اسهال خونی چیست؟ چرا ایجاد می­شود و چطور درمان می­شود؟

اسهال خونی یا دیسانتری (Bloody Diarrhea- Dysentery) یک وضعیت بالقوه بحرانی است که در آن خون با مدفوع شل و آبکی مخلوط شده است. خون می­تواند از هر نقطه در طول دستگاه گوارش، از دهان گرفته تا مقعد، منشاء بگیرد.

اسهال خونی اغلب نشانه خونریزی دستگاه گوارش به دلیل آسیب به سیستم یا بیماری است. رنگ اسهال خونی قرمز روشن یا قهوه­ای رنگ است و ممکن است به عنوان «هماتوشزی» نامیده شود. در حالی­که ملنا برای توصیف اسهال سیاه، قیری و بدبو استفاده می­شود.

اسهال خونی می­تواند در همه گروه­های سنی و جمعیتی رخ دهد. بسته به علت، می­تواند برای مدت کوتاهی (حاد) باشد و زود متوقف شود. وضعیت گذرا در شریطی ایجاد می­شود که اسهال به دلیل عفونت دستگاه گوارش ایجاد شده باشد. اسهال خونی همچنین می­تواند مزمن شود، مانند زمانی که به دلیل بیماری التهابی روده باشد.

اسهال به خصوص از نوع خونی باید در نوزادان و کودکان جدی گرفته شود. کم آبی بدن یکی از نگران کننده ترین عوارض اسهال در کودکان است. اسهال خفیف معمولاً باعث از دست دادن مایع قابل توجهی نمی­شود، اما اسهال متوسط یا شدید می تواند  بدن را کم آب کند. کم آبی شدید خطرناک است و می تواند باعث تشنج، آسیب مغزی و حتی مرگ شود.

از این گذشته از دست رفتن خون از بدن کودکان و نوزادان می تواند سبب کنخونی شدید، کم آبی، آسیب به کلیه و سایر عوارض جدی شود و حتما لازم است به وسیله دکتر اسهال بررسی شود.

در این مقاله درباره اسهال خونی، علائم، علل، درمان و خطرات آن صحبت می­کنیم.

علائم اسهال خونی چیست؟

همانطور که از نامش پیداست، این نوع اسهال، مدفوع شل آغشته به خون است. در این حالت مدفوع بدون شکل و خون آلود است و ممکن است به رنگ قهوه­ای روشن باشد. در نظر داشته باشید که مدفوعی که به دلیل وجود خون در آن سیاه رنگ شده است اسهال خونی نامیده نمی­شود، بلکه به آن ملنا گفته می­شود.

دیسانتری ممکن است با علائم دیگری از جمله موارد زیر همراه باشد:

• درد یا گرفتگی شکم
• تورم یا نفخ شکم
• بدن درد
• خستگی
• بی اختیاری مدفوع
• مخاط یا غذای هضم نشده در مدفوع
• حالت تهوع
• اشتهای کم
• خونریزی از رکتوم
• درد رکتوم
• نیاز فوری به دفع مدفوع
• استفراغ

علت اسهال خونی چیست؟

دیسانتری می­تواند نشان دهنده یک مشکل خفیف مانند هموروئید یا شقاق مقعدی باشد. همچنین می­تواند ناشی از یک وضعیت تهدید کننده زندگی مانند پارگی واریس مری یا خونریزی زخم معده باشد.

اسهال خونی در کودکان نشانه چیست؟

اسهال خونی در کودکان ۴ ساله و سایر کودکان، بیشتر به دلیل عفونت باکتریایی و التهاب در قسمت تحتانی دستگاه گوارش است. این اتفاق اغلب با خوردن غذای آلوده به باکتری و انگل مرتبط است.

اسهال سیاه و قیری معمولاً نشان می­دهد که خون از قسمت فوقانی دستگاه گوارش (مری، معده و اثنی عشر) می­آید، در حالی که اسهال قرمز روشن یا قهوه­ای رنگ اغلب از خونریزی در قسمت پایینی دستگاه گوارش (کولون، رکتوم و مقعد) سرچشمه می­گیرد.

