خون در ادرار کودکان و نوزادان نشانه چیست؟

علت وجود خون در ادرار و مدفوع کودکان و نوزادان

مسلما مشاهده خون در ادرار کودک و یا حتی در مدفوع آنها می‌تواند ترسناک به نظر برسد. با این حال، این موارد بیماری‌های شایعی در کودکان به حساب می‌آیند و معمولا چندان جدی نیستند. علل احتمالی زیادی برای خون در ادرار و مدفوع خونی وجود دارند.

خون در ادرار با اصطلاح هماچوری و خون در مدفوع با نام خونریزی رکتوم شناخته می‌شوند. برای پی بردن به محتمل‌ترین دلایل این خون‌ریزی‌ها بایستی به تعداد دفعات و مقدار خون، همچنین به سن و سایر شرایط زمینه‌ای کودک توجه کرد.

خون در ادرار کودکان نشانه چیست؟

زمانی که خون وارد ادرار می‌شود با اصطلاح هماچوری (Hematuria) نامیده می‌شود. این وضعیت بسیار رایج بوده و معمولا چندان جدی نیست. دو نوع هماچوری وجود دارد که عبارت‌اند از:

• هماچوری میکروسکوپی: در این شرایط، خون موجود در ادرار تنها در زیر میکروسکوپ قابل مشاهده بوده و اغلب بدون ایجاد مشکل خاص از بین می‌رود. در واقع افراد ممکن است هرگز متوجه وجود چنین شرایطی در خود نشوند مگر این نمونه ادراری آنها مورد آزمایش قرار بگیرد.
• هماچوری ناخالص: این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که شما به راحتی حتی بدون میکروسکوپ هم قادر به مشاهده خون در ادرار باشید. این شرایط به این دلیل رخ می‌دهد که خون موجود در ادرار به اندازه‌ای بوده که باعث تغییر رنگ ادرار گردیده است.

علت ورود خون به ادرار

در هر نقطه‌ای از مسیر ادراری ممکن است خون به درون ادرار نشت کند مانند:

• در کلیه‌ها، که برای تولید ادرار مواد زائد و آب را از خون خارج می‌کند.
• در حالب‌ها، که لوله‌های منتقل کننده ادرار تولیدی از کلیه ها به مثانه هستند.
• در مثانه، که ادرار را ذخیره می‌کند.
• در مجرای ادرار، جایی که ادرار ذخیره شده را از بدن خارج می‌کند.

علت دیده شدن خون در ادرار نوزاد

کودکان به دلایل زیادی ممکن است به هماچوری مبتلا شوند. علل شایع آن عبارت‌اند از:

• بیماری‌های خانوادگی از جمله سندرم آلپورت و بیماری کلیه پلی کیستیک
• عفونت مثانه یا کلیه
• سنگ کلیه
• مقادیر بیش از حد مواد معدنی در ادرار مانند سطوح بالای کلسیم
• وجود مشکل در دستگاه ادراری
• آسیب به کلیه‌ها یا مجاری ادراری
• گلومرولونفریت، نوعی بیماری التهابی کلیه
• مصرف برخی از انواع داروها، مانند برخی از داروهای مسکن بدون نسخه
• ورزش شدید (بسیاری از ورزشکاران، به ویژه دوندگان دو استقامت، ممکن است هر از گاهی به هماچوری مبتلا شوند)
• آسیب، انسداد، نقایص ارثی یا سایر ساختارهای غیر طبیعی در دستگاه ادراری، مانند سنگ یا کیست، که کیسه‌های پر از مایع در کلیه هستند.
• بیماری آنمی سلول داسی شکل (عمدتا در نژاد آفریقایی و آمریکایی)
• در موارد نادر، هماچوری می‌تواند نشانه سرطان کلیه یا سرطان مثانه، یک بیماری خونی یا لخته خون باشد. اگر علت هماچوری این چنین وضعیت‌های خطرناکی باشد، معمولا علائم بسیاری را به دنبال خواهد داشت.

گاهی اوقات چیزی که شبیه خون در ادرار به نظر می‌رسد ممکن است علت دیگری داشته باشد. مواردی مانند رنگ خوراکی، برخی غذاها (مثل چغندر یا شاه توت)، عادت ماهیانه دختران (قاعدگی)، و برخی داروهای تجویزی می‌توانند باعث قرمز شدن رنگ ادرار شوند.

