هماتوم چیست؟ هماتوم چه زمانی خطرناک است؟

هماتوم چیست؟

واقعا هماتوم چیست؟ آیا هماتوم خطرناک است؟ برخلاف کبودی که در نتیجه آسیب به عروق خونی کوچک و نشت خون از آن‌ها به بافت‌های مجاوی بروز می‌کند، هماتوم عارضه‌ای است که در اثر نشت خون از عروق خونی بزرگ مانند سیاهرگ‌ها و سرخرگ‌ها رخ می‌دهد. اکثر افراد در برهه‌ای از زندگی خود دچار هماتوم می‌شوند.

هماتوم معمولاً به دلیل آسیب یا ضربه به ناحیه‌ای از بدن ایجاد می‌شود. جراحت می‌تواند باعث پارگی دیواره رگ‌های خونی شود و اجازه می‌دهد خون به بافت اطراف راه پیدا کند. محل هماتوم ممکن است ماهیت آن را تغییر دهد.

با توجه به اینکه عروق کدام ناحیه از بدن آسیب ببیند، هماتوم انواع مختلفی دارد. درحالی‌که بسیاری از آن‌ها نسبتاً بی‌ضرر هستند، برخی می‌توانند نشان‌دهنده یک مشکل پزشکی جدی‌تر باشند. به همین دلیل است که بعد از تصادفات یا جراحات سنگین وارد شده به سر، باید در مورد علائم هماتوم داخلی یا هماتوم مغزی با پزشک مشورت کنید.

اگرچه در اثر هماتوم برای مدت کوتاهی خونریزی رخ می‌دهد اما این شرایط برخلاف خونریزی داخلی مداوم نیست و به لخته شدن خون در همان ناحیه منجر می‌شود. متاسفانه گاهی هماتوم در بارداری خود را نشان می‌دهد و در اثر هماتوم پشت جفت (هماتوم ساب کوریونیک)، خطر سقط جنین وجود دارد.

خوشبختانه در حال حاضر درمان‎های موثری برای انواع هماتوم وجود دارد. در ادامه این مطلب می‌توانید به پاسخ ابهامات خود در مورد این عارضه دست پیدا کنید.

علائم هماتوم چیست؟

هماتوم‌های سطحی که معمولا به راحتی در هر ناحیه از پوست قابل مشاهده هستند، دارای علائم زیر هستند:

• تغییر رنگ پوست
• التهاب و تورم
• سرخی
• احساس گرما در نواحی پوست اطراف هماتوم
• درد

تشخیص هماتوم‌های داخلی ممکن است دشوارتر باشد. هماتوم‌های مغزی مانند هماتوم ساب دورال خطر زیادی برای بیمار دارند و حتی پس از مراجعه به پزشک باید علائم زیر را مدام بررسی کرد:

• بروز سردرد شدید و بدتر شدن آن
• غیر همسان شدن اندازه مردمک‌ها
• مشکل در حرکت دادن بازو یا پا
• از دست دادن قدرت شنوایی
• مشکل در بلع
• خواب‌آلودگی
• از دست دادن هوشیاری
• بی‌اختیاری مدفوع و ادرار

این علائم ممکن است بلافاصله یا در عرض  چند روز اول بعد از وقوع هماتوم بروز کنند. محققان ثابت کرده‌اند که علائم هماتوم ساب دورال در ۷۲ ساعت پس از آسیب ظاهر می‌شوند. گاهی عارضه هماتوم بعد از جراحی رخ می‌دهد. برای درمان هماتوم بعد از جراحی باید به سرعت اقدام کنید.

علت بروز هماتوم چیست؟

آسیب‌ها و ضربه‌ها شایع‌ترین علل ایجاد هماتوم هستند. هرگونه صدمه به دیواره رگ‌های خونی ممکن است باعث نشت خون شود. معمولا خون هنگام خروج از رگ خونی منعقد شده و باعث ایجاد هماتوم می‌شود. برای ایجاد هماتوم لازم نیست آسیب خیلی شدید باشد. ممکن است شما در اثر یک آسیب ساده، مانند ضربه به انگشت شست خود، هماتوم را زیر ناخن پا تجربه کنید.

صدمات اساسی‌تر مانند صدمات ناشی از تصادفات خودرو، سقوط از ارتفاع یا آنوریسم نیز می‌توانند باعث هماتوم شدید شوند. جالب است بدانید که برخی از اعمال جراحی مانند جراحی‌های پزشکی، دندانپزشکی یا زیبایی می‌توانند با آسیب رساندن به عروق خونی مجاور باعث ایجاد هماتوم شوند.