وقتی دیسانتری با سرگیجه یا استفراغ خون همراه است باید فوراً به عنوان وضع  اورژانسی ارزیابی شود.

علل اسهال خونی در نوزادان می­تواند خوش­خیم باشد. خون بلعیده شده مادر هنگام زایمان، حساسیت به پروتئین شیر و یا شقاق مقعدی از جمله این علل هستند. علل تهدید کننده زندگی می­توانند سپسیس، ناهنجاری­های گوارشی، کولیت عفونی، انتروکولیت نکروزان (NEC)، ناهنجاری­های شریانی وریدی و ترومبوسیتوپنی باشند.

 علل گوارشی اسهال خون آلود:

• شقاق مقعد
• خونریزی زخم معده
• ناهنجاری عروق خونی
• ایسکمی روده یا انسداد روده
• سرطان روده بزرگ
• یبوست
• دیورتیکولوز
• ضربه به مری یا واریس مری
• گاستروانتریت
• هموروئید
• بیماری التهابی روده (بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو)
• عفونت روده (مسمومیت غذایی)
• پولیپ روده یا تومور روده
• دیورتیکول مکل (کیسه غیرطبیعی در نزدیکی انتهای تحتانی روده کوچک)
• افتادگی راست‌روده
• واریس معده

سایر علل اسهال خونی

• عوارض جانبی دارویی
• پرتو درمانی

پیشگیری از اسهال خونی:

یکی از مهمترین کارهایی که می­توانید برای پیشگیری از این نوع اسهال انجام دهید، رعایت بهداشت است. مواد غذایی آلوده به نوعی باکتری به نام E. coli می­توانند سبب دیسانتری و عوارض ناشی از این اسهال باشند.

اگر زخم گوارشی دارید، حتما داروهای خود را به موقع مصرف کنید. از مصرف داروهای بدون نسخه­ای مثل داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و سایر داروهایی که سبب خونریزی دستگاه گوارش می­شوند خودداری کنید. علاوه بر این مواد غذایی محرک را کمتر استفاده کنید.

استرس نقش مهمی در بروز، تشدید و خونریزی زخم­های دستگاه گوارش دارد. از موقعیت های استرس زا اجتناب کرده و آرامش خود را حفظ کنید.

اگر دچار شقاق و یا هموروئید هستید برای درمان این مشکلات به متخصص گوارش رجوع کنید.  برای پیشگیری از یبوست و خونریزی از مقعد از مواد غذایی پر فیر استفاده کرده، فعالیت بدنی خود را افزایش دهید و روزانه حد اقل ۸ لیوان آب بنوشید.

تشخیص اسهال خونی

اگر مدفوع شما اسهالی و قرمز است، ممکن است به این معنی باشد که در مدفوع شما خون وجود دارد. برای تعیین اینکه آیا قرمزی ناشی از خون است یا نه، دکتر گوارش ممکن است یک آزمایش خون مخفی مدفوع درخواست دهد. این آزمایش حتی وجود مقادیر میکروسکوپی خون در مدفوع را نشان می­دهد.

با گذشت زمان، از دست دادن بیش از حد خون در مدفوع ممکن است منجر به عوارض زیر شود:

• کمبود آهن
• نارسایی کلیه
• کمخونی شدید
• کم آبی بدن

اگر علائم ویروسی داشته باشید، متخصص گوارش ممکن است نمونه مدفوع بگیرد تا بتواند آنتی ژن را آزمایش کند. مدفوع را همچنین می­توان برای جستجوی E. coli آزمایش کرد. برای آزمایش E.coli، پاتولوژیست نمونه مدفوع شما را از نظر وجود سموم تولید شده توسط این باکتری­ها آزمایش می­کند.

اگر مشکوک به خونریزی گوارشی باشید، پزشک علائم شما را بررسی می­کند و سپس از انواع آزمایشات و عکس برداری­ها برای تعیین علت و محل خونریزی شما استفاده می­کند.

پزشک شما همچنین ممکن است بافت مقعد را بررسی کند تا تشخیص دهد که آیا پارگی وجود دارد یا خیر.