علائم خون در ادرار کودکان

همانطور که گفته شد هماچوری میکروسکوپی هیچ علامت قابل مشاهده‌ای ندارد. پزشکان تنها در صورتی متوجه وجود خون در ادرار می‌گردند که در نمونه ادرار مورد آزمایش فرد سلول‌های خونی مشاهده شود.

هماچوری شدید هم تنها به دلیل تغییر رنگ ادرار تشخیص داده می‌شود. تنها مقدار اندکی سلول خونی کافی است تا رنگ ادرار را قرمز یا متمایل به قهوه‌ای کند.

در برخی از موارد هم هماچوری نشانه‌ای از وجود بیماری‌های دیگر است. به عنوان مثال اگر عفونت مثانه باعث هماچوری شده باشد، علائم دیگری مانند تب، درد هنگام ادرار کردن و درد زیر شکم ممکن است در فرد احساس شود.

دقت داشته باشید که داشتن درد یا علائم ادراری دیگر یا عدم وجود آنها ارتباط چندانی با شدت خون در ادرار کودک شما نخواهد داشت.

تشخیص هماچوری

در ابتدا دکتر ادرار خونی معمولا یک معاینه بالینی انجام داده، سپس در مورد علائم، فعالیت‌های اخیر و سابقه پزشکی خانوادگی سوالاتی از شما می‌پرسد. پزشک ممکن است برای ارزیابی دقیق‌تر یک نمونه ادراری درخواست نماید. البته گاهی اوقات ممکن است نیاز به انجام آزمایشات بیشتری وجود داشته باشد مانند:

• آزمایش خون
• کشت ادرار
• سونوگرافی کلیه
• ام آر آی
• سی تی اسکن

کودکان مبتلا به دفع مزمن خون در ادرار که به درمان‌ها پاسخگو نیستند ممکن است دچار دفع پروتئین در ادرار و یا فشار خون بالا شوند که در چنین وضعیتی بایستی به متخصص نفرولوژی مراجعه کنند.

اگر درباره علائم فرزند خون نگران هستید می‌توانید در این باره با پزشک اطفال آنلاین پذیرش ۲۴ در ارتباط باشید.

درمان ادرار خونی

اگر تنها یک بار خون در ادرار کودک مشاهده شود نیاز به جای نگرانی نیست چرا که در اغلب مواقع این شرایط نیازی به درمان ندارد.

اگر شرایط و بیماری دیگری علت ایجاد‌کننده خون در ادرار کودکان باشد، پزشکان در ابتدا به دنبال درمان آن عارضه خواهند بود. به عنوان مثال، هماچوری ناشی از عفونت دستگاه ادراری (UTI) با داروهای آنتی بیوتیکی زیر نظر دکتر عفونت ادراری کودکان درمان می‌شود یا اگر به دلیل وجود کلسیم در ادرار باشد، تغییر رژیم غذایی و نوشیدن آب بیشتر ممکن است مناسب باشد.

اما اگر هماچوری کودک شما به علت سنگ کلیه اتفاق افتاده باشد، کودک شما احساس درد را تجربه خواهد کرد و پزشکان ممکن است اقدام به برداشتن سنگ کلیه کنند. اگر هماچوری کودک به علت بیماری سلول داسی شکل رخ داده باشد، پزشکان سعی خواهند کرد تا اختلال خونی را به گونه‌ای مدیریت کنند تا باعث هماچوری نشود.

اگر کودک شما به منظور هماچوری تحت درمان قرار گرفت، پزشک احتمالاً آزمایشات بیشتری را درخواست می‌کند تا از عدم وجود خون بیشتر در ادرار اطمینان یابد.

خون در مدفوع بچه‌ها نشانه چیست؟

شاید به عنوان یکی از والدین کودک متوجه وجود برخی از نشانه‌های زیر در مدفوع فرزند خود شده باشید:

• ذرات ریز خون در مدفوع نوزاد یا روی مدفوع
• خونی که به تنهایی دفع شده
• عمدتا وجود خون قرمز روشن در مدفوع
• خارج شدن خون به رنگ قیر ناشی از خونریزی معده
• خون ناشی از یبوست و شقاق مقعدی (پارگی)

انواع خون‌ریزی از مدفوع

مدفوع خونی معمولاً نشان‌دهنده خون‌ریزی در قسمت فوقانی دستگاه گوارش یعنی معده و روده کوچک و یا دستگاه گوارش تحتانی یعنی کولون، رکتوم و مقعد است.

