هر آنچه که باید درباره درمان عوارض بعد از واکسن کرونا بدانید

درمان عوارض و واکنش‌های واکسیناسیون کووید-۱۹

در حال حاضر حدود ۱۵ نوع واکسن کرونا در سراسر جهان وجود دارد که هیچ‌کدام بدون عارضه جانبی نیستند. به گفته سازمان جهانی بهداشت (WHO) شایع‌ترین عوارض جانبی پس از تزریق واکسن کووید-۱۹ شامل خستگی، تب، سردرد، بدن‌درد، لرز، حالت تهوع، اسهال، درد در محل تزریق و تورم غدد لنفاوی زیر بازو است.

البته واکنش هر فردی تحت تأثیر واکسیناسیون متفاوت است. برخی از افراد ممکن است عوارض جانبی کمی داشته باشند یا هیچ عوارض جانبی نداشته باشند. درحالی‌که برخی دیگر ممکن است عوارض جانبی متعددی را تجربه و حتی احساس بیماری کنند. در این شرایط درمان عوارض بعد از واکسن کرونا تحت نظر پزشک ضرورت دارد.

مشاهده این علائم به این معنی نیست که شما بیمار هستید. بلکه نشان می دهد که سیستم ایمنی بدن شما در حال واکنش به تزریق واکسن، تولید آنتی‌بادی و ایجاد محافظت در برابر ویروس کرونا است. اصولا شدت عوارض جانبی با سطح ایمنی بدن ارتباطی ندارد.

طبق مطالعه‌ای که اخیرا انجام شده است، اگر قبل از واکسینه شدن به کووید-۱۹ مبتلا شده باشید، اولین تزریق ممکن است عوارض جانبی قابل توجهی نسبت به افرادی‌که به ویروس کرونا مبتلا نشده‌اند، داشته باشد.

اگر هرگز حتی قبل از تزریق دوز دوم به کووید-۱۹ مبتلا نشده باشید، ممکن است بعد از تزریق دوز دوم متوجه عوارض جانبی بیشتری نسبت به تزریق اولین دوز شوید. پس از دریافت دوز سوم واکسن کووید-۱۹، ممکن است عوارض جانبی مشابه تزریق دوز دوم واکسن را تجربه کنید.

در این مطلب پس از ارائه اطلاعاتی در مورد انواع عوارض شایع و جدی واکسن‌های کرونا، به نحوه کنترل و درمان عوارض بعد از واکسن کرونا اشاره خواهیم کرد.

عوارض شایع بعد از تزریق دوز اول یا دوم واکسن کرونا

پس از تزریق همه انواع واکسن‌های کرونا حتی واکسن‌های سبک حاوی ویروس غیر فعالسازی شده مانند سینوفارم نیز عوارض جانبی مانند موارد زیر احساس خواهید کرد:

• سردرد
• تب (با دمای ۳۸ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر) یا تب و لرز
• بدن‌درد
• حالت تهوع یا استفراغ خفیف
• اسهال
• خستگی و بی‌قراری
• احساس درد، خارش یا قرمزی در محل تزریق

در واقع با شروع عملکرد واکنش ایمنی بدن در برابر ماده خارجی و بیگانه‌ای مثل واکسن، طبیعی است که چنین علائمی را احساس کنید. البته در بعضی از افراد به‌دلیل شدت بالای عوارض ذکر شده، نیاز به درمان عوارض بعد از واکسن کرونا با درمان‌های خانگی یا درمان‌های دارویی است.

مشکل اصلی اینجاست که مصرف نادرست انواع داروهای ضد درد و ضد التهاب قبل و بعد از تزریق واکسن می‌تواند روی کیفیت پاسخ ایمنی بدن تاثیر منفی بگذارد. به‌همین‌دلیل، توصیه می‌کنیم که پیش از مصرف انواع مسکن با پزشک صحبت کنید.