دارو برای اسهال خونی

درمان اسهال خونی- دارو برای اسهال خونی

درمان اسهال خونی در بزرگسالان و کودکان به علت حضور خون در مدفوع بستگی دارد. دکتر گوارش آنلاین و همچنین دکتر گوارش اطفال می تواند شما را در این زمینه راهنمایی کند.

به طور معمول، افراد دارای سیستم ایمنی سالم برای درمان علل ویروسی یا E. coli به داروهای خاصی نیاز ندارند. علائم ویروسی چند روز طول می­کشد و علائم E. coli باید در عرض یک هفته از بین بروند. هنگامی که اسهال دارید، هیدراته ماندن اهمیت دارد. مقدار زیادی آب و مایعات دیگر بنوشید.

ممکن است بتوانید اسهال خونی را در خانه با استفاده از داروهای بدون نسخه مانند لوپرامید (Imodium A-D) درمان کنید، اما ابتدا از پزشک خود بپرسید. در برخی موارد، پزشک شما ممکن است از مصرف داروهای ضد اسهال استاندارد خودداری کند زیرا این داروها در برابر E.coli موثر نیستند.

اسهال ناشی از روتاویروس یا E. coli می­تواند منجر به کم آبی بدن شود که نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد. ممکن است پزشک برای کمک به جایگزینی مایعات از دست رفته به شما مایعات داخل وریدی بدهد، یعنی سرم تجویز کند.

اگر اسهال خونی شما ناشی از شقاق مقعدی باشد، ممکن است بتوانید با خوردن غذاهای غنی از فیبر، مانند غلات کامل و سبزیجات، آن را درمان کنید. هیدراته ماندن با نوشیدن منظم آب و ورزش می­تواند به جلوگیری از پارگی مقعد کمک کند.

در صورت ادامه علائم، پزشک ممکن است استفاده از نیتروگلیسیرین خارجی (Nitrostat، Rectiv) یا کرم های بی­حس­کننده موضعی مانند لیدوکائین هیدروکلراید (Xylocaine) را توصیه کند.

اگر دکتر گوارش و کبد بالغین مشکوک به خونریزی گوارشی باشد، در مورد علائم شما سؤالاتی می­پرسد و ممکن است آزمایشاتی را انجام دهد. آندوسکپی و کولونوسکپی برخی از این آزمایشات هستند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اسهال خونی همیشه جدی نیست، با این وجود ممکن است نشان­دهنده یک مشکل جدی باشد. اگر اسهال آغشته به خون دارید و علائم زیر را هم تجربه می­کنید، باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:

• خستگی
• سرگیجه
• ناراحتی گوارشی
• مشکل در تنفس
• احساس سرگردانی
• غش کردن
• تب بالاتر از ۱۰۱ درجه فارنهایت (۳۸ درجه سانتیگراد)
• درد شدید معده
• استفراغ خون یا لخته سیاه رنگ

آیا اسهال خونی واگیردار است؟

این نوع اسهال معمولا واگیردار نیست. با این وجود اگر منشا ویروسی و باکتریایی داشته باشد می­تواند منتقل شود. این انتقال از طریق تماس نزدیک با حیوانات یا خوردن مواد غذایی و آب آلوده ایجاد می­شود. در این شرایط معمولا فرد معده درد دارد، استفراغ می­کند و تب هم دارد.

آیا اسهال خونی خطرناک است؟

این نوع اسهال معمولا خطرناک نیست. اما اگر ناشی از مشکلات زمینه­ای شدید باشد و یا طولانی مدت ادامه یابد می­تواند مشکلات جدی و حتی تهدید کننده زندگی ایجاد کند.

در صورتی خون در مدفوع ناشی از شقاق، هموروئید و یا پارگی مقعد باشد احتمالا اوضاع چندان خطرناک نیست. اما اگر خونریزی شدید در دستگاه گوارش رخ داده باشد، ممکن است شرایط جدی باشد. به طور کلی لازم است منشا اصلی این نوع اسهال بررسی شود و در صورتی که لازم بود اقدامات لازم انجام گیرد.

به طور کلی می­توان گفت اسهال خونی همیشه به آن اندازه که اسم آن ترسناک است، ترس آور نیست.