• خون‌ریزی از دستگاه گوارش فوقانی معمولاً باعث ایجاد مدفوع سیاه و قیری رنگ می‌شود. گاهی از اوقات ممکن است کودک مواد قرمز یا سیاهی که شبیه تفاله قهوه است را نیز استفراغ کند.
• خون‌ریزی از قسمت دستگاه گوارش تحتانی معمولاً باعث ایجاد مدفوع پوشیده با رگه های خون قرمز روشن یا مخلوط با آن می‌شود. البته گاهی اوقات هم می‌تواند به رنگ قهوه‌ای به نظر برسد.
• برخی غذاها و داروها نیز می‌توانند باعث خونی شدن مدفوع شوند.

با این حال، همیشه بر اساس ظاهر مدفوع نمی‌توان در مورد منبع یا نوع خونریزی مقعدی قضاوت کرد. مدفوع خونی حتی ممکن است در اثر نشت خون از سایر نقاط بدن از جمله خونریزی از بینی و گلو صورت گرفته باشد. ارزیابی و معاینه بالینی در بیشتر موارد ضروری خواهد بود.

علت وجود خون در مدفوع نوزاد

• شقاق مقعد: در صورت نبود اسهال، اکثر کودکان پارگی کوچکی در مقعد خود دارند. به این حالت شقاق مقعدی می گویند. شقاق مقعدی معمولاً در اثر عبور مدفوع بزرگ یا سفت ایجاد می شود. این وضعیت علت ۹۰ درصد وجود خون در مدفوع کودکان است.
• عفونت پوستی استرپتوکوکی: عفونت پوستی استرپتوکوک در اطراف مقعد نیز می‌تواند باعث دیده شدن رگه‌های خونی در مدفوع شود.
• اسهال باکتریایی: یکی از علل مشاهده اسهال خونی، عفونت باکتریایی روده است. به عنوان مثال می‌توان به شیگلا، سالمونلا، اکلای یا کمپیلوباکتر اشاره کرد.
• کولیت ناشی از شیر گاو: این وضعیت معمولا در دو ماه اول زندگی کودک ایجاد می‌شود. کولیت آلرژیک با تولید مدفوع شل و لزج و یا رگه‌های خونی در مدفوع کودک می‌تواند همراه باشد. درمان این وضعیت به صورت قطع مصرف شیر گاو است. علاوه بر شروع مصرف شیر خشک در نوزاد این حالت ممکن است در اثر محصولات مصرف شده توسط مادر نیز ایجاد شوند.
• سندرم روده تحریک پذیر و خون در مدفوع: بیماری التهابی روده نوعی بیماری مزمن است که در آن پوشش داخلی دستگاه گوارش ملتهب می‌گردد. دو نوع بیماری التهابی روده وجود دارد که عبارت‌اند از بیماری کرون و کولیت اولسراتیو. التهاب منجر به علائمی مانند مدفوع خونی، اسهال، بی‌اشتهایی و کاهش وزن می‌شود.
• پولیپ‌های جوان: این پولیپ‌ها، بافت‌های در حال رشدی هستند که از پوشش داخلی روده بزرگ بیرون می‌‌زنند و می‌توانند در کودکان معمولاً بین دو تا ده سالگی ایجاد شوند. علائم این وضعیت معمولاً شامل خونریزی مقعدی بدون درد است. پولیپ‌های جوان معمولاً سرطانی یا پیش سرطانی نیستند، اما باید توسط یک متخصص ارزیابی شوند و معمولاً نیاز به برداشتن دارند.
• دیورتیکول مکل (Meckel’s diverticulum) یکی بیرون‌زدگی ارثی در قسمت تحتانی روده کوچک است. البته این امکان وجود دارد که حاوی سلول‌های طبیعی باشند که معمولاً در معده یافت می‌شود. این سلول‌ها با ترشح اسید می‌توانند باعث ایجاد زخم و خونریزی در روده کوچک نزدیک دیورتیکول‌ها شوند. در نهایت این امکان وجود دارد که به خونریزی از راست روده ختم گردند. این خونریزی در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما تقریباً نیمی از موارد بروز آن در کودکان دیده شده است. گاهی اوقات، دیورتیکول مکل می‌تواند باعث خونریزی بسیار زیادی شود که این شرایط خطرناک بوده و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
• سایر بیماری‌ها: شرایطی که می‌تواند باعث خونریزی مقعدی شود شامل اختلال لخته شدن خون یا ناهنجاری‌های عروق خونی داخل روده است که می‌تواند باعث خونریزی بیش از حد شود. این علل ممکن است با تغییراتی در پوست مانند به راحتی کبود شدن، بثورات خاص، یا علائم دیگری همراه باشد که می‌تواند به پزشک یا پرستار در انتخاب آزمایش‌هایی برای تشخیص مشکل کودک کمک کند.
• خونی که به سرعت و به طور گسترده در آب پخش شود: دفع مدفوع با چند رگه خونی اغلب آب توالت را به رنگ صورتی در می‌آورد. این شرایط به معنای از دست دادن خون زیاد نیست.