برخی از داروهای رقیق‌کننده خون نیز ممکن است خطر ابتلا به هماتوم را افزایش دهند. افرادی‌که به طور منظم از آسپرین، وارفارین یا دی‌پیریدامول استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض مشکلات انعقادی از جمله هماتوم هستند. اگرچه گاهی این عارضه می‌تواند بدون هیچ دلیل مشخصی ظاهر شود.

از علل هماتوم در بارداری می‌توان به مصرف زیاد دارو در اوایل دوران بارداری، ضربه شدید به شکم مادر، ابتلای مادر به بیماری‌های انعقادی خون، مشکلات لانه‌گزینی رویان در دیواره‌های رحم، زخم‌های ناشی از دیلاتاسیون و کورتاژ قبلی برای سقط جنین و سن بالای مادر (بالای ۳۵ سال) اشاره کرد.

با انواع هماتوم چیست؟

نوع هماتوم بستگی به جایی دارد که در بدن ظاهر می‌شود. معمولا محل بروز هماتوم ممکن است به تعیین میزان خطرناک بودن آن کمک کند. از انواع هماتوم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هماتوم گوش: اصولا هماتوم گوش بین غضروف گوش و پوست بالای آن ظاهر می‌شود. این مورد یک آسیب شایع در کشتی‌گیران، بوکسورها و سایر ورزشکاران است که مرتباً ضربه به سر آن‌ها وارد می‌شود.
• هماتوم ساب آنگوآل: این نوع هماتوم معمولا در زیر ناخن در اثر جراحات جزئی مانند برخورد تصادفی انگشت با چکش ظاهر می‌شود.
• هماتوم پوست سر: این نوع هماتوم معمولاً به صورت برجستگی روی سر ظاهر می‌شود. ازآنجایی‌که محل آسیب پوست و ماهیچه‌های خارجی سر است، بر مغز تأثیر نمی‌گذارد.
• هماتوم تیغه بینی (سپتوم): معمولاً در نتیجه شکستگی بینی بروز می‌کند و در صورت عدم درمان ممکن است باعث مشکلات بینی شود.
• هماتوم زیر جلدی: این هماتوم درست در زیر پوست و در رگ‌های کم‌عمق نزدیک به سطح پوست ظاهر می‌شود.
• هماتوم رتروپریتونئال:  اگرچه این نوع هماتوم در داخل حفره شکمی رخ می‌دهد اما در هیچ اندامی مشاهده نمی‌شود.
• هماتوم طحالی: این نوع هماتوم در طحال ظاهر می‌شود.
• هماتوم کبدی: نوعی هماتوم که در کبد رخ می‌دهد.
• هماتوم اپیدورال نخاعی: این مورد به هماتوم بین پوشش نخاعی و مهره‌ها اشاره دارد.
• هماتوم اپیدورال داخل جمجمه‌ای: این نوع هماتوم بین صفحه جمجمه و دیواره خارجی مغز رخ می‌دهد.
• هماتوم ساب دورال: هماتوم ساب دورال بین بافت مغز و پوشش داخلی آن رخ می‌دهد.
• هماتوم ساب کوریونیک یا ساب کوریونیک هموراژی: این نوع هماتوم در دوران بارداری در اثر تجمع غیر طبیعی خون بین جفت و دیواره رحم (خونریزی پشت جفت) رخ می‌دهد. معمولا ۲۵% بارداری‌ها با این عارضه همراه است. اندازه هماتوم ساب کوریونیک تاثیر زیادی روی عوارض آن برای جنین دارد. گاهی هماتوم ساب کوریونیک بدون خونریزی است و مادر دیر متوجه وجود آن می‌شود. به همین دلیل انجام سونوگرافی‌های منظم ضرورت دارد. خونریزی واژینال مادر در سه ماهه سوم ممکن است نشانه مشکلاتی مانند جفت سرراهی یا جدا شدن جفت در اثر هماتوم باشد و یک فوریت پزشکی محسوب می‌شود. در مطالبی با عنوان‌های هماتوم در بارداری نی نی سایت و لکه بینی و هماتوم در هفته ۱۵ بارداری نی نی سایت به نکات بیشتری در زمینه هماتوم در بارداری (در قالب پرسش و پاسخ در مورد هماتوم بارداری) اشاره شده است.

در پاسخ به سوال هماتوم کلیه چیست؟ می‌توان گفت که شرایطی مانند هماتوم طحالی یا هماتوم کبدی است. علائمی مثل هماتوم و کمردرد در هماتوم کلیوی رایج هستند.

