سرویکس رحم کجاست؟ راه های درمان سرویکس دهانه رحم

سرویکس چیست؟

سرویکس (cervix) یا دهانه رحم یک بافت استوانه‌ای شکل است که خروجی واژن و ورودی رحم را به هم متصل می‌کند. عمدتا از بافت رشته‌ای–عضلانی تشکیل شده است و دارای دو قسمت اکتوسرویکس و اندوسرویکس است. قسمتی از دهانه رحم که در حین معاینه زنان از داخل واژن دیده می‌شود، به‌عنوان اکتوسرویکس شناخته می‌شود.

اندوسرویکس یا کانال داخلی رحم دقیقا بعد از اکتوسرویکس قرار دارد. معمولا مرز همپوشانی بین اندوسرویکس و اکتوسرویکس را ناحیه تبدیل (transformation zone) می‌نامند. در حین انجام تست پاپ اسمیر به کمک ابزار سرویکس براش، این ناحیه نمونه‌برداری می‌شود.

بافت دهانه رحم نیز مخاط تولید می‌کند و در طول چرخه قاعدگی مانند دیواره رحم قوام خود را تغییر می‌دهد. سرویکس مانند هر بافت دیگری می‌تواند دچار سرطان شود. علاوه بر سرطان یا کانسر سرویکس، ممکن است پولیپ سرویکال، سرویسیت یا کیست نابوتین در سرویکس نیز بروز کند. در ادامه این مطلب به ابهاماتی مانند سرطان سرویکس چیست؟ سرویسیت چیست؟ پاسخ خواهیم داد.

در هنگام زایمان طبیعی، دهانه رحم به طور گسترده‎‌ای منبسط می‌شود تا به کودک اجازه عبور دهد. در طول قاعدگی نیز دهانه رحم مقدار کمی باز می‌شود تا خون قاعدگی را به راحتی عبور دهد. طول طبیعی سرویکس در یک خانم غیر باردار ۴۰ میلی‌متر است. معمولا با نزدیک شدن به زمان زایمان این میزان کم و کمتر می‌شود. بنابراین بررسی مداوم طول سرویکس نرمال در دوره‌های مختلف بارداری توسط پزشک اهمیت دارد.

هرگونه تغییر غیر طبیعی در بافت یا طول سرویکس در بارداری (نارسایی سرویکس) ممکن است متخصص زنان را مجبور به انجام سرکلاژ سرویکس یا بستن دهانه رحم با بخیه کند زیرا با خطر زایمان زودرس همراه است. البته گاهی نیاز به انجام این کار نیست و افزایش هورمون پروژسترون مادر با تزریق، کمک زیادی به تقویت دهانه رحم می‌کند. تاثیر استراحت در طول سرویکس را نباید دست کم گرفت.

با انواع اختلالات در سرویکس بیشتر آشنا شوید

از انواع مشکلات دهانه رحم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سرطان سرویکس. اغلب سرطان دهانه رحم در اثر عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می‌شود. انجام به موقع آزمایش پاپ اسمیر می‌تواند از گسترش سرطان دهانه رحم در اکثر زنان جلوگیری کند.
• ناتوانی یا نارسایی سرویکس. در اثر وجود این مشکل، باز شدن زودهنگام دهانه رحم یا اتساع آن در دوران بارداری که می‌تواند منجر به زایمان زودرس شود، رخ می‌دهد. معمولا اقدامات قبلی روی دهانه رحم مانند دیلاتاسیون سرویکس (کورتاژ) که ممکن است باعث زخم سرویکس شود، مسئول آن هستند.
• سروسیت یا التهاب دهانه رحم. معمولاً در اثر عفونت ایجاد می‌شود. کلامیدیا، سوزاک و تبخال برخی از عفونت‌های مقاربتی هستند که می‌توانند باعث سروسیت شوند.
• دیسپلازی دهانه رحم. بروز سلول‌های غیر طبیعی در دهانه رحم که می‌توانند به سرطان سرویکس تبدیل شوند. دیسپلازی دهانه رحم اغلب در تست پاپ اسمیر کشف می‌شود.
• نئوپلازی داخل اپیتلیال دهانه رحم (CIN). نام دیگری برای دیسپلازی سرویکس است.
• پولیپ‌های دهانه رحم. بروز توده‌های کوچک در قسمتی از دهانه رحم که به واژن متصل می‌شود. اگرچه پولیپ‌ها بدون درد و معمولاً بی‌ضرر هستند، اما می‌توانند باعث خونریزی واژن شوند.
• بیماری التهابی لگن (PID). عفونت دهانه رحم، معروف به سروسیت، ممکن است در رحم و لوله‌های فالوپ گسترش یابد. بیماری التهابی لگن می‌تواند به اندام‌های تناسلی زن آسیب برساند و بارداری را برای وی دشوارتر کند.
• عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV). ویروس‌های پاپیلومای انسانی گروهی از ویروس‌ها هستند که نوع خاصی از آن‌ها باعث سرطان دهانه رحم می‌شود. معمولا انواع کمتر خطرناک این ویروس باعث زگیل تناسلی می‌شوند.