نکته قابل توجه دیگر این است که در میان همه عوارض ذکر شده، احساس درد، خارش یا قرمزی در محل تزریق ممکن است بیش از ۳ روز ادامه یابد و برای حتی ۷ روز همراه شما باشد.

اگرچه بروز این عارضه ممکن است نگران‌کننده باشد، اما تهدیدکننده زندگی نیست. می‌توانید از کمپرس آب سرد برای بهبودی سریع‌تر آن استفاده کنید. با پزشک در مورد مصرف آنتی‌هیستامین‌هایی مانند دیفن هیدرامین برای درمان عوارض بعد از واکسن کرونا صحبت کنید.

عوارض جانبی نادر و جدی بعد از تزریق واکسن کرونا و نحوه درمان آن‌ها

اگرچه احتمال بروز عوارض نادر بعد از تزریق واکسن آسترازنکا بیشتر است، اما طبق مطالعات انجام شده در افرادی‌که واکسن سینوفارم زده‌اند نیز مشاهده شده‌اند (تقریبا از هر ۱۰۰۰۰ نفر در یک نفر). مواردی مانند:

• کاهش اشتها
• سرگیجه
• خواب‌آلودگی
• تعریق مداوم
• تورم غدد لنفاوی
• کهیر و بثورات پوستی (درماتیت آلرژیک یا آلرژی پوستی)
• کمبود انرژی شدید
• درد شکمی
• اسپاسم عضلانی
• فلج صورت

از عوارض جدی تزریق واکسن کرونا که باید بلافاصله پس از مشاهده علائم به پزشک مراجعه کنید، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

میوکاردیت

به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده (CDC)، از آوریل ۲۰۲۱ برخی از افراد پس از دریافت واکسن‌های آسترازنکا، فایزر و و مدرنا دچار میوکاردیت (التهاب عضله قلب) و پریکاردیت (التهاب پوشش بیرونی قلب) شده‌اند. این مشکل بیشتر در نوجوانان و بزرگسالان به‌خصوص مردان رخ می‌دهد.

خوشبختانه اکثر قریب به اتفاق موارد میوکاردیت یا پریکاردیت خفیف هستند و به سرعت برطرف می‌شوند. توصیه می‌کنیم اگر در عرض چند روز پس از تزریق دوز دوم واکسن کووید-۱۹ شما یا فرزندتان عوارض زیر را تجربه کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• درد قفسه سینه
• تنگی نفس
• احساس تپش قلب شدید
• آریتمی یا ضربان قلب نامنظم

درمان عوارض بعد از واکسن کرونا با احتمال ابتلا به این مشکل جدی، ضرورت بیشتری دارد. البته بروز آن بسیار نادر است. جالب است بدانید که ابتلا به کووید-۱۹ نیز می‌تواند باعث مشکلات قلبی شود.

یک مطالعه منتشر شده توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده گزارش می‌دهد که از مارس ۲۰۲۰ تا ژانویه ۲۰۲۱، بیماران مبتلا به کووید-۱۹ در مقایسه با بیمارانی‌که کووید-۱۹ نداشتند، تقریباً ۱۶ برابر در معرض خطر ابتلا به میوکاردیت بودند.

ترمبوز در اثر تجمع لخته خود در عروق

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در یک بازه زمانی به طور موقت تزریق واکسن‌های جانسون اند جانسون و آسترازنکا را متوقف کرد. علت اصلی آن، بروز یک عارضه جانبی نادر به نام ترمبوز در برخی از افرادی بود که این واکسن‌ها را دریافت کرده بودند.

البته سندرم ترومبوسیتوپنی یا TTS نیز همزمان مشاهده شد. سندرم ترومبوسیتوپنی باعث لخته شدن خون و در نتیجه کاهش پلاکت خون می‌شود. اگرچه این عوارض جانبی نادر هستند، اما به‌دلیل جدی بودن نیاز به درمان عوارض بعد از واکسن کرونا تحت نظر پزشک دارند.

