌های کلیوی

چه عواملی موجب ابتلا به راشیتیسم یا نرمی استخوان کودک می‌شوند؟

از عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به راشیتیسم، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سن: راشیتیسیم بیشتر در کودکانی که بین ۶ تا ۳۶ ماه دارند دیده می‌شود. در این دوره زمانی، کودکان معمولاً رشد بسیار سریعی را تجربه می‌کنند. در این دوره زمانی، بدن کودک بیشترین نیاز را به کلسیم و فسفر دارد.
• تغذیه: رژیم غذایی که شامل مقادیر کافی از ماهی، تخم مرغ یا شیر نباشد مانند رژیم گیاه‌خواری، خطر ابتلا به راشیتیسم را افزایش می‌دهد. همچنین، کودکانی، که در هضم شیر مشکل داشته یا به قند شیر یا لاکتوز حساسیت دارند نیز در خطر بیشتری برای ابتلا به نرمی استخوان هستند. نوزادانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند نیز در خطر ابتلا به کمبود ویتامین D هستند، زیرا شیر مادر حاوی مقادیر کافی از ویتامین D برای جلوگیری از ابتلا به راشیتیسم نیست.
• موقعیت جغرافیایی: زندگی کردن در مناطقی، که تماس با نور آفتاب در آن‌ها کمتر است، یا سپری کردن زمان زیادی از روز در داخل خانه، شانس ابتلا به کمبود ویتامین D، و نرمی استخوان را افزایش می‌دهد.
• ژنتیک: برخی از بیماری‌های مادرزادی و ژنتیکی، باعث جلوگیری از جذب فسفر از کلیه شده و ریسک ابتلا به راشیتیسم را افزیش می‌دهند.
• پوست تیره: افزایش ملانین پوست، باعث کاهش ظرفیت پوست در تولید ویتامین D، در هنگام تماس با نور خورشید می‌شود.
• کمبود ویتامین D مادر در دوران بارداری: نوزادی که از مادر با کمبود شدید ویتامین D متولد شده است، ممکن است با علائم راشیتیسم متولد شده یا در عرض چند ماه پس از تولد به نرمی استخوان مبتلا شود.
• نوزادان نارس: نوزادانی که قبل از موعد مقرر به دنیا می‌آیند، ممکن است، سطح ویتامین D کمتری داشته باشند، زیرا زمان کمتری برای دریافت این ویتامین از مادرانشان در رحم داشته‌اند. بنابراین نرمی استخوان در نوزادان نیز اتفاق می‌افتد.

آیا مصرف برخی داروها ممکن است منجر به نرمی استخوان شود؟

به نظر می‌رسد انواع خاصی از داروهای ضد تشنج و برخی از داروهای ضد ویروس که برای درمان عفونت های ویروسی، مانند ویروس HIV، استفاده می‌شوند توانایی بدن در استفاده از ویتامین D را مختل می‌کنند. بنابراین ممکن است مصرف چنین داروهایی باعث ایجاد نرمی استخوان در فرد مصرف کننده شوند.

عوارض ناشی از نرمی استخوان کودک چیست؟

از عوارض احتمالی ابتلا به راشیتیسم در کودکان، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش و یا توقف رشد
• ایجاد قوس غیرطبیعی در ستون فقرات
• ایجاد بدشکلی‌های استخوانی
• تشنج
• ایجاد بدشکلی در دندان‌ها

چگونه می‌توان از ابتلای کودکان به نرمی استخوان پیشگیری کرد؟

بهترین روش برای تامین ویتامین D مورد نیاز بدن، قرار گرفتن در معرض نور آفتاب است. در بیشتر فصول سال، ۱۰ تا ۱۵ دقیقه قرار گرفتن در معرض آفتاب در ساعات نزدیک ظهر، برای تامین نیاز روزانه بدن به ویتامین D  کافی است.‌ داشتن پوست تیره، فصل زمستان و زندگی در عرض‌های جغرافیایی شمالی، ممکن است،باعث شود تا نتوان میزان کافی ویتامین D را از نور آفتاب دریافت کرد. به‌علاوه، به دلیل نگرانی از ابتلا به سرطان پوست به ویژه به نوزادان و کودکان خردسال، هشدار داده می‌شود تا از قرار گرفتن در معرض تابش مستقیم آفتاب خودداری شده یا از کرم ضدافتاب یا لباس مناسب استفاده شود.

برای جلوگیری از راشیتیسم اطمینان حاصل کنید که کودک شما از غذاهایی استفاده می‌کند که حاوی مقادیر مناسبی از ویتامین D هستند. از این غذاها، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شیر
• غلات
• نان
• غذاها و نوشیدنی‌های غنی شده با ویتامین D

در دوران بارداری، باید مکمل‌های ویتامین D را با مشورت دکتر مفصل یا داروساز مشورت کرد.

دستورالعمل‌ها توصیه می‌کنند که همه نوزادان باید روزانه ۴۰۰ واحد ویتامین D دریافت کنند زیرا شیر مادر فقط حاوی مقدار کمی ویتامین D است. نوزادانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند باید به‌طور روزانه مکمل‌های حاوی ویتامین D را دریافت کنند. ممکن است برخی از نوزادانی که با شیر خشک نیز تغذیه می‌شوند نیاز به دریافت روزانه مکمل‌های ویتامین D داشته باشند.

