علت گرفتگی عضلات پا در بارداری و درمان آن

گرفتگی عضلات پا در دوران بارداری چیست؟

یکی از مشکلات و استرس‌هایی که زنان باردار با آن دست و پنجه نرم می‌کنند مشکل گرفتگی عضلات پا در بارداری است. به‌طور کلی درد و اسپاسم عضلات در زنان در این دوره حساس دغدغه ذهنی زیادی برای آن‌ها ایجاد می‌کند به خصوص زمانی که با خونریزی، تهوع، ورم زیاد و غیرطبیعی همراه باشد. اما گرفتگی عضلات پا بیشتر از هر مورد دیگری فرد را می‌آزارد و منجر به نگرانی و وحشت روانی برای او می‌شود. اما نیاز نیست بترسید؛ زیرا مثل دیگر علائم بارداری ورم و گرفتگی عضلات پا هم مسئله‌ای عادی هست و با یک سری تکنیک‌های ساده خانگی برطرف می‌شود. برای آشنایی بیشتر با ما همراه باشید.

گرفتگی عضلات پا (کرامپ) یک رخداد طبیعی اما گاهی ناراحت‌کننده در دوره بارداری محسوب می‌شود. گرفتگی یک درد ناگهانی و شدید است که معمولاً در عضلات یا ساق پاها اتفاق می‌افتد. درواقع گرفتگی به زمانی اشاره دارد که ماهیچه‌های شما نباید منقبض شوند ولی با حالت آزاردهنده‌ای این اتفاق می‌افتد و روحیه شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. گرفتگی‌های عضلانی هر از گاهی در روز احساس می‌شود اما اغلب به دلیل خستگی ناشی از روز و به یک جا نشستن بیشتر در شب بروز می‌کند؛ به‌طور کلی بیشتر اواخر بارداری خود را نشان می‌دهد. این حالات برای زنان باردار آزاردهنده است و می‌تواند استرس زیادی به آن‌ها وارد کند.

علت گرفتگی عضلات پا

دلایل زیادی برای گرفتگی عضلات در بارداری وجود دارد؛

• افزایش وزن اضافی به خاطر حمل نوزاد
• تغییر غیرطبیعی در متابولیسم بدن
• کمبود ویتامین
• مقدار زیاد فسفر و کمبود کلسیم یا منیزیم در رژیم غذایی
• فعالیت بیش از حد یا عدم فعالیت کافی
• فشرده‌ شدن رگ‌های خونی در پاها
• هورمون‌های مخصوص دوران بارداری هم باعث ایجاد بسیاری از دردهای دوران بارداری می‌شوند.

گرفتگی عضلات پا در اوایل بارداری

عموماً گرفتگی عضلات ساق پا در سه ماه دوم یا سوم بارداری شروع می‌شود. گرفتگی ساق پا بیشتر در نیمه دوم بارداری، هنگامی که وزن زن، ورم و خستگی کلی او در بالاترین حد قرار دارد شایع است و اختلالات خواب زیادی در شما ایجاد می‌کند. متأسفانه بیشتر زنان گرفتگی عضلات پا را تا پایان دوره بارداری تجربه می‌کنند. انجام اقداماتی که بالا به آن اشاره کردیم مثل کشش، رژیم غذایی مقوی، نوشیدن مقدار زیادی آب برای کاهش گرفتگی عضلات پا می‌تواند به کنترل این حالت‌ها کمک کند.

گاهی امکان دارد در سه ماه اول بارداری زن دچار گرفتگی عضلات پا شود. این اتفاق ناشی از تغییر فرایند جذب کلسیم توسط بدن است. درواقع مقدار زیادی از کلسیم دریافتی در رژیم غذایی توسط بدن شما برای کمک به رشد استخوان‌ها، دندان‌ها و سایر اندام‌های نوزاد استفاده می‌شود و این مسئله از سهم و نیاز بدن شما به کلسیم می‌کاهد درنتیجه استخوان‌ها و ماهیچه‌های شما ضعیف می‌شود و شما گرفتگی احساس می‌کنید.

گفتگوی آنلاین با پزشک متخصص زنان و زایمان

گرفتگی عضلات شکم نشانه بارداری است؟

یکی از موارد شایع در دوران بارداری درد و گرفتگی معده است و معمولاً جای نگرانی ندارد.