در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با جزئیات مشکل ناتوانی سرویکس و روند تغییرات طول سرویکس در بارداری آشنا کنیم.

طول سرویکس چیست؟

طول سرویکس به طول انتهای تحتانی رحم اشاره دارد که معمولا بین ۳۵ تا ۴۰ میلی‌متر است. اگرچه طول سرویکس در خانم‌های باردار باید بالای ۳۰ میلی‌متر باشد اما ممکن است در طول بارداری خیلی زود کوتاه شود و خطر سقط و زایمان زودرس را افزایش دهد. زایمان زودرس زایمانی است که بین ۲۰ تا ۳۶ هفته بارداری رخ دهد. هرچه زودتر زایمان زودتر از موعد مقرر آن اتفاق بیافتد، خطرات سلامتی برای نوزاد شما بیشتر می‌شود.

قبل از بارداری، سرویکس یا دهانه رحم بسته، بلند و محکم است. در دوران بارداری، دهانه رحم شما به تدریج منعطف می‌شود. با آماده شدن بدن برای زایمان، طول دهانه رحم کاهش می‌یابد تا در نهایت برای زایمان باز شود. اگر دهانه رحم شما قبل از هفته ۳۷ شروع به باز شدن کند، احتمال زایمان زودرس وجود دارد.

در صورت مشاهده علائم و نشانه‌های زایمان زودرس مانند انقباضات منظم یا مکرر رحم، کمردرد مداوم، تغییر در نوع ترشحات واژن یا میزان فشار لگن، ممکن است پزشک شما برای اندازه‌گیری طول سرویکس سونوگرافی انجام دهد. همچنین ممکن است معاینه لگن را انجام دهد تا مشخص شود دهانه رحم شما شروع به باز شدن کرده است یا خیر.

با توجه به تفاوت طول سرویکس در سونو شکمی و واژینال، در صورتی‌که پزشک نیاز به داده‌های دقیق‌تری داشته باشد، احتمالا بعد از انجام سونو شکمی با وارد کردن یک لوله به واژن برای سونو واژینال اقدام خواهد کرد. در مبحثی با عنوان تفاوت طول سرویکس در سونو شکمی و واژینال نی نی سایت، به نکات جالبی در این زمینه اشاره شده است.

اگر سونوگرافی نشان می‌دهد که طول دهانه رحم شما کمتر از ۲۹ میلی‌متر اما بیشتر از ۲۵ میلی‌متر است، ممکن است پزشک انجام سونوگرافی‌های مکرر را برای نظارت بر طول دهانه رحم توصیه کند. در صورتی‌که قبل از هفته ۲۴ بارداری طول دهانه رحم کمتر از ۲۵ میلی‌متر باشد و چندقلو نداشته باشید، ممکن است پزشک شما از بخیه کردن برای تقویت دهانه رحم (سرکلاژ گردن رحم) استفاده کند.

در مواردی که مادر سابقه زایمان زودرس داشته باشد، پزشک ممکن است مزایای بالقوه تزریق پروژسترون را برای کاهش خطر زایمان زودرس در نظر بگیرد. مبحث شیاف پروژسترون برای طول سرویکس نی نی سایت به این مسئله پرداخته است.

