آمنزی یا از دست دادن حافظه در مقیاس گسترده چیست؟

آمنزی (Amnesia) نوعی اختلال مغزی است که باعث از ‌دست ‌دادن حافظه می‌شود. اگرچه کاهش قدرت حافظه بخشی طبیعی از روند افزایش سن است اما ناتوانی در ایجاد خاطرات جدید ممکن است نشان‌دهنده وجود یک اختلال فراموشی باشد.

برخی از افراد مبتلا به بیماری آمنزیا در ایجاد خاطرات جدید مشکل دارند. برخی دیگر نمی‌توانند حقایق یا تجربیات گذشته را به خاطر بیاورند. با این وجود، اغلب بیماران مشکلی در مهارت‌های حرکتی و آگاهی از هویت خود ندارند.

اختلال آمنزیا می‌تواند ناشی از آسیب به مناطقی از مغز باشد که برای پردازش حافظه حیاتی هستند. بهتر است بدانید که فراموشی ناشی از انواع آمنزی همیشه موقت یا گذار نیست و می‌تواند دائمی باشد. به‌همین‌دلیل، کنترل به‌موقع آن تحت نظر پزشک متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب اهمیت زیادی دارد.

اگرچه در حال حاضر هیچ درمان خاصی برای این اختلال وجود ندارد، اما تکنیک‌های تقویت حافظه و حمایت روانی می‌توانند به افراد مبتلا به آن و خانواده‌هایشان کمک زیادی کنند.

علائم آمنزی چیست؟

معنی آمنزی «یادزدودگی» است. زیرا علامت اولیه آن از دست دادن حافظه یا ناتوانی در ایجاد خاطرات جدید است. از دیگر علائم این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مشکل در یادآوری حقایق، رویدادها، مکان‌ها یا جزئیات آشناترین مطالب
• اختلال در توانایی یادگیری اطلاعات جدید
• گیجی
• ناتوانی در تشخیص مکان‌ها یا چهره‌ها
• ایجاد ناخودآگاه خاطرات دروغین در مغز برای جبران مشکلات حافظه

بهتر است بدانید که در صورت ابتلا به بیماری آمنزی، شما همچنان مهارت‌های حرکتی خود (مانند توانایی راه رفتن) و تسلط به هر زبانی که صحبت می‌کنید را حفظ خواهید کرد.

علت ابتلا به آمنزیا چیست؟

اختلال آمنزی ممکن است به دلایل مختلفی مانند موارد زیر رخ دهد:

• زوال عقل: زوال مغزی گسترده می‌تواند باعث فراموشی و از دست دادن خاطرات قدیمی شود و معمولا در اثر بیماری آلزایمر یا سایر اشکال زوال عقل بروز می‌کند.
• آنوکسی: کاهش سطح اکسیژن می‌تواند بر کل مغز شما تأثیر بگذارد و منجر به از دست دادن حافظه شود. این حالت آنوکسی نامیده می‌شود. اگر آنوکسی به اندازه کافی شدید نباشد که باعث آسیب مغزی شود، احتمالا فراموشی موقتی است.
• آسیب به هیپوکامپ: هیپوکامپ بخشی از مغز و سیستم لیمبیک است. فعالیت‌های آن شامل تشکیل خاطرات، سازماندهی خاطرات و بازیابی آن‌ها در صورت نیاز است. سلول‌های هیپوکامپ شکننده‌ترین سلول‌های مغز شما هستند و به‌راحتی در اثر کمبود اکسیژن و نفوذ سموم مختل می‌شوند. هنگامی‌که هیپوکامپ شما آسیب می‌بیند، در ایجاد خاطرات جدید مشکل پیدا می‌کنید. اگر هیپوکامپ شما در هر دو نیمه مغز آسیب ببیند، ممکن است به فراموشی کامل آنتروگراد مبتلا شوید.
• ضربه به سر: ضربه مغزی، سکته مغزی، تومورها و عفونت‌ها می‌توانند باعث آسیب به مغز و حتی بروز مشکلات حافظه دائمی شوند. ضربه مغزی معمولا یادآوری خاطرات ساعت‌ها، روزها یا هفته‌های قبل و بعد از آسیب را مختل می‌کند.
• مصرف الکل: اگرچه مصرف کوتاه‌مدت الکل می‌تواند باعث فراموشی موقت شود، اما مصرف طولانی‌مدت آن در بروز سندرم ورنیکه کورساکوف موثر است. یک اختلال مغزی که منجر به از دست دادن تدریجی حافظه به‌دلیل کمبود ویتامین B1 (تیامین) می‌شود.
• تروما یا استرس: تروما یا استرس شدید می‌تواند باعث بروز فراموشی تجزیه‌ای شود. در این وضعیت، ذهن شما افکار، احساسات یا اطلاعاتی را که خیلی به‌دنبال آن‌ها هستید، فراموش می کند. نوع خاصی از فراموشی تجزیه‌ای به نام فوگ تجزیه‌ای می‌تواند منجر به سرگردانی غیرمنتظره و فراموشی جزئیات زندگی شود.
• استفاده از روش الکتروشوک‌درمانی (ECT): اگر لازم است که برای درمان افسردگی یا سایر شرایط، تحت این روش درمانی قرار بگیرید، ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها بعد از آن فراموشی رتروگراد را تجربه کنید.