درد خفیف معده در اوایل بارداری (۱۲ هفته اول) معمولاً به دلیل افزایش حجم رحم، کشیده شدن رباط‌ها، یبوست هورمونی یا نفخ ایجاد می‌شود. گاهی اوقات ممکن است درد خفیفی مثل درد قائدگی یا درد حاصل از یک بخیه کوچک را احساس کنید. بیشتر اوقات این درد بر اثر تغییر موقعیت بدنی یا استراحت کردن از بین می‌رود. همچنین ممکن است وقتی به پایان دوره بارداری می‌رسید احساس ناراحتی یا گرفتگی‌هایی مانند دوره قاعدگی سراغتان بیاید. این نگران کننده نیست؛  اما در صورت نگران شدن یا استرس گرفتن با پزشک خود تماس بگیرید.

چه موقع باید درد و گرفتگی معده را در دوره بارداری گزارش کنم؟

درد معده می‌تواند برای زنان باردار خیلی نگران‌کننده باشد؛ بدترین ترسی که زنان باردار با تجربه این درد تحمل می‌کنند ترس سقط جنین در آن‌هاست. مهم این است که آرامش خود را حفظ کنید و در اولین فرصت پیش پزشک بروید. در صورتی که معده شما دچار درد و گرفتگی ناگهانی شد یا گرفتگی‌هایی که احساس می‌کنید برطرف نمی‌شود ضروری است که پزشک وضعیت شما را بررسی کند.

هر یک از درد و علائم زیر در دوره بارداری می‌تواند یک زنگ خطر برای شما تلقی شود:

• درد شدید در یک طرف و پایین شکم در اوایل دوران بارداری:این درد ممکن است نشانه حاملگی خارج رحم باشد.
• خون‌ریزی
• درد در نوک شانه
• خروج ترشحات قهوه‌ای از بدن
• احساس ضعف یا سرگیجه
• احساس ناراحتی هنگام خوابیدن
• گرفتگی شدید در معده: این اختلال ممکن است چند ساعت طول بکشد و همراه با خونریزی باشد یا باشد! این مورد می‌تواند نشانه سقط جنین یا جدا شدن جفت از رحم تلقی شود که می‌توانید با دکتر سقط جنین در این مورد مشورت نمایید.
• انقباضات و گرفتگی‌های دردناک پیش از ۳۷ هفته: این مورد می‌تواند نشانه زایمان زودرس باشد؛ به خصوص اگر با مواردی مانند خروج ترشحات صورتی، کمردرد غیرطبیعی، دردهای شدید مانند پریود، احساس فشار در پایین‌ترین قسمت معده (لگن) همراه شود.
• درد شدید معده که برطرف نمی‌شود؛ این درد می‌تواند نشانه جدا شدن جفت از رحم باشد.
• حساسیت هنگام فشار دادن شکم
• کمردرد همراه با خونریزی یا بدون خونریزی
• درد در قسمت فوقانی معده
• درد در زیردنده‌ها: این درد در اواخر بارداری شایع است زیرا کودک شما در حال رشد است و رحم به زیردنده‌ها فشار می‌آورد. اما اگر این درد بد یا مداوم باشد، به‌ویژه در سمت راست نشانه خوبی نیست و باید به پزشک مراجعه شود.
• افزایش ناگهانی ورم در صورت، دست‌ها یا پاها
• سردرد خیلی بد یا سردرد کسل‌کننده که از بین نمی‌رود!
• مشکلات بینایی، مثل تار شدن یا چشمک زدن چشم‌ها
• استفراغ یا به‌طور کلی احساس ناخوشی
• پره‌اکلامپسی: پره‌اکلامپسی یا مسمومیت بارداری اختلالی است که فقط در دوران بارداری و بعد از زایمان رخ می‌دهد و مادر و جنین هردو تحت تأثیر قرار می‌گیرند. پره‌اکلامپسی یک وضعیت سریع و پیشرونده است که از طریق فشار خون بالا و وجود پروتئین در ادرار مشخص می‌شود. ورم، افزایش وزن ناگهانی، سردرد و تغییرات بینایی از علائم مهم آن هستند. با این حال بعضی از زنان مبتلا به بیماری علائم کم و مبهمی گزارش می‌کنند.

معمولاً پره‌اکلامپسی پس از ۲۰ هفته بارداری (در اواخر سه ماه دوم یا سوم، اواسط تا اواخر بارداری) و تا ۶ هفته بعد از زایمان رخ می‌دهد؛ اگرچه در موارد نادر می‌تواند زودتر از ۲۰ هفته اتفاق بیفتد. مراقبت‌های مناسب قبل از تولد برای تشخیص و کنترل پره‌اکلامپسی ضروری است. در سطح جهان، پره‌اکلامپسی و سایر اختلالات پرفشاری خون در دوره بارداری از عوامل اصلی بیماری و مرگ مادر و نوزادان محسوب می‌شوند.