عوارض هماتوم

هماتوم درمان نشده گاهی می‌تواند عوارضی ایجاد کند. ازآنجایی‌که هماتوم مغزی با انجام آزمایشات مختلف قابل تشخیص است، در صورت عدم تشخیص و درمان ممکن است به سردرد پایدار، سرگیجه یا مشکلات گفتاری منجر شود. به همین دلیل، هرکسی که دچار آسیب به سر یا جراحت شدید دیگری شده است باید به پزشک مراجعه کند.

هماتوم بارداری که معمولا با خونریزی واژینال یا دفع لخته هماتوم در بارداری همراه است، از نظر پزشکان در صورت عدم درمان هماتوم ساب کوریونیک باعث سقط می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌کنیم، هماتوم در ماه دوم بارداری، هماتوم در هفته ۱۸ بارداری و هماتوم بدون خونریزی در دوران بارداری را جدی بگیرید. در صورت نیاز به اطلاعات دقیق‌تر می‌توانید با دکتر سقط جنین مشورت نمایید.

آیا امکان پیشگیری از هماتوم وجود دارد؟

اگرچه امکان پیشگیری از انواع هماتوم وجود ندارد اما توجه به نکات خاصی می‌تواند به شما در این زمینه کمک کند.

در افرادی‌که از داروهای رقیق‌کننده خون یا داروهای ضد پلاکت (مانند آسپرین، وارفارین یا کلوپیدوگرل) استفاده می‌کنند، زمین خوردن علت شایع ایجاد تروما و هماتوم است. زمین خوردن می‌تواند باعث ایجاد هماتوم در پاها، قفسه سینه یا مغز شود و در برخی مواقع ممکن است منجر به بیماری یا مرگ شود. بنابراین، در این گروه از افراد (به ویژه افراد مسن) باید مراقب این مسئله بود.

همچنین کودکان نیز در معرض خطر ابتلا به هماتوم به دلیل افتادن و جراحات جزئی هستند. به ویژه کودکان کوچکتر که بیشتر مستعد ضربه زدن به سر خود هستند و باعث ایجاد تورم تخم مرغی کوچک در ناحیه آسیب دیده می‌شوند.

هماتوم ناشی از انجام فعالیت‌های بدنی سنگین یا ورزش‌های تماسی مانند بوکس کمتر قابل پیشگیری است. مگر اینکه این فعالیت‌ها متوقف یا اصلاح شوند تا خطر ضربه و جراحت کاهش یابد.

خوشبختانه اغلب اوقات، هماتوم منجر به بیماری یا ناتوانی جدی نمی‌شود. محل هماتوم در پیش‌آگهی آن نقش مهمی دارد.

نحوه صحیح تشخیص انواع هماتوم

معمولا پزشک بعد از معاینه فیزیکی تصمیم می‌گیرد که نیاز به انجام آزمایشات و تصویربرداری‌های مختلف است یا خیر. خوشبختانه اکثر هماتوم‌ها را می‌توان بدون انجام آزمایش یا رادیولوژی ارزیابی و با خیال راحت درمان کرد.

با این حال، بسته به آسیب وارد شده به بدن، ممکن است انجام آزمایش خون برای ارزیابی تعداد گلبول‌های قرمز خون (اغلب هموگلوبین و هماتوکریت اندازه‌گیری می‌شود) و بررسی وضعیت انعقاد خون به کمک تست‌های INR و PTT تجویز شود.

اصولا سی تی اسکن ابزار مفیدی برای بررسی هماتوم شکمی و مغزی است و انجام سونوگرافی برای خانم‌های بارداری که دچار خونریزی واژینال شده‌اند به تشخیص نهایی کمک زیادی می‌کند. تشخیص اندازه هماتوم در بارداری در روند دفع هماتوم در بارداری موثر است.

آیا هماتوم درمان دارد؟

در برخی موارد (به خصوص موارد سطحی) هماتوم نیازی به درمان ندارد. بدن معمولاً به مرور زمان خون لخته شده در اثر هماتوم را دوباره جذب می‌کند.

برای مدیریت هماتوم زیر جلدی ناخن یا سایر بافت‌های نرم، باید به ناحیه آسیب‌دیده استراحت بدهید و یک کیسه یخ پیچیده شده در حوله روی آن ناحیه قرار بدهید تا درد یا تورم کاهش یابد. گاهی به تشخیص پزشک، باندپیچی و آتل‌بندی ناحیه اطراف هماتوم مانع از باز شدن رگ‌های خونی دیگر و بروز هماتوم‌های جدید در زمان بهبودی می‌شود. معمولا در صورت لزوم، پزشک دستورات خاصی را در مورد نحوه انجام این کار به شما می‌دهد.

اگر آسیب‌دیدگی عامل هماتوم دردناک باشد، پزشک ممکن است مصرف برخی از داروهای مسکن بدون نسخه را توصیه کند. از مصرف برخی مسکن‌ها مانند آسپرین که خون را رقیق می‌کنند و ممکن است هماتوم را بدتر کنند، اجتناب کنید.