تشخیص نرمی استخوان کودک چگونه انجام می‌شود؟

در طول معاینه، دکتر نرمی استخوان برای بررسی ساختارهای غیرطبیعی، استخوان‌های کودک را به‌آرامی فشار می‌دهد. پزشک در طول معاینه، به‌دنبال درد و تندرنس در استخوان‌های بدن می‌گردد.

از تغییرات ایجاد شده در سیستم استخوانی بدن، در اثر ابتلا به نرمی استخوان، که برای تشخیص راشیتیسم از آن‌ها استفاده می‌شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• جمجه: نرمی استخوان جمجه و تاخیر در استخوانی شدن و بسته شدن نواحی نرم استخوان جمجه، از علائم مطرح کننده ابتلا به راشیتیسم است.
• پاها: کمی انحراف و خم‌شدگی در پاها، در شیرخواران طبیعی است، اما افزایش پیش از حد انحراف در پاها، ممکن است مطرح کننده ابتلا به راشیتیسم باشد.
• قفسه سینه: برخی از کودکان مبتلا به راشیتیسم در قفسه سینه خود، دچار ناهنجاری می‌شوند، این ناهنجاری‌ها، می‌تواند به شکل صاف شدگی یا بیرون‌زدگی استخوان جناغ سینه باشد.
• مچ دست و مچ پا: در کودکان مبتلا به نرمی استخوان، ضخامت مچ دست و مچ پا افزایش پیدا می‌کند.
• کشکک: نرمی کشکک نیز ممکن است به علت راشیتسم باید و برای تشخیص و درمان آن باید به دکتر دکتر نرمی کشکک مراجعه کرد.

عکس برداری با اشعه ایکس، می‌تواند تغییر شکل و آسیب در استخوان‌ها را نشان دهد. آزمایش خون و ادرار، می‌تواند تشخیص راشیتیسم را تأیید کند. از این دو آزمایش می‌توان برای پیگیری روند درمان و پیشرفت بیماری استفاده کرد. در آزمایش خون، سطح کلسیم، فسفر و آلکالن فسفاتاز در خون بررسی می‌شود. در آزمایش ادرار نیز میزان دفع کلسیم از ادرار بررسی می‌شود. در موارد نادری ممکن است انجام نمونه برداری از استخوان نیاز باشد.

درمان نرمی استخوان کودک چگونه انجام می‌شود؟

معالجه نرمی استخوان کودک، معطوف به جایگزینی ویتامین D یا کلسیم و فسفر از دست رفته در بدن است. با این کار بیشتر علائم مرتبط با راشیتیسم از بین می‌رود. اگر کودک شما کمبود ویتامین D دارد، احتمالاً پزشک از شما می‌خواهد، که در صورت امکان، کودک زمان بیشتری را در تماس با نور آفتاب سپری کرده و مصرف غذاهای غنی از این ویتامین D، را افزایش دهد.

از مکمل های کلسیم و ویتامین D نیز می توان برای درمان راشیتیسم استفاده کرد. مصرف این مکمل‌ها، باید با مشورت پزشک انجام شود، زیرا مصرف پیش از حد مکمل‌های حاوی ویتامین D، ممکن است باعث ایجاد عوارض شود. در صورت وجود ناهنجاری‌های استخوانی، ممکن است، نیاز به مداخله درمانی مانند جراحی باشد.

مواردی از راشیتیسم که در اثر بیماری‌های مادرزادی ایجاد می‌شود نیاز به مکمل‌های حاوی ویتامین D، فسفر و کلسیم و برخی درمان‌های اختصاصی دارد.

نتایج احتمالی حاصل از درمان نرمی استخوان در کودکان چیست؟

تامین ویتامین D، کلسیم و فسفر، به کاهش علائم و درمان عوارض ناشی از راشیتیسم کمک می‌کند. بسیاری از کودکان پس از یک هفته علائم بهبودی را نشان می‌دهند.

تغییر شکل‌های ایجاد شده ناشی از راشیتیسم، در صورت درمان به‌موقع، در دورانی که کودک همچنان در سنین رشد قرار دارد، برگشت‌پذیر است اما در دوران پس از آن ممکن است تغییر شکل در استخوان‌ها دائمی شود.

تفاوت استئومالاسی و راشیتیسم در چیست؟

هر دو این بیماری‌ها، در اثر علل مشابهی ایجاد می‌شوند، اما استئومالاسی در سنین بالاتر اتفاق می‌افتد و به نوعی نرمی استخوان بزرگسالان محسوب می‌شود. همچنین، احتمال ایجاد بدشکلی‌های استخوانی در استئومالاسی کمتر از راشیتیسم است زیرا در سنین بالا صفحات رشد استخوانی بسته شده و رشد استخوان‌ها متوقف شده است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

درصورت وجود هرگونه درد استخوانی، گرفتگی و ضعف عضلانی و تغییر شکل در استخوان‌ها، باید کودک به‌سرعت از نظر ابتلا به راشیتیسم، بررسی شود. برای این‌که سریع‌تر بتوانید نرمی استخوان را تشخیص بدهید بهتر است در ابتدا با دکتر ارتوپد آنلاین مشورت داشته باشید. اگر در مورد سلامت استخوان‌های کودک خود شک کرده‌اید به جای سرچ کردن عبارت علائم نرمی استخوان در نوزدان نی نی سایت بهتر است با افراد متخصص مشورت کنید.

دکتر ارتوپد کودکان آنلاینبپزشک