علت درد معده

علت درد معده و راه‌های درمان آن

درد معده خیلی هم غیر معمول نیست. در بیشتر موارد، مربوط به غذای مسمومی است که خورده‌اید یا بیماری ویروسی است که به آن مبتلا شده‌اید (مانند آنفولانزای معده). اگرچه که نباید علائم و اثرات زخم معده، التهاب معده (گاستریت) یا رفلاکس اسید معده به مری را دست کم گرفت. گاهی درد معده به‌صورت ناگهانی یا پس از مصرف دارو ظاهر می‌شود. اگر این اتفاق افتاد و علائم شدید، مداوم یا بدتر شد، باید برای بررسی علت اصلی به دکتر دل درد مراجعه کنید.

معمولا افراد برای توصیف درد معده از عباراتی مانند سوزش سر دل، درد شکمی که به پشت می‌زند، حس چاقو خوردن از ناحیه شکم و غیره استفاده می‌کنند. این ناراحتی گاهی با علائم دیگری مانند تهوع، استفراغ و دفع گاز زیاد همراه است. مطمئنا ذکر هرکدام از این علائم به پزشک متخصص گوارش، می‌تواند برای تشخیص دقیق و انتخاب بهترین روش درمانی مفید باشد!

علائم شایع درد معده

کسی که به یکی از بیماری‌های مزمن مربوط به معده مانند زخم، خونریزی یا التهاب معده مبتلا باشد، مطمئنا پیش از تشخیص دکتر گوارش و کبد بالغین علائم زیر را تجربه کرده است:

• درد معده که خیلی سریع بدتر می‌شود (علائم معده درد عصبی)
• درد شکمی یا نفخ معده که به‌راحتی رفع نمی‌شود
• مشکل در بلع غذا به‌دلیل معده درد
• کم‌خونی یا کاهش وزن بی‌دلیل
• کاهش دفع مدفوع (یبوست)
• تمایل به ادرار کردن ناگهانی و دردناک
• از بین نرفتن اسهال یا استفراغ با وجود گذشت چند روز

درصورتی‌که علائم اولیه درد معده نادیده گرفته شوند، احتمالا علائم شدیدتری به سراغ شما خواهند آمد. مواردی چون:

• معده درد خیلی ناگهانی یا شدید
• احساس درد در ناحیه شکم هنگام لمس آن
• دفع استفراغ خونی که رنگی شبیه به قهوه آسیاب شده دارد
• مدفوع خونی و سیاه رنگ، چسبناک و بسیار بدبو
• احساس تنگی نفس
• درد قفسه سینه

به‌همین‌دلیل، بهتر است در همان مراحل اولیه به فکر درمان باشید!

دلیل درد معده چیست؟

اصولا درد معده در قسمتی از شکم نزدیک به دنده‌ها رخ می‌دهد و دستگاه گوارش فوقانی (GI) شامل مری، معده و روده کوچک را درگیر می‌کند. دردی که در قسمت پایین شکم ایجاد می‌شود، بیشتر مربوط به دستگاه گوارش تحتانی است که از روده بزرگ (کولون)، رکتوم و مقعد تشکیل شده است. اگر هنوز نتوانسته‌اید علت درد معده خود را دریابید، پیشنهاد می‌کنیم به لیست کاملی از احتمالات زیر توجه کنید.

علاوه بر ناراحتی و درد شدید معده یا حملات گاه‌به‌گاه سوء هاضمه، در اینجا به اکثر شرایط سلامتی که باعث درد مداوم معده در قسمت فوقانی دستگاه گوارش می‌شوند، اشاره شده است.

التهاب معده

گاستریت اصطلاح پزشکی برای شرح التهاب در پوشش داخلی معده است. یک بیماری بسیار گسترده که در اثر استفاده مداوم از الکل، آسپرین و داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAID) و ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری ایجاد می‌شود. معمولا علت درد معده موقع غذا خوردن التهاب معده است.

معمولا علاوه بر درد در قسمت فوقانی شکم که می‌تواند از درد خفیف تا درد شدید همراه با سوزش باشد، علائم دیگر گاستریت شامل احساس نفخ، سیری زودرس، کاهش اشتها، حالت تهوع و استفراغ است.

زخم معده

زخم معده اصطلاحی است که برای توصیف وجود زخم باز در معده یا اثنی‌عشر استفاده می‌شود. علائم آن ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد، اما اغلب شامل درد گزنده یا سوزش معده، سوءهاضمه، حالت تهوع، استفراغ، نفخ و دفع گاز زیاد است.