اغلب موارد ترومبوسیتوپنی در زنان بالغ کمتر از ۵۰ سال گزارش شده است. پس از بررسی داده‌های بیشتر، سازمان غذا و داروی آمریکا تشخیص داد که به‌دلیل آمار خیلی کم ابتلا، مزایای این واکسن‌ها بر خطرات آن‌ها غلبه دارد و باید واکسیناسیون ادامه پیدا کند. درحالی‌که ابتلا به کووید-۱۹ بیمار را چندین برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به ترومبوز و آمبولی قرار می‌دهد.

به مدت سه هفته پس از دریافت واکسن آسترازنکا باید مراقب علائم احتمالی ترومبوز و سندرم ترومبوسیتوپنی باشید و در صورت داشتن هر یک از علائم زیر فوراً از پزشک کمک بگیرید:

• سردردهای شدید یا مداوم یا تاری دید
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• تورم پا
• درد مداوم شکم
• مشاهده کبودی بی‌دلیل پوست یا لکه‌های خونی ریز زیر پوستی در نزدیکی محل تزریق

با توجه به اینکه مصرف آسپرین به کاهش ایجاد لخته‌های خون کمک می‌کند. ممکن است این ابهام در ذهن شما شکل بگیرد که بهتر است قبل از تزریق واکسن این دارو را مصرف کنید. شما نیازی به مصرف آسپرین قبل یا بعد از واکسیناسیون ندارید. زیرا برای درمان عوارض بعد از واکسن کرونا اثر مفیدی نخواهد داشت.

بهتر است به‌جای این کار، به پزشک مراجعه کنید و برای درمان عوارض بعد از واکسن کرونا داروهای تجویز شده را مصرف کنید. عدم رسیدگی به‌موقع به عوارض جدی مانند ترومبوز با خطر بروز سکته قلبی یا مغزی همراه است. گاهی این عارضه در عرض ۴ هفته پس از واکسیناسیون اتفاق می‌افتد.

سندرم نشت مویرگی

تعداد بسیار کمی از مردم اروپا پس از تزریق واکسن آسترازنکا، سندرم نشت مویرگی را تجربه کرده‌اند. سندرم نشت مویرگی یک بیماری نادر اما جدی است. گاهی اوقات می‌تواند کشنده باشد. پس در صورت وجود علائم زیر حتما با پزشک مشورت کنید:

• تورم سریع بازوها یا پاها
• افزایش وزن ناگهانی
• احساس ضعف به‌دلیل فشار خون پایین

از نظر پزشکان سندرم نشت مویرگی یک عارضه وحشتناک است که حتی باعث قطع عضو می‌شود. پس درمان عوارض بعد از واکسن کرونا به‌صورت اورژانسی تحت نظر پزشک را دست کم نگیرید.

سندرم گیلن باره (GBS)

این سندرم یک بیماری نادر و جدی است که بر اعصاب تأثیر می‌گذارد. علائم آن می‌تواند از ضعف خفیف تا فلج شدید (ناتوانی در حرکت دادن بخشی از بدن) متغیر باشد. ممکن است با احتمال خیلی کم بعد از تزریق واکسن آسترازنکا این عارضه جانبی را تجربه کنید. البته هنوز مطمئن نیستیم که آیا تزریق واکسن به بروز این سندرم مرتبط است یا خیر.

تا یک هفته علائم خود را پس از تزرق واکسن بررسی کنید. در صورت مشاهده موارد زیر برای درمان عوارض بعد از واکسن آسترازنکا توسط پزشک اقدام کنید:

• مشکل در بلع
• دوبینی
• مشکل در راه رفتن
• عدم هماهنگی بین اعضای بدن
• احساس سوزن‌سوزن شدن دست و پا
• کاهش قدرت کنترل دفع ادرار و مدفوع

بنابراین، مشورت با پزشک برای کنترل و درمان عوارض بعد از واکسن کرونا خیلی مهم است. شاید از نظر شما علائم ذکر شده موقتی و گذرا باشند، اما در واقعیت نشانه بروز مشکلات جدی و خطرناک هستند.