در مواردی، هماتوم به خصوص هماتوم مغزی ممکن است نیاز به جراحی برای تخلیه آن داشته باشد. درصورتی‌که خون لخته شده و تجمع‌یافته به نخاع، مغز یا سایر اندام‌ها فشار وارد کند، احتمال جراحی بیشتر است. گاهی پزشک ممکن است بخواهد هماتوم را که در اثر وجود خطر عفونت تخلیه کند.

البته در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۵ بر روی افراد مبتلا به هماتوم ساب دورال انجام شد، نویسندگان خاطرنشان کردند که اکثر آن‌ها تحت درمان محافظه‌کارانه قرار گرفتند و فقط ۶.۵ درصد از این افراد در مراحل بعدی نیاز به جراحی داشتند.

در موارد نادر، خونریزی هماتوم ممکن است متوقف نشده باشد. زیرا رگ خونی آسیب‌دیده همچنان خون بیشتری خارج می‌کند. حال جراح باید به طور کامل خون قدیمی و جدید را به کمک جراحی تخلیه کند.

خوشبختانه اغلب نیازی به درمان هماتوم در بارداری نیست و مادران سیر طبیعی بارداری خود را ادامه می‌دهند. معمولا پزشکان توصیه می کنند‌که در صورت بروز هماتوم ساب کوریونیک، مادر:

• بیشتر استراحت کند و وسایل سنگین بلند نکند
• ارتباط جنسی نداشته باشد
• مایعات و آب بیشتری مصرف کند
• وعده‌های غذایی سنگین مصرف نکند
• برای انجام سونوگرافی منظم برنامه‌ریزی داشته باشد

درمان این مشکل معمولا با تجویز همزمان داروهای حاوی پروژسترون و استروژن و داروهای ضد انعقاد مانند آسپرین و هپارین انجام می‌شود. زیرا خطر جدا شدن جفت از دیواره رحم و زایمان زودرس یا سقط جنین وجود دارد.

درمان هماتوم با داروهای گیاهی

مطمئنا مصرف گیاهان دارویی می‌تواند کمک زیادی به شما در این زمینه کند. تنها نکته قابل توجه این است که بهتر است همزمان آن‌ها را با داروهای شیمیایی مصرف نکنید. از دمنوش‌های گیاهی موثر برای رفع هماتوم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بابونه
• بهارنارنج
• بیدمشک
• گیاه دم اسب
• ریشه گیاه پامچال

درمان هماتوم در طب سنتی

متخصص طب سنتی معتقد هستند که مصرف موضعی پیاز، سرکه سیب، روغن شتر، روغن نارگیل یا زردچوبه کمک زیادی به رفع هماتوم سطحی می‌کند. مصرف ترکیب سرکه و عسل نیز برای رفع هماتوم‌های داخلی عالی است. توصیه می‌کنیم خانم‌های باردار از داروهای گیاهی برای رفع هماتوم ساب کوریونیک استفاده نکنند زیرا ممکن است خطراتی برای جنین داشته باشند.

هماتوم در بارداری

سوال بیمار:

هماتوم ۵و۸ میلی متر بدون لک بینی و خونریزی خطرناکه؟ چطور برطرف میشه؟

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر هماتوم دردناک است، بهتر است به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. پزشک می‌تواند نکاتی را در مورد بستن ناحیه مورد نظر به شما ارائه دهد. همچنین در صورت مشاهده علائم عفونت مانند تغییر رنگ پوست، تورم و احساس گرما در هنگام لمس، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

هرکسی که دچار آسیب سر شده است باید به طور مرتب به پزشک مراجعه کند تا علائم او بررسی شود. در صورت مشکوک بودن به هماتوم داخل جمجمه‌ای، پزشک در ابتدا ممکن است انجام اسکن تصویربرداری را دستور دهد. در ماه‌های بعد نیز این تست برای دنبال کردن وضعیت بیمار انجام می‌شود.

گفتگوی آنلاین با متخصص داخلی

متاسفانه گاهی هماتوم پشت جفت علائم خفیفی دارد. به همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم در سه ماهه اول بارداری هفته‌ای یکبار به پزشک زنان مراجعه کنید. اگر خونریزی یا لکه‌بینی داشتید، احتمال هماتوم بارداری بالا می‌رود.

اگر شرایط مراجعه حضوری را ندارید، از پزشک آنلاین متخصص داخلی پذیرش ۲۴ در زمینه هماتوم در بارداری، مشاوره آنلاین تلفنی و متنی بگیرید و مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره‌های آن‌ها استفاده کنید.