اختلال اینسومنیا یا بی‌خوابی چیست؟ آیا درمان دارد؟

اینسومنیا یا بی‌خوابی یک اختلال شایع خواب است و کسانی که مبتلا به آن باشند نمی‌توانند به میزان کافی بخوابند. با توجه به اینک طولانی شدن اینسومنیا موجب بروز عارضه‌هایی مانند پرفشاری خون، دیابت و افزایش وزن می‌شود و سلامتی فرد مبتلا را تحت تاثیر قرار می‌دهد، تصمیم داریم در این مطلب اختلال اینسومنیا و علائم آن را معرفی کنیم.

اگر می‌خواهید بدانید اختلال ‌بی‌خوابی چیست و چگونه می‌توان آن را درمان کرد، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

اختلال بی‌خوابی یا insomnia چیست؟

بی‌خوابی نوعی اختلال در خواب است و کسانی که به این عارضه مبتلا باشند برای به خواب رفتن باید مدت زمانی طولانی صرف کنند، زودتر از معمول از خواب بیدار می‌شوند و خواب‌های آشفته می‌بینند. هر کدام از این حالت‌ها رنج‌آور است و علاوه بر از بین بردن کیفیت خواب، روند زندگی آرام و بی‌دغدغه را هم از بین می‌برد.

مطابق تعریف انجمن روانپزشکان آمریکا، اینسومنیا با دو نشانه‌ی اصلی زیر شناخته می‌شود.

1. مشکلات خواب حداقل سه بار در هفته و به مدت حداقل سه ماه برای فرد اتفاق بیفتد.
2. مشکلات خواب انجام فعالیت‌های معمول زندگی فرد را مختل کند و موجب ایجاد پریشانی شود.

علائم اینسومنیا چیست؟

بزرگسالان در شبانه روز باید به مدت هفت ساعت خواب آرام داشته باشند، البته تفاوت‌های فردی هم می‌تواند میزان ساعات خواب را تحت تاثیر دهد. اما نباید بر کیفیت آن تاثیرگذار باشد. کسانی که در الگوی خواب، علائم و نشانه‌های زیر را مشاهده کنند مبتلا به بی‌خوابی هستند.

• خستگی و خواب‌آلودگی روزانه
• مشکلات تمرکز
• مشکلات خلق‌ و خو
• حافظه ضعیف

انواع اینسومنیا کدام است؟

بی‌خوابی یا اینسومنیا چند نوع است و شامل موارد زیر است.

اینسومنیا حاد

اینسومنیا حاد اختلالات خوابی است که به مدت چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد و اصلی‌ترین ویژگی آن این است که موقتی است. این اختلال ناشی از فعالیت‌های خاص در سبک زندگی فرد است و هیچ درمان خاصی نیاز ندارد. مثلاً افرادی که به مدت کوتاهی فشار کاری یا استرس را تحمل می‌کنند، در ان دوران خاص درگیر بی‌خوابی می‌شوند و بعد رفع شدن آن مشکل الگوی خواب آن‌ها هم به حالت طبیعی برمی‌گردد.

اینسومنیا مزمن

مشکل بی‌خوابی وقتی مزمن و طولانی می‌شود می‌تواند موجب نگرانی شود. به همین دلیل باید مورد توجه جدی قرار بگیرد. افرادی که درگیر بی‌خوابی مزمن باشند به طور همیشگی با این مشکل درگیر هستند.

اینسومنیا اولیه

بی‌خوابی اولیه هیچ زمینه‌ی پزشکی از قبل تعیین شده ندارد و به دلایلی غیر از بیماری‌های پزشکی ایجاد می‌شود. بروز این نوع از بی‌خوابی با گذشت زمان ایجاد می‌شود.

اینسومنیا ثانویه

اینسومنیا ثانویه علت مشخصی دارد. این نوع از بی‌خوابی که به آن اینسومنیا همراه هم گفته می‌شود، به دلیل مشکلات ثانویه نظیر مشکلات پزشکی یا مصرف داروهای خاص ایجاد می‌شود. به همین دلیل یکی از مهم‌ترین اقدامات درمانی آن درمان بیماری یا قطع مصرف دارویی است که موجب بی‌خوابی شده است.

بیماری بی‌خوابی مرگ‌بار چیست؟

بیماری بی‌ خوابی مرگبار نوعی اختلال ژنتیکی است که با علائمی مانند اسپاسم عضلانی، اختلال در عملکرد حافظه مشخص می‌شود و کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برای درمان این اختلال باید اقدامات درمانی به موقع انجام شود، زیرا عوارض آن شدید است و درصورت بی‌توجهی موجب آسیب به ساختار و عملکرد مغز می‌شود و حتی ممکن است منجر به مرگ بیمار شود.