یادزدودگی و انواع آن

انواع مختلفی از آمنزی یا یادزدودگی وجود دارد که در ادامه به جزئیات هرکدام اشاره خواهیم کرد.

آمنزی رتروگراد یا یادزدودگی پس‌گستر

در دوران ابتلا به فراموشی رتروگراد، نمی‌توانید خاطرات فعلی و قبلی خود را به یاد بیاورید. معمولا این نوع فراموشی بر خاطراتی که اخیرا شکل گرفته‌اند تأثیر می‌گذارد و خاطرات قدیمی‌تر مانند خاطرات دوران کودکی، با روند آهسته‌تری تحت تأثیر قرار می‌گیرند. شرایطی مانند زوال عقل، باعث فراموشی تدریجی رتروگراد می‌شود.

آمنزی آنتروگراد یا یادزدودگی پیش‌گستر

در پاسخ به سوال فراموشی پیش‌گستر چیست؟ باید گفت که در فراموشی آنتروگراد نمی‌توانید خاطرات جدیدی بسازید. این وضعیت می‌تواند براساس شدت آسیب به هیپوکامپ مغز موقتی یا دائمی باشد.

آمنزی کلی گذرا (TGA)

این نوع آمنزی یک وضعیت ناشناخته است. در صورت ابتلا به آن سردرگمی یا آشفتگی را تجربه خواهید کرد که به طور مکرر در طول چند ساعت مدام می‌آید و می‌رود. دانشمندان فکر می‌کنند که TGA در نتیجه فعالیت تشنج یا انسداد مختصر رگ‌های خونی مغز، بیشتر در افراد میانسال و مسن رخ می‌دهد.

آمنزی یا یادزدودگی دوران کودکی

افراد مبتلا به یادزدودگی کودکی نمی‌توانند خاطرات ۳ تا ۵ سال اول زندگی خود را به خاطر بیاورند.

آمنزی یا یادزدودگی تجزیه‌ای

آیا می‌دانید که یادزدودگی تجزیه‌ای چیست؟ در زمان بروز این اختلال بیمار در به خاطر سپردن اطلاعات مهم مانند نام و نام خانوادگی خود یا خانواده و دوستان مشکل پیدا می‌کند. فراموشی تجزیه‌ای ممکن است ناشی از یک رویداد آسیب‌زا یا استرس‌زا مانند درگیری یا قربانی شدن در یک جنایت باشد.

معمولا به طور ناگهانی رخ می‌دهد و ممکن است چند دقیقه، چند ساعت یا چند روز طول بکشد. در موارد نادر، ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه پیدا کند.

آمنزی پس از سانحه (PTA)

بر اساس تحقیقات، اکثر افرادی‌که به‌دلیل آسیب مغزی در بیمارستان بستری می‌شوند، آمنزی پس از سانحه را تجربه می‌کنند. به‌همین‌دلیل، از آن با عنوان یادزدودگی ضربه مغزی نیز یاد می‌شود. در این شرایط، ممکن است نتوانید رویدادهای چند دقیقه یا ساعت قبل را به خاطر بسپارید. مدت زمانی‌که PTA طول می‌کشد، ممکن است نشان‌دهنده شدت آسیب مغزی باشد.

آمنزی ناشی از دارو

برخی از داروهایی که ممکن است مصرف آن‌ها باعث بروز فراموشی شود، عبارتند از:

• بنزودیازپین‌ها مانند آلپرازولام و کلردیازپوکساید
• داروهای آرام‌بخش مانند زولپیدم و زوپیکلون
• داروهای بیهوشی عمومی مانند پنتوباربیتال سدیم و فنوباربیتال
• داروهای فلونیتترازپام و کتامین

آمنزی ناشی از دارو معمولا موقتی است.

آیا امکان پیشگیری از ابتلا به اختلال آمنزی وجود دارد؟

ازآنجایی‌که آسیب به مغز می‌تواند علت اصلی بروز آمنزی باشد، مهم است که اقداماتی را انجام دهید تا احتمال ضربه مغزی به حداقل برسد. مثلا:

• از مصرف زیاد الکل خودداری کنید.
• هنگام دوچرخه‌سواری از کلاه ایمنی و هنگام رانندگی از کمربند ایمنی استفاده کنید.
• هر عفونتی را سریع درمان کنید تا فرصت سرایت به مغز نداشته باشد.
• اگر علائمی دارید که حاکی از سکته مغزی یا آنوریسم مغزی است، مانند سردرد شدید، بی‌حسی یا فلج یک طرفه سر، فورا به‌دنبال درمان پزشکی باشید.