علائم نارسایی سرویکس

اگر دهانه رحم شما برای نگه‌داشتن جنین ناتوان باشد، ممکن است در اوایل بارداری علامتی نداشته باشید. برخی از زنان در طول چند روز یا چند هفته از هفته ۱۴ تا ۲۰ بارداری، ناراحتی خفیف یا لکه بینی را احساس می‌کنند. به همین دلیل، انجام سونوگرافی منظم در تمامی ماه‌های بارداری لازم است. در صورت مشاهده علائم زیر حتما به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید:

• احساس فشار در ناحیه لگن
• کمردرد نابه‌هنگام
• گرفتگی خفیف شکم
• تغییر در ترشحات واژن
• خونریزی واژن خفیف البته برای اینکه اطمینان حاصل کنید که این علائم مربوط به نارسایی سرویکس می باشد بهتر است با دکتر آنلاین زنان تلفنی و یا متنی مشورت نمایید. 

علل بروز نارسایی سرویکس

هنوز علت دقیق نارسایی سرویکس مشخص نشده است اما معمولا زنان باردار به دلایل زیر بیشتر تحت خطر هستند:

• ترومای دهانه رحم: برخی از روش‌های جراحی که برای درمان ناهنجاری‌های سرویکس به دنبال نتیجه پاپ اسمیر غیر طبیعی استفاده می‌شوند، می‌توانند منجر به نارسایی دهانه رحم شوند. سایر روش‌های جراحی مانند کورتاژ نیز می‌توانند با نارسایی دهانه رحم همراه باشند. به ندرت، پارگی دهانه رحم در حین زایمان قبلی (پارگی سرویکس در زایمان طبیعی) می‌تواند باعث این مسئله شود.
• نژاد: به نظر می‌رسد زنان سیاهپوست بیشتر در معرض ابتلا به نارسایی سرویکس هستند.
• شرایط مادرزادی: ناهنجاری‌های رحمی و اختلالات ژنتیکی که بر نوع پروتئینی که بافت‌های همبند بدن شما را تشکیل می‌دهد (کلاژن) تأثیر می‌گذارند، ممکن است باعث نارسایی سرویکس شوند. گاهی قرار گرفتن بافت دهانه رحم در معرض دی اتیل استیل بسترول (DES)، شکل مصنوعی هورمون استروژن، قبل از تولد نوزاد نیز با نارسایی دهانه رحم ارتباط دارد.

بعضی از پزشکان معتقد هستند که رابطه جنسی مکرر می‌تواند باعث کاهش طول سرویکس و ناتوانی آن برای حمل جنین شود. در حالی‌که جامعه علمی خیلی موافق این نظریه نیست.

آیا امکان پیشگیری از نارسایی سرویکس وجود دارد؟

اصولا نمی‌توان از تغییر طول رحم در طی بارداری و ناتوانی سرویکس پیشگیری کرد زیرا عوامل مختلفی در بروز آن دخیل هستند، اما می‌توانید با انجام کارهای زیر شرایط یک بارداری سالم را برای خود فراهم کنید:

• به طور منظم مراقبت‌های دوران بارداری را دنبال کنید. سونوگرافی و ویزیت‌های قبل از زایمان می‌تواند به پزشک شما در نظارت بر سلامت شما و سلامت نوزاد کمک زیادی کند. تمامی علائم یا نشانه‌هایی را که به شما مربوط می‌شود ذکر کنید، حتی اگر احمقانه یا بی‌اهمیت به نظر برسند.
• یک رژیم غذایی سالم داشته باشید. در دوران بارداری شما به اسید فولیک، کلسیم، آهن و سایر مواد مغذی ضروری احتیاج دارید. مصرف روزانه مولتی ویتامین (در حالت ایده‌آل از چند ماه قبل از بارداری) می‌تواند به پر کردن هرگونه شکاف غذایی کمک کند.
• عاقلانه وزن اضافه کنید. افزایش وزن مناسب می‌تواند از سلامت نوزاد شما حمایت کند. افزایش وزن حدود ۱۱ تا ۱۶ کیلوگرم برای زنانی که قبل از بارداری وزن مناسبی داشته اند، توصیه می‌شود.
• از مصرف مواد خطرناک اجتناب کنید. اگر سیگار می‎کشید، ترک کنید. استفاده از مشروبات الکلی و مواد مخدر غیرقانونی در طول بارداری نیز ممنوع است. علاوه بر این، قبل از مصرف هرگونه دارو یا مکمل حتی آنهایی که بدون نسخه تجویز می‌شوند، از پزشک خود سوال کنید.