علت دقیق این بیماری مشخص نیست اما در گروه اختلالات پریون قرار دارد و پروتئین طبیعی غشای سلولی نورون‌های مغزی در اثر آن تخریب می‌شوند.

دلایل بروز اینسومنیا چیست؟

اینسومنیا به علت سبک زندگی

یکی از دلایل اصلی بروز اختلالات بی‌خوابی سبک زندگی است. کسانی که فعالیت بدنی کافی ندارند و رژیم غذایی آن‌ها حاوی تمام گروه‌های غذایی نیست، به میزان کافی پروتئین و آب مصرف نمی‌کنند در عوض کافئین زیادی مصرف می‌کنند، نمی‌توانند خواب آرام و راحتی را تجربه کنند. همچنین پرخوری شبانه یکی از علت‌های بروز بی‌خوابی است.

بروز اینسومنیا به علت بیماری

برخی از مشکلات جسمی نظیر دردهای مزمن بدنی، مشکلات ریوی و معده و بیماری‌های قلبی موجب بروز اختلال اینسومنیا می‌شود. همچنین کسانی که درگیر اختلالات هورمونی مانند بیماری‌های تیروئید باشند هم ممکن است درگیر بی‌خوابی شوند. البته تغییرات فیزیولوژیک و هورمونی در بارداری هم می‌تواند موجب مشکلاتی نظیر کلنجار رفتن برای خواب یا تجربه‌ی خواب منقطع شود.

اختلالات روانشناسی و اینسومنیا

کسانی‌که درگیر مشکلات اعصاب و روان نظیر افسردگی، اضطراب و استرس، اختلالات دوقطبی باشند درگیر مشکلات بی‌خوابی می‌شوند.

شیوه تشخیص بی‌خوابی چگونه است؟

اولین راه برای تشخیص اینسومنیا بررسی سابقه‌ی پزشکی و بیماری‌های جسمی و روحی و الگوی خواب بیمار است. با توصیف وضعیت خواب، تعداد دفعات بیداری و میزان ساعت خواب می‌تواند به پزشک در تشخیص اختلال خواب کمک کند. هر چقدر پزشک به طور دقیق با الگوی خواب بیمار آشنا باشد بهتر می‌تواند علت اختلال را شناسایی و درمان کند.

سوالاتی که به تشخیص علت بی‌خوابی کمک می‌کند شامل موارد زیر است:

1. چند دقیقه یا چند ساعت طول می‌کشد تا خوابتان ببرد؟
2. آیا نیمه شب از خواب بیدار می‌شوید؟
3. درصورتی‌که نیمه شب از خواب بیدار می‌شوید این اتفاق چند مرتبه می‌افتد؟
4. آیا زودتر از زمانی که قصد دارید بیدار می‌شوید؟
5. آیا در طول روز خستگی و خواب آلودگی را تجربه می‌کنید؟
6. آیا داروی خاصی با نسخه یا بدون نسخه پزشک مصرف می‌کنید؟
7. آیا در خواب دندان قروچه می‌کنید یا لگد می‌زنید؟
8. آیا احساس می‌کنید در خواب بختک به سراغتان آمده است؟
9. آیا کابوس می‌بینید؟

پزشک بعد از دریافت پاسخ تمام این سوالات، از بیمار می‌خواهد یک دفترچه یادداشت تهیه کند و ساعات خواب و بیداری و تمام حالاتی که در خواب تجربه می‌کند، نظیر کابوس، دندان‌قروچه، از خواب پریدن و غیره را ثبت کند. همچنین لازم است کارهایی که قبل از خواب انجام می‌دهد یا نوشیدنی‌هایی که قبل از خواب می‌نوشد را هم در دفترچه یادداشت کند.

این شیوه برای پیدا کردن عادت‌های مضر قبل از خواب مفید است و به بیماران کمک می‌کند عواملی که موجب ایجاد الگوی نادرست خواب می‌شود را تشخیص دهند.

متخصص بیماریهای مغز و اعصاب می‌تواند از آزمایش‌های تشخیصی مانند آزمایش خون هم برای تشخیص علت اینسومنیا کمک بگیرد. همچنین دستگاه اکتی‌گرافی با اندازه‌ی کوچک می‌تواند الگوی خواب را اندازه‌گیری کند و به پزشک برای تشخیص کمک کند.

شیوه درمان بی‌خوابی چگونه است؟

برخی از افراد گمان می‌کنند درمان اینسومنیا مزمن امکان پذیر نیست، درحالی‌که درمان فقط نیاز به اصلاح الگوی خواب بیمار دارد و لازم است بیماری همکاری لازم را داشته باشد و صبوری کند.