نحوه تشخیص بیماری آمنزیا به چه شکل است؟

برای تشخیص انواع آمنزی پزشک یک ارزیابی جامع انجام می‌دهد تا سایر علل احتمالی از دست دادن حافظه مانند بیماری آلزایمر، سایر اشکال زوال عقل، افسردگی یا تومور مغزی را رد کند. معمولا در هنگام معاینه با پرسیدن سوالاتی در مورد وضعیت حافظه شما و سایر علائمی که ممکن است داشته باشید شروع می‌کند.

هم‌چنین ممکن است تست‌های شناختی انجام دهد و با توجه به نتایج آن‌ها دستور انجام ام آر آی ​​یا سی‌تی اسکن برای بررسی شدت آسیب مغزی دهد. معمولا آزمایش خون نیز برای بررسی کمبودهای تغذیه‌ای، به‌خصوص سطح ویتامین B1، ویتامین B12 و ویتامین D، انجام می‌شود.

روش‌های درمان اختلال آمنزی

برای درمان، پزشک ابتدا بر روی علت زمینه‌ای بیماری شما تمرکز می‌کند. آمنزی ناشی از مواد شیمیایی، به عنوان مثال الکل یا دارو، می‌تواند از طریق سم‌زدایی برطرف شود. هنگامی‌که مواد شیمیایی از بدن شما خارج شوند، احتمالا مشکلات حافظه فروکش خواهند کرد.

آمنزی ناشی از ضربه خفیف سر ممکن است بدون درمان در عرض چند دقیقه یا چند ساعت برطرف شود. آمنزی ناشی از آسیب شدید سر ممکن است تا ۱ هفته طول بکشد. در موارد نادر، فراموشی ناشی از آسیب بسیار شدید سر ممکن است تا ماه‌ها ادامه داشته باشد.

آمنزی ناشی از زوال عقل اغلب غیرقابل درمان است. با این حال، پزشک شما ممکن است داروهایی را برای تقویت قدرت یادگیری و حافظه مغز تجویز کند.

اغلب در شرایطی مانند فراموشی دائمی، پزشک ممکن است کاردرمانی را توصیه کند. این نوع درمان می‌تواند به شما در یادگیری اطلاعات جدید و مهارت های حافظه کمک کند. درمانگر شما هم‌چنین می‌تواند به شما یاد دهد که چگونه از ابزارها و تکنیک‌های حافظه برای سازماندهی اطلاعات استفاده کنید تا بازیابی آن‌ها آسان‌تر شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اصولا هرکسی که از دست دادن ناگهانی حافظه، آسیب به سر، گیجی یا سردرگمی را تجربه می‌کند، نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. زیرا هرکدام از این علائم می‌توانند نشان‌دهنده مشکلات نگران‌کننده‌ای مانند سکته مغزی، آلزایمر یا زوال عقل باشند. کنترل به‌موقع این بیماری‌های پیشرونده اهمیت زیادی دارد. اگر فردی را می‌شناسید که علائم آمنزی یا فراموشی دارد، به او کمک کنید تا مراقبت‌های پزشکی لازم را دریافت کند.

درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری را ندارید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات دکتر آنلاین مغز و اعصاب پذیرش۲۴ استفاده کنید. مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره بهترین دکتر فوق تخصص مغز و اعصاب برای درمان استفاده کنید. در این سامانه امکان پرسش و پاسخ در زمینه اختلال آمنزی وجود دارد.

پاسخ به سوالات متداول در مورد اختلال آمنزی

در این بخش می‌توانید به پاسخ تعدادی از ابهامات ذهنی خود در مورد اختلال یادزدودگی دست پیدا کنید.

۱. آمنزی یا یادزدودگی چیست؟

فراموشی به از دست دادن طولانی‌مدت حافظه در مقیاس گسترده به‌دلیل بیماری، آسیب مغزی یا آسیب روانی اشاره دارد. بنابراین کسی‌که در زندگی روزمره خود کمی فراموشکار است، حتما دچار آمنزی یا یادزدودگی نیست.

۲. فاکتورهای خطر موثر در ابتلا به انواع یادزدودگی چیست؟

از نظر پزشکان، داشتن سابقه حملات میگرن، بیماری‌های قلبی عروقی مانند فشار خون بالا یا کلسترول بالا، آسیب مغزی یا جراحی، سکته مغزی و استرس عاطفی بالا واقعا موثر است.

۳. عوارض ابتلا به آمنزی یا فراموشی چیست؟

زندگی و انجام فعالیت‌های روزمره با فراموشی ممکن است چالش‌برانگیز باشد و گاهی لازم است روی کمک دیگران حساب باز کنید. درحالی‌که داشتن یک سبک زندگی سالم می‌تواند خطر ابتلا به آمنزی را کاهش دهد.