• درد زیر شکم یا کمردرد مبهم
• افزایش درجه حرارت بدن (بیش از ۳۷.۵ درجه سانتی‌گراد)
• بوی نامطبوع بدن
• احساس بیماری (حالت تهوع) و استفراغ: علائم گفته‌شده نشانه عفونت ادراری هم محسوب می‌شود و باید هرچه زودتر برای درمان اقدام شود.
• انقباضات براکستون‌هیکس: این انقباضات نشانه سفت شدن ماهیچه‌های رحم است و می‌تواند از اوایل هفته ۱۶ اتفاق بیفتد؛ اما در اواخر بارداری شایع‌تر است. انقباضات براکستون هیکس بر ۳ دسته‌اند و عبارتند از:
• انقباضات نامنظم (بیش از ۱۰ دقیقه فاصله)
• انقباضات کوتاه‌مدت
• انقباضات ناراحت‌کننده بیش از دردناک: مگر این که انقباضات شما دردناک و منظم شوند؛ یعنی فاصله بین انقباضات کمتر از ۱۰ دقیقه باشد در این صورت نیازی به تماس با پزشک متخصص ندارید.

آیا می‌توان از گرفتگی عضلات پا در بارداری پیشگیری کرد؟

بعضی از تمرینات کششی می‌تواند به شما در پیشگیری از کرامپ بارداری (گرفتگی عضلات پا در بارداری) کمک کنند؛ زیرا انجام ورزش‌های سبک فواید مناسبی دارد. همچنین با داشتن یک برنامه غذایی مناسب که همه ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم را در خود جای داده باشد می‌توانید تا حد زیادی از این دردهای آزاردهنده جلوگیری کنید. بهترین راهکارهای مناسب عبارتند از:

ورزش‌های ملایم مثل پیاده‌روی، شنا و تمرینات خاص

ورزش منظم و متوسط ​​در دوران بارداری ایده خوبی است؛ زیرا به بدن کمک می‌کند با تغییرات فیزیکی که در طول بارداری اتفاق می‌افتد خود را وفق دهد. نکته‌ای که در کرامپ‌های دوران بارداری اهمیت دارد گردش خون ناکافی است زیرا باعث می‌شود خون به اندام‌های تحتانی نرسد درنتیجه ورم و گرفتگی ایجاد می‌کند.

کشش ماهیچه‌های ساق پا برای جلوگیری گرفتگی عضلات پا در بارداری

انجام حرکات کششی به‌ویژه در ناحیه ساق پا برای کمک به تقویت جریان خون در پاها مفید است و می‌تواند در جلوگیری از گرفتگی عضلات کمک کند. همچنین کشش ماهیچه‌های ساق پا قبل از خواب می‌تواند به جلوگیری از گرفتگی در شب هم کمک کند. ۲ نمونه از تمرینات مناسب برای پیشگیری و درمان گرفتگی عضلات پا در زیر آمده است:

۱) روی زمین بنشینید و پای خود را به جلو دراز کنید. حالا نوبتی پاهای خود را خم و صاف کنید در عین این کار مچ و انگشتان پا را به آرامی به سمت ساق پا بکشید. می‌توانید این کار را در رختخواب انجام دهید. البته یادتان باشد در تمام تمرینات با نظر پزشک پیش بروید.

۲) شب قبل از این که به رختخواب بروید روبه‌روی دیوار بایستید؛ کمی از دیوار فاصله بگیرید و کف دست خود را روی آن قرار دهید. به جلو خم شوید، پاشنه‌های خود را روی زمین نگه دارید و در ساق پا کشش ایجاد کنید. کشش را به مدت ۱۰ ثانیه حفظ کنید سپس ۵ ثانیه استراحت کنید. این کار را ۳ بار در روز امتحان کنید. حواستان باشد با شروع درد بلافاصله فعالیت را متوقف کنید.

فعالیت دوره‌ای و متناوب در طول روز جلوگیری گرفتگی عضلات پا در بارداری

هنگام بارداری برای برطرف کردن اسپاسم‌های دوره بارداری حتماً یک برنامه بنویسید و بازه‌های زمانی خاصی از روز را به فعالیت بدنی اختصاص دهید؛ در مقابل زمان‌هایی هم برای استراحت تعیین کنید.