مشاوره آنلاین دکتر زنان

اگر در طول بارداری قبلی ناتوانی سرویکس داشته‌اید، در بارداری‌های بعدی نیز تحت خطر زایمان زودرس یا از سقط جنین قرار دارید. بنابراین، اگر قصد باردار شدن مجدد را دارید، با پزشک خود مشورت کنید تا متوجه خطرات و کارهایی که می‌توانید برای پیشبرد یک بارداری سالم انجام دهید، بشوید.

نحوه صحیح تشخیص تغییرات طول رحم در دوران بارداری و نارسایی سرویکس

همانطورکه ذکر شد، بررسی طول نرمال سرویکس در بارداری به خصوص طول سرویکس در هفته ۱۲، طول سرویکس در هفته ۱۸ و طول سرویکس ۳۲ توسط پزشک اهمیت زیادی دارد. ممکن است این ابهام در ذهن شما شکل بگیرد که سونوگرافی طول سرویکس چگونه انجام می‎شود؟ در ادامه به این مورد اشاره خواهیم کرد.

برای تشخیص، ابتدا پزشک از شما در مورد علائم بیماری و سابقه پزشکی سوالاتی خواهد پرسید. در صورت داشتن سابقه سقط در سه ماهه دوم یا انجام هرگونه عمل جراحی روی دهانه رحم، حتماً پزشک خود را مطلع کنید.

اگر قبل از هفته ۲۴ بارداری نشانه‌هایی از اتساع و افتادگی دهانه رحم بدون انقباضات دردناک، خونریزی واژن و پارگی کیسه آمنیوتیک داشته باشید احتمالا پزشک دستور انجام آزمایشات زیر را می‌دهد:

• سونوگرافی ترانس واژینال. پزشک شما ممکن است از سونوگرافی واژینال برای ارزیابی طول دهانه رحم و بررسی اینکه آیا غشاهای دهانه رحم بیرون زده‌اند یا خیر، استفاده کند. در طول این نوع سونوگرافی، یک مبدل باریک در واژن شما قرار داده می‌شود تا تصاویری بر روی مانیتور تصاویر ایجاد کند.
• معاینه دستی لگن. پزشک دهانه رحم شما را بررسی می‌کند تا ببیند آیا کیسه آمنیوتیک از دهانه رحم بیرون زده است یا خیر. اگر غشای جنین در کانال سرویکس یا واژن شما باشد، این نشان‌دهنده نارسایی دهانه رحم است. پزشک همچنین انقباضات را بررسی کرده و در صورت لزوم آنها را تحت نظر می‌گیرد.
• تست‌های آزمایشگاهی. اگر غشای جنین در کانال سرویکس قابل مشاهده است و سونوگرافی علائم التهاب را نشان می‌دهد اما علائم عفونت وجود ندارد، پزشک شما ممکن است نمونه‌ای از مایع آمنیوتیک را برای تشخیص یا رد عفونت کیسه و مایع آمنیوتیک تهیه و آن را به آزمایشگاه ارسال کند.

هنوز هیچ آزمایشی وجود ندارد که بتواند قبل از بارداری برای پیش‌بینی قابل اطمینان نارسایی سرویکس به پزشک کمک کند. با این حال، آزمایش‌‎های خاصی که قبل از بارداری انجام می‌شوند، مانند MRI یا سونوگرافی، می‌توانند به تشخیص ناهنجاری‌های رحمی که ممکن است باعث ایجاد این مشکل شوند، کمک کند.

پس از تشخیص کاهش ناگهانی طول سرویکس در طی بارداری، باید استراحت کنید و به سراغ راه‌های افزایش طول سرویکس در بارداری بروید. در مبحثی با عنوان طول سرویکس ۲۸ نی نی سایت و افزایش طول سرویکس با استراحت نی نی سایت به نکاتی در این مورد اشاره شده است.