از نظر متخصصان، هرکسی که سابقه حساسیت شدید شناخته شده (مانند آنافیلاکسی) به هر یک از اجزای واکسن دارد، نباید واکسن کووید-۱۹را دریافت کند. البته افرادی‌که به برخی غذاها، حشرات، لاتکس و سایر آلرژن‌های رایج حساسیت دارند، می‌توانند با خیال راحت انواع واکسن کرونا را دریافت کنند.

طبق آمار، از هر ۱ میلیون نفر ممکن است در ۲ تا ۵ نفر بروز شوک آنافیلاکسی بعد از تزریق مشاهده شود. نگران نباشید، واکنش‌های آنافیلاکسی به واکسن معمولاً به سرعت رخ می‌دهند. به‌همین‌دلیل است که توصیه می‌شود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه بعد از تزریق واکسن کووید-۱۹ تحت مراقبت پزشکی باشید.

معمولا عوارض جانبی واکسن کرونا تا چند روز ظاهر می‌شوند؟

اصولا اثرات نامطلوب و شایع همه واکسن‌های کووید-۱۹ برای ۴۸ تا ۷۲ ساعت باقی می‌مانند. اگر بیش از ۳ روز همراه شما بودند، بدون اینکه شدت آن‌ها کاهش پیدا کند، باید با پزشک تماس بگیرید.

چراکه برخی از عوارض جانبی مانند تب، لرز و خستگی از علائم بیماری کووید-۱۹ نیز هستند. با توجه به اینکه امکان ابتلا به ویروس کرونا درست قبل یا بعد از دریافت واکسن وجود دارد. دقیقا قبل از اینکه بدن فرصتی برای تولید آنتی‌بادی مناسب و ایجاد ایمنی پیدا کند. علاوه‌براین، درحالی‌که واکسن‌ها بسیار مؤثر هستند اما محافظت ۱۰۰٪ در برابر ویروس ایجاد نمی‌کنند.

پس با ادامه علائم شما بیش از ۳ روز می‌توان به ناقل بودن شما پیش از تزریق واکسن یا ابتلا به ویروس بعد از تزریق واکسن شک کرد. فراموش نکنید که هیچ واکسنی نمی‌تواند باعث ابتلای شما به کووید-۱۹ شود. زیرا هیچ واکسنی حاوی کل پیکر ویروس کرونا (SARS-CoV-2) نیست.

اساسا فردی‌که پس از دریافت واکسن به کووید-۱۹ مبتلا می‌شود، احتمالاً قبل از اینکه بتواند ایمنی کافی ایجاد کند در معرض ویروس قرار گرفته است. پس اگر عوارض جانبی شما بعد از تزریق واکسن همچنان ادامه یافت، بهتر است به پزشک مراجعه کنید و یک تست کووید-۱۹ انجام دهید.

راهکارهایی برای درمان عوارض بعد از واکسن کرونا

همانطورکه متوجه شده‌اید، عوارض جدی و نادر ذکر شده توسط داروهای بدون نسخه و انواع مسکن قابل درمان نیستند و به حضور پزشک نیاز است. اما برای درمان عوارض شایع واکسن کرونا می‌توان از داروهای بدون نسخه و درمان‌های خانگی بهره‌مند شد تا شدت آن‌ها کاهش یابد.