نوشیدن آب فراوان جلو گیری گرفتگی عضلات پا در بارداری

اطمینان حاصل کنید که در طول روز مقدار زیادی آب می‌نوشید (بیشتر زنان باردار روزانه به ۸ تا ۱۰ لیوان آب و مایعات نیاز دارند؛ اما اگر به آب بیشتری نیاز دارید از پزشک خود بپرسید).

رژیم غذایی متعادل برای جلوگیری از گرفتگی عضلات پا دربارداری

از رژیم غذایی متعادل استفاده کنید. برنامه غذایی شما باید حاوی مقدار زیادی کلسیم و منیزیم باشد. برای تأمین کلسیم توصیه می‌شود ماست زیاد بخورید؛ زیرا ماست به رفع یبوست دوران بارداری هم کمک می‌کند. برای تأمین منیزیم بدنتان ما موز را پیشنهاد می‌کنیم.

ویتامین مخصوص بارداری برای جلوگیری از گرفتگی عضلات پا در بارداری

هر روز ویتامین دوران بارداری مصرف کنید. این کار به شما اطمینان می‌دهد که در دوران بارداری همه ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز خود و نوزادتان را دریافت می‌کنید.

مکمل منیزیم برای جلوگیری از گرفتگی عضلات پا در بارداری

مکمل منیزیم هم ممکن است مفید باشد. ولی برای مصرف آن ابتدا با پزشک خود صحبت کنید که آیا این مکمل با شرایط شما سازگار است یا نه و می‌توانید قبل از خواب مصرف کنید؟

درمان گرفتگی عضلات پا

درمان‌های مختلفی برای رفع گرفتگی عضلات پا وجود دارد. بهترین درمان‌ها برای این اختلال عبارتند از:

حرکات کششی برای درمان گرفتگی عضلات پا

برای رفع گرفتگی عضلات پا معمولاً می‌توانید عضله را خیلی آرام با دست بگیرید و انگشتان پا را به سمت مچ بکشید.

سرد کردن عضلات برای درمان گرفتگی عضلات پا

سعی کنید روی یک سطح سرد بایستید؛ این عمل گاهی اوقات می‌تواند اسپاسم را متوقف کند. کیسه یخ یا کمپرس سرد هم در این زمینه مؤثر است.

گرم کردن عضلات برای درمان گرفتگی عضلات پا

اگر حرکات کششی و سرما در کاهش درد کمکتان کرد برای تسکین بیشتر از یک کیسه آب‌گرمکن استفاده کنید. (در صورت تداوم درد گرم کردن را متوقف کنید.)

ماساژ برای درمان گرفتگی عضلات پا

یکی از بهترین گزینه‌های درمانی ماساژ است. راهکار دیگر این است که ماهیچه را محکم ماساژ دهید یا مدتی در اطراف راه بروید. حتی می‌توانید برای این کار از همسرتان کمک بگیرید (در صورت احساس درد ماساژ را متوقف کنید).

مشاوره آنلاین برای انجام تمرینات ورزشی گرفتگی عضله پا

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

گاهی اوقات گرفتگی عضلات را نمی‌توان با راهکارهای خانگی درمان کرد بنابراین در این موارد لازم است با یک پزشک صحبت کنید. وقتی این اسپاسم‌های عضلانی داشتن یک خواب راحت را در شما مختل کند، دردهای شدید و مداوم داشته باشد و منجر به اضطراب روانی در شما شود و در کنار آن ورم، گرما یا قرمزی در عضلات ایجاد کند این موارد هشدارهای جدی تلقی شده و لازم است حتماً با پزشک متخصص زنان و زایمان ملاقات کنید. در موارد بسیار نادر ممکن است دچار لخته شدن خون در سیاهرگی به نام ترومبوز عمقی (DVT) شده باشید که نیاز به مراقبت پزشکی دارد!

خب این هم توضیح مفصلی از اسپاسم و گرفتگی عضلانی در دوران بارداری؛ همانطور که خواندید، گرفتگی عضلات پا در بارداری کاملاً طبیعی است و در بیشتر موارد نیاز به درمان ندارد؛ مگر این که با ورم‌های غیرطبیعی، خونریزی‌های شدید واژینال یا دردهای شدید در شکم و کمر همراه باشد. شما می‌توانید با داشتن فعالیت بدنی سبک و مکرر، تغذیه اصولی و مملو از ویتامین و آب فراوان این دوره پراسترس در عین حال شیرین را آسان‌تر سپری کنید. مهم‌تر از همه این موارد داشتن روحیه‌ای قوی و شاداب است که می‌تواند ماه‌های بارداری را به یکی از پرخاطره‌ترین دوره عمرتان تبدیل کند!