روش‌های درمانی نارسایی سرویکس

اگرچه استراحت تاثیر زیادی در افزایش طول سرویکس دارد اما در مواردی فقط این راه حل پاسخگو نیست و پزشک از روش‌های زیر نیز استفاده می‌کند:

• تجویز مکمل پروژسترون. اگر سابقه زایمان زودرس دارید، پزشک ممکن است در سه ماهه دوم و سوم بارداری هورمون پروژسترون را به شکل دارویی هیدروکسی پروژسترون کاپروات (ماکنا) هفتگی به شما تزریق کند.
• انجام سونوگرافی‌های مکرر. اگر سابقه زایمان زودرس دارید یا سابقه پزشکی دارید که ممکن است خطر نارسایی دهانه رحم را افزایش دهد، پزشک ممکن است با انجام سونوگرافی هر دو هفته یکبار از هفته ۱۶ تا هفته ۲۴ بارداری، طول دهانه رحم را با دقت کنترل کند. به اگر دهانه رحم شما شروع به باز شدن کرد یا کوتاهتر از طول سرویکس نرمال در بارداری شد، پزشک ممکن است انجام سرکلاژ دهانه رحم را توصیه کند.
• انجام سرکلاژ دهانه رحم. اگر کمتر از ۲۴ هفته باردار هستید یا سابقه زایمان زودرس دارید و سونوگرافی نشان می‌دهد که دهانه رحم شما باز شده است، انجام عمل جراحی سرکلاژ دهانه رحم ممکن است به جلوگیری از زایمان زودرس کمک کند. در طی این روش، سرویکس با بخیه‌های محکم بسته می‌شود. بخیه‌ها در آخرین ماه بارداری یا هنگام زایمان برداشته می‌شوند. اگر سابقه زایمان زودرس دارید که احتمالاً به دلیل نارسایی دهانه رحم است، پزشک ممکن است قبل از شروع باز شدن دهانه رحم انجام سرکلاژ پیشگیرانه را نیز توصیه کند. این روش معمولاً قبل از هفته ۱۴ بارداری انجام می‌شود. البته سرکلاژ دهانه رحم برای همه زنان باردار مناسب نیست. انجام این روش برای زنانی که دوقلو یا چندقلو حامله هستند توصیه نمی‌شود. حتماً در مورد خطرات و مزایای سرکلاژ دهانه رحم با پزشک خود مشورت کنید. در صورتی که پزشک نتواند از ناحیه واژن برای سرکلاژ سرویکس اقدام کند، احتمالا باید به سراغ روش ترانس ابدومینال سرویکس برود و با لاپاروسکوپی شکمی این کار را انجام دهد.

پزشک شما همچنین ممکن است از وسیله‌ای نرم و انعطاف‌پذیر به نام «پساری» که برای نگهداشتن اندام‌های لگنی استفاده می‌شود و در داخل واژن قرار می‌گیرد، استفاده کند. این وسیله می‌تواند میزان فشار بر دهانه رحم را کاهش دهد.

درمان نارسایی سرویکس با داروهای گیاهی

اگرچه داروهای گیاهی به درمان قطعی این مشکل کمکی نمی‌کنند، اما می‌توانید روی آنها به عنوان یک درمان مکمل حساب باز کنید. توصیه می‌کنیم مصرف میزان اندکی از یکی از دمنوش‌های زیر را در رژیم غذایی خود بگنجانید:

• بابونه
• اسطوخودوس
• چای سبز

افزایش طول سرویکس با طب سنتی

متخصص طب سنتی معتقد است باید غذاهایی با طبع گرم مانند خرما و عسل باید بیشتر مصرف شود. در کنار آن، مصرف مقویات رحم مانند سیب، به و هویج نیز بسیار موثر است. بهتر است مصرف لبنیات کاهش یابد و غذاهای سنگین مانند ماکارونی، آش، لازانیا و کله‌پاچه کمتر مصرف شوند. غذاهای دارای ادویه زیاد نیز گزینه‌های خوبی نیستند. زمان استحمام باید کوتاه شود و انجام حجامت نیز توصیه نمی‌شود.

دریافت ویزیت آنلاین طب سنتی برای درمان سرویکس

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکر شده به خصوص در سه ماهه اول بارداری، حتما به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. خوشبختانه این مشکل در مراحل اولیه با استراحت کافی قابل درمان است و در صورتی‌که به مراحل حاد برسد نیاز به سرکلاژ سرویکس است.

اگر شرایط مراجعه حضوری را ندارید، از مشاوره آنلاین دکتر زنان پذیرش ۲۴، مشاوره با دکتر آنلاین تلفنی و متنی بگیرید و مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره‌های آن‌ها استفاده کنید.