بیشتر زخم‌های گوارشی توسط باکتری هلیکوباکترپیلوری یا استفاده بی‌رویه از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی ایجاد می‌شوند. چراکه باعث تحریک و تغییر لایه مخاطی محافظ دستگاه گوارش می‌شوند. عمدتا علت درد معده و روده بروز همین زخم‌های گوارشی است. غذاهای طبخ شده در رستوران‌ها، عامل اصلی برای سرایت هلیکوباکتر به بدن هستند. به‌همین‌دلیل، بهتر است غذا در منزل طبخ شود.

ترشح طبیعی اسید معده برای هضم غذا و دفع میکروب‌های مواد غذایی ضروری است. اما در صورت وجود زخم معده، ترشح اسید می‌تواند باعث احساس درد فراگیر شود. به‌همین‌دلیل، انواع قرص یا شربت ضد اسید به‌منظور کاهش ترشح اسید معده توسط دکتر زخم معده تجویز می‌شوند.

معمولا علت درد معده هنگام گرسنگی بیماران، تماس راحت‎تر اسید معده با زخم معده در نبود غذا است. درحالی‌که در افراد سالم هنگام احساس گرسنگی، درد معده بروز نمی‌کند.

یکی دیگر از مشکلات افراد مبتلا به زخم معده، درد معده عصبی است. در واقع هر بار که عصبی یا ناراحت می‌شوند، با افزایش ترشح اسید معده احساس درد شدیدی در ناحیه میانی شکم دارند. در صورت عدم درمان و گسترش زخم معده، ممکن است خونریزی معده رخ دهد که به‌عنوان علت درد معده شدید شناخته شده است.

گاستروپارزی یا فلج معده

گاستروپارزی وضعیتی است که در آن معده به کندی محتویات خود را به روده کوچک تخلیه می‌کند. اگرچه این وضعیت در افراد مبتلا به دیابت رایج است، اما ممکن است به‌صورت ایدیوپاتیک (بدون هیچ دلیل مشخصی) نیز رخ دهد.

علاوه بر درد منتشر یا گرفتگی شکم، سایر علائم گاستروپارزی شامل حالت تهوع، احساس سیری و استفراغ بعد از غذا خوردن است. به‌همین‌دلیل، در موارد شدید ممکن است فرد وزن کم کند. معمولا علت درد معده و حالت تهوع بعد از خوردن غذا وجود این مشکل یا التهاب معده است.

ازوفاژیت یا التهاب مری

مری لوله‌ای است که غذا را از دهان به معده می‌رساند. ازوفاژیت به تحریک و التهاب پوشش داخلی مری اشاره دارد که ممکن است به دلایل زیادی رخ دهد، از جمله:

• عفونت (به عنوان مثال، به قارچ کاندیدا یا ویروس هرپس سیمپلکس)
• مصرف مستمر برخی داروها (به عنوان مثال، آنتی بیوتیک کلیندامایسین یا آسپرین)
• آلرژی غذایی مری یا ازوفاژیت ائوزینوفیلیک

علاوه بر سوزش سر دل و درد بالای شکم، فرد مبتلا به ازوفاژیت ممکن است متوجه مشکل در بلع یا درد در هنگام بلع شود. ازآنجایی‌که انتهای مری در تماس با ورودی معده قرار دارد، التهاب آن می‌تواند باعث درد معده شود.

جالب است بدانید که مانند آلرژی تنفسی، پدیده دیگری به نام آلرژی گوارشی نیز وجود دارد. یعنی بیمار ممکن است در کنار مشکلات تنفسی، دچار التهاب در معده یا مری نیز شود. گاهی علت درد معده بعد از خوردن عسل یا علت درد معده بعد از خوردن سیر بروز آلرژی گوارشی است.

بازگشت (رفلاکس) اسید معده به مری

بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) که به‌عنوان رفلاکس اسید نیز شناخته می‌شود، وضعیتی است که در آن اسید معده به‌دلیل عملکرد ناقص دریچه کاردیا (دریچه رابط بین مری و معده) به مری نشت می‌کند و باعث احساس سوزش در قفسه سینه یا گلو می‌شود. علاوه بر سوزش سر دل، برخی دیگر از علائم این بیماری شامل نارسایی در هضم، مشکل در بلع، درد معده، گرفتگی صدا، سرفه یا احساس وجود توده در گلو است.