خون مخفی در مدفوع نشانه چیست؟

بایستی به این نکته توجه داشته باشید که خون مخفی در مدفوع متفاوت از مدفوع قرمز رنگ است. مدفوع قرمز رنگ خود متمایز از مشاهده رگه‌های خونی در مدفوع کودک است. در ادامه شما را با برخی از دلایل ایجاد کننده مدفوع قرمز رنگ شبیه خون بیشتر آشنا می‌کنیم:

• مصرف برخی غذاها مانند گوجه فرنگی یا چغندر
• نوشیدنی‌های خاص قرمز رنگ
• مصرف برخی داروهای خاص مانند آموکسی سیلین یا اومنیسف

شقاق یا پارگی مقعد

شقاق مقعدی شایع‌ترین علت مشاهده خون در مدفوع است. این وضعیت باعث ایجاد خون در سطح مدفوع می‌شود. همچنین این امکان وجود دارد که پس از پاک کردن مقعد، خون روی دستمال توالت یافت شود. این خون همیشه به رنگ قرمز روشن دیده می‌شود. البته ممکن است تنها چند رگه یا لکه بر روی دستمال دیده شود. در مواردی نیز ممکن است پارگی کم عمقی را در موقعیت‌های ساعت ۶ یا ۱۲ روی مقعد ببینید که در اثر دفع مدفوع بزرگ یا سفت ایجاد شده است.

گفتگوی آنلاین با متخصص اطفال

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

همیشه مهم است که با پزشک اطفال خود در مورد نگرانی‌هایی که ممکن است داشته باشید در ارتباط باشید. اگر متوجه خون در ادرار فرزندتان شدید و او یکی از موارد زیر را تجربه کرد، با پزشک اطفال خود تماس بگیرید:

• کودک متورم به نظر می‌رسد و کمتر ادرار می‌کند.
• کج خلقی
• سردردهای مکرر یا کم بودن انرژی
• تب همراه با درد پهلو یا کمر
• درد مفاصل
• درد هنگام ادرار کردن
• درد در ناحیه شکم
• درد در پشت
• درد در پهلو
• راش

زمانی که خون در مدفوع کودک را همراه با علائم زیر مشاهده کردید، بهتر است با پزشک اطفال این موارد را در میان بگذارید:

• مدفوع قیری یا سیاه رنگ (نه سبز تیره)
• خون همراه با اسهال
• درد معده یا گریه کودک
• کبودی‌های پوستی که در اثر آسیب ایجاد نشده‌اند.
• سنین کمتر از ۱۲ هفته
• پس از آسیب به مقعد یا راست روده
• داشتن کودکی با شرایط پرخطر مانند اختلال خونریزی یا بیماری کرون
• کودک شما بسیار بیمار به نظر می‌رسد یا این چنین رفتار می‌کند.

شما می‌توانید برای دریافت راهنمایی‌های بیشتر، از خدمات دکتر اطفال آنلاین پذیرش ۲۴ استفاده نمایید.