روش‌های خانگی درمان عوارض بعد از واکسن کرونا

 از راهکارهای خانگی موثر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استفاده از کمپرس یخ یا کمپرس آب سرد. برای بهبود واکنش‌های محل تزریق مانند درد یا تورم، بهترین گزینه ممکن قرار دادن کمپرس آب سرد است. این کار می‌تواند به کاهش دردهای عضلانی و مفاصل نیز کمک کند.
• حرکت دادن آرام بازو. برای کاهش درد یا سفتی بازو، آن را تا حد امکان حرکت دهید. ممکن است این کار کمی غیر منطقی به نظر برسد و ایجاد ناراحتی کند، اما با تکان دادن عضلات دردناک از سفتی بیشتر آن‌ها جلوگیری می‌شود.
• نوشیدن مقدار زیادی مایعات به‌خصوص آب. این مسئله در مورد کسانی‌که بعد از تزریق دچار تب و لرز می‌شوند اهمیت بیشتری دارد. زیرا با مصرف زیاد مایعات جریان خون در بدن بیشتر شده و دفع مواد محرک واکسن سریع‌تر ممکن می‌شود.
• پوشیدن یک لباس راحت و انجام پاشویه. اگر دمای بدن شما بالا رفته است (بیش از ۳۸ درجه سانتی‌گراد) بهتر است مدام با آب سرد پاها و صورت خود را بشویید. پوشیدن یک لباس سبک و راحت به کاهش گرمای بیش‌ازحد بدن کمک می‌کند.
• مصرف یک غذای سبک. خوردن غذایی سنگین در تشدید علائمی مانند خستگی و بی‌قراری موثر است. پس بهتر است در یک تا دو روز اول بعد از تزریق واکسن انواع سوپ با پوره سیب‌ زمینی مصرف کنید.

توصیه می‌کنیم در روز اول پس از تزریق واکسن از دمنوش‌های گیاهی استفاده نکنید. زیرا ترکیب مشخصی ندارند و ممکن است عوارض شما تشدید شوند. مصرف میوه و سبزیجات و انواع آبمیوه کفایت می‌کند.

داروهای بدون نسخه موثر برای درمان عوارض بعد از واکسن کرونا

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC) توصیه نمی‌کند که برای پیشگیری از عوارض شایعی مانند تب، خستگی، بدن‌درد، سردرد و غیره، قبل از تزریق واکسن کرونا مسکن مصرف کنید. بهتر است منتظر بمانید و ببینید که آیا عوارض جانبی ایجاد می‌شود یا خیر، سپس برحسب نوع عارضه از داروهای مختلف استفاده کنید.

معمولا پزشکان توصیه می‌کنند که برای تسکین تب و لرز، دردعضلانی و درد محل تزریق مصرف یک یا دو عدد قرص استامینوفن ۵۰۰ کفایت می‌کند. اما اگر موثر واقع نشد، باید به‌سراغ مصرف قرص ناپروکسن ۵۰۰ بروید. یک ضد التهاب قوی است که اثرات خوبی دارد.

اگر ناپروکسن در دسترس شما نبود می‌توانید از ایبوپروفن، دیکلوفناک یا آسپرین استفاده کنید. توصیه می‌کنیم پیش از مصرف این داروهای بدون نسخه نیز با پزشک عمومی مشورت کنید.

برای درمان عوارض بعد از واکسن کرونا چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر شدت هرکدام از عوارض جانبی شایع با وجود درمان خانگی یا مصرف مسکن، طی ۴۸ تا ۷۲ ساعت افزایش پیدا کرد یا علائمی از عوارض جدی نادر و جدی مشاهده کردید، باید به پزشک عمومی یا متخصص عفونی مراجعه کنید.

گفتگوی آنلاین با متخصص عفونی

افزایش دمای بدن به بیش از ۳۹ درجه سانتی‌گراد یا بروز واکنش‌های آلرژیک (مانند مشکل در تنفس، بسته شدن گلو، تورم صورت و کهیر) در اثر تزریق واکسن واقعا خطرناک است و نیاز به مراقبت‌های پزشکی اورژانسی دارند.

با وجود اینکه مزایای واکسیناسیون بیشتر از خطرات آن است اما درمان عوارض بعد از واکسن آسترازنکا یا درمان عوارض بعد از واکسن سینوفارم را نادیده نگیرید.

درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری را ندارید، پیشنهاد می‌کنیم از دکتر عفونی انلاین پذیرش ۲۴ مشاوره آنلاین تلفنی و متنی بگیرید. مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره‌های بهترین دکتر انلاین عفونی برای درمان استفاده کنید.