تجربه نشان داده است که عمدتا علت درد معده در شب و علت درد سر معده وجود بیماری زمینه‌ای رفلاکس است. چراکه در هنگام خوابیدن امکان حرکت اسید از معده به مری راحت‌تر است. مری برخلاف معده، پوشش داخلی کاملا محافظ در برابر اسید معده ندارد. به‌همین‌دلیل، با نشتی اسید دیواره داخلی آن ملتهب می‌شود. برای درمان این مشکل میتوانید به دکتر رفلاکس معده مراجعه کنید.

نفخ معده

منظور از نفخ، تجمع گاز در دستگاه گوارش است که می‌تواند منجر به ناراحتی شکمی و درد معده شود. نفخ معده یا روده اغلب در نتیجه خوردن غذاهای خاص رخ می‌دهد، اما می‌تواند نشانه یک بیماری جدی‌تر باشد. تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی می‌تواند به کنترل تولید گاز بیش‌ازحد کمک زیادی کند.

نفخ معده، سوءهاضمه و مسمومیت غذایی، معمولا علت درد معده بعد از غذا هستند. جالب است بدانید که عمدتا علت درد معده که به پشت می‌زند یا علت درد معده پشت کمر نیز نفخ معده است. زیرا پس از آنکه نفخ باعث درد گسترده شکمی می‌شود، ممکن است تنش عضلانی آن به پشت منتقل شده و به‌صورت درد کمر نیز بروز کند.

سرطان معده

منظور از سرطان معده، رشد غیر طبیعی سلول‎های بخشی از این اندام است. از علائم رایج آن می‌توان به درد معده، دل درد، مشکل در بلع، احساس نفخ بعد از غذا خوردن، احساس سیری بعد از خوردن مقدار کمی غذا، سوزش سردل، سوءهاضمه، حالت تهوع و کاهش وزن ناخواسته اشاره کرد.

درمان آن معمولاً شامل جراحی برای برداشتن بخشی از معده است. ممکن است درمان‌های دیگری قبل و بعد از جراحی توصیه شوند. بروز زخم معده و عدم کنترل تکثیر هلیکوباکتر می‌تواند فرد را مستعد بروز سرطان معده کند.

درد معده و قلب

ممکن است این ابهام در ذهن شما شکل بگیرد که چه ارتباطی میان درد معده و مشکلات قلبی وجود دارد؟ معمولا علائم مشکلات قلبی و گوارشی شبیه هم هستند و گاهی بیمار با علائم درد معده مراجعه می‌کند و پزشک بدون توجه به این مسئله که ممکن است پیش‌آگهی برای سکته قلبی باشد، فقط اقدامات اولیه انجام می‌دهد. درحالی‌که چند ساعت بعد، بیمار به‌دلیل سکته قلبی دوباره به بیمارستان ارجاع داده می‌شود.

اصولا افراد مبتلا به حمله قلبی علائمی مانند درد فک و قفسه سینه، تعریق، تنگی نفس، سوزش معده، سردرد، حالت تهوع و استفراغ را تجربه می‌کنند. بنابراین، نمی‌توان علت درد معده و قفسه سینه را نادیده گرفت. گاهی درد بالای معده یا شکم می‌تواند از ریه‌ها سرچشمه گرفته باشد و نشانه‌ای از ذات‌الریه یا آمبولی ریه باشد.

با انواع درد معده بیشتر آشنا شوید

درد معده طیف وسیعی دارد و به اشکال مختلفی خود را نشان می‌دهد. مواردی مانند:

• درد شکم همراه با احساس نفخ یا تجمع شدید گاز
• احساس سیری و نفخ بعد از غذا خوردن همراه با سوزش سر دل
• دل درد همراه با یبوست
• دل پیچه همراه با مدفوع آبکی و احساس استفراغ

نحوه صحیح تشخیص علت بروز درد معده

علاوه بر بررسی کامل تاریخچه پزشکی شما، پزشک متخصص گوارش یک معاینه فیزیکی نیز انجام می‌دهد که شامل گوش دادن به شکم شما با گوشی پزشکی و فشار دادن روی نواحی مختلف برای ارزیابی حساسیت یا ناهنجاری‌هایی مانند تورم، سفتی یا توده است. در مرحله بعد، برای تشخیص دقیق‌تر احتمالا انجام آزمایشات زیر توصیه می‌شود:

• آزمایش خون. سنجش آنتی بادی‌های IgM، IgG و IgA کمک زیادی به بررسی احتمال عفونت معده به باکتری هلیکوباکتر پیلوری می‌کند. اگرچه تهیه بیوپسی (نمونه‌برداری از بافت) معده به کمک آندوسکوپی و آزمایش تنفس اوره نتایج دقیق‌تری در این زمینه می‌دهند. علاوه بر این، برای بررسی التهاب معده احتمالا باید وضعیت پروتئین واکنشی C (CRP) در خون بررسی شود. نتیجه تست شمارش کامل خون کمک زیادی به بررسی عفونت و التهاب معده می‌کند.
• آزمایش آنالیز و کشت مدفوع. برای شناسایی آنتی ژن هلیکوباکتر پیلوری در مدفوع، باید از نمونه مدفوع الایزا انجام شود. اگرچه آنالیز مدفوع زیر میکروسکوپ و کشت آن نیز کمک زیادی به شناسایی انواع میکروب‌های مهاجم گوارشی می‌کند.
• تصویربرداری. چندین آزمایش تصویربرداری مانند سونوگرافی شکم و اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) و آندوسکوپی ممکن است برای ارزیابی علت اصلی درد معده شما انجام شوند. علاوه بر این، آزمایش بلع باریم که یک آزمایش تصویربرداری با اشعه ایکس است، گاهی اوقات برای ارزیابی اختلالات بلع، زخم معده و فتق هیاتال تجویز می‌شود. در طی این آزمایش، فرد در حین گرفتن اشعه ایکس مایع غلیظی به نام باریم می‌نوشد که اجازه می‌دهد معده و مری به وضوح تجسم شوند. معمولا برای تشخیص دقیق‌تر زخم معده یا سرطان معده، آندوسکوپی فوقانی انجام می‌شود. در طی این آزمایش، یک متخصص گوارش لوله بلندی را با دوربینی که به آن متصل است وارد دهان شما می‌کند و از طریق مری وارد معده می‌شود. او همچنین می‌تواند از ابزارهای جراحی عبور داده شده از طریق لوله، برای تهیه بیوپسی استفاده کند.
• تست‌های سنجش وضعیت قلب. ممکن است درد معده پیش‌آگهی برای یک حمله قلبی باشد و باید نوار قلب، تست استرس ورزش و سنجش آنزیم‌های قلبی موجود در خون بررسی شوند.

نحوه صحیح درمان درد معده

همانطورکه احتمالاً متوجه شده‌اید، درمان معده درد به تشخیص علت اصلی آن بستگی دارد. در مطلب کاملی با عنوان درمان خانگی معده درد و درمان درد معده در طب سنتی، به نکات جالب در این زمینه اشاره کرده‌ایم. توصیه می‌کنیم حتما آن را مطالعه کنید. درحالی‌که می توان به کمک طب سنتی اقدام به درمان درد معده کرد، چرا باید عوارض جانبی داروهای شیمیایی را تحمل کنیم!

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

مصرف خودسرانه داروهای ضد اسید می‌تواند باعث سوءهاضمه یا یبوست شود. زیرا کاهش اسید معده روی هضم ناقص غذا موثر است. به‌همین‌دلیل، به‌محض مشاهده علام اولیه درد معده بهتر است با پزشک مشورت کنید. اگر زمانی دچار معده درد آزاردهنده و ناگهانی شدید، فوراً به‌دنبال درمان پزشکی باشید. به‌خصوص اگر همزمان علائم زیر را نیز دارید:

• درد قفسه سینه
• استفراغ خونی یا لکه‌های تیره رنگ
• مدفوع سیاه، قهوه‌ای یا خونی
• یبوست شدید و مزمن
• درد یا تورم جدید در اطراف محل فتق شکمی
• سرگیجه یا احساس ضعف
• ناتوانی در نگهداشتن غذا یا مایعات در معده و استفراغ مداوم

درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری را ندارید، پیشنهاد می‌کنیم از صدها پزشک آنلاین گوارش پذیرش ۲۴ مشاوره آنلاین تلفنی و متنی بگیرید. مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره‌های بهترین دکتر آنلاین گوارش برای درمان استفاده کنید. در این سامانه، امکان پرسش و پاسخ و مشاهده نظرات در مورد درد معده وجود دارد.

گفتگوی آنلاین با پزشک معده و گوارش