بهترین راه برای درمان بی‌خوابی این است که قبل از تبدیل بی‌خوابی حاد به بی‌خوابی مزمن آن را درمان کنیم. به همین منظور دکتر بی‌ خوابی به افراد مبتلا به اینسومنیا حاد توصیه می‌کند ۳۰ دقیقه تا یک ساعت قبل از خواب از تلفن همراه، تلویزیون یا لپ‌تاب استفاده نکنند تا بتوانند خواب آرام و راحتی را تجربه کنند.

اصلی‌ترین شیوه‌های درمان بی‌خوابی شامل موارد زیر است.

روان‌درمانی برای بی‌خوابی

درمان شناختی رفتاری برای اینسومنیا یکی از موثرترین شیوه‌های درمان بی‌خوابی است که با نام CBTi شناخته می‌شود. در این شیوه از درمان بدن و مغز فرد بیمار برای درست خوابیدن تکنیک‌های مختلفی را آموزش می‌بینند. همچنین عوامل روانی که در ارتباط با بی‌خوابی قرار دارند و احساسات آزاردهنده شناسایی می‌شوند تا فرد بتواند خواب آرام و راحتی را تجربه کند.

معمولاً کسانی که دچار بی‌خوابی مزمن هستند نسبت به اتاق خواب خود احساس تنفر می‌کنند و نمی‌توانند در آن فضا احساس آرامش داشته باشند، اما روان‌درمانی به این افراد کمک می‌کند با آموزش‌های دقیق و کارشناسانه مدیریت احساسات خود را به دست بگیرند و عوامل آزاردهنده را حذف کنند و دوباره آرامش خود را بازیابند.

تکنیک‌های دیگری که در روان‌درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد شامل تنفس صحیح، آموزش ریلکس کردن و شل کردن عضلات یا تغییر محیط خواب است. این تکنیک‌ها با ایجاد آرامش برای فرد، بی‌خوابی را از بین می‌برد.

درمان دارویی اینسومنیا

یکی دیگر از راه‌های درمان قطعی بی‌ خوابی استفاده از داروی خواب‌آور است. فرد مبتلا بعد از مصرف دوره‌ای کوتاه می‌تواند ساعات خواب را مدیریت کند و خواب آرام و راحتی را تجربه کند. البته در برخی از افراد ممکن است مصرف دارو با عوارض جانبی همراه باشد و درصورتی‌که دارو را به مدت طولانی مصرف کنند به آن عادت کنند. داروهای اعتیادآور شامل موارد زیر است:

• بنزودیازپین‌ها
• خواب‌آورها
• آنتاگونیست‌های گیرنده‌ی اورکسین

داروهای خواب آور بدون نسخه هم شامل موارد زیر است.

• آنتی‌هیستامین
• دیسیکلومین
• ملاتونین
• تریپرولیدین

درمان بی‌خواب در طبی سنتی

متخصصان طب سنتی برای درمان بی‌خوابی راهکارهای مفیدی مانند استفاده از دمنوش‌های خواب‌آور، استفاده از غذاهای با طبع گرم مانند خرما و عسل و حذف غذاهای با طبع سرد مانند ماست و دوغ را پیشنهاد می‌کنند.

بهترین دمنوش‌های خواب آور که موجب آرامش اعصاب و کوتاه‌کردن مدت زمان مورد نیاز برای به خواب رفتن می‌شود شامل موارد زیر است.

• دمنوش اسطوخودوس
• دمنوش رازک
• دمنوش بادرنجویه
• دمنوش نعنا فلفلی
• دمنوش برگ تیول
• دمنوش بابونه
• دمنوش گل ساعتی

پذیرش۲۴ امکان ویزیت آنلاین متخصص مغز و اعصاب را فراهم کرده است. بیماران می‌توانند با استفاده از این شیوه در کوتاه‌ترین زمان وقت بگیرند و مشکلات و بیماری‌های مرتبط به مغز و اعصاب که منجربه بی‌خوابی می‌شود را درمان کنند.

عوارض بی‌خوابی چیست؟

خواب شبانه موجب پاک کردن سموم از مغز می‌شود و به سلول‌های مغزی برای ذخیره انرژی کمک می‌کند. بنابراین اختلال در تجربه‌ی خواب کافی و آرام می‌تواند موجب بروز مشکلات جسمی و اختلال در هورمون‌ها و میزان اشتها یا چاقی شود یا اینکه تنظیم احساسات را برای فرد سخت کند.

در نهایت اینکه مشکلات خواب موجب مزمن شدن دردها و ضعیف کردن سیستم ایمنی بدن می‌شود و می‌تواند عوارض بارداری را در خانم‌ها بیشتر کند.

چگونه از بروز بی‌خوابی پیشگیری کنیم؟

اولین اصل اساسی برای تجربه‌ی خواب آرام و راحت داشتن آرامش است. اگر فردی قبل از خواب در معرض اخبار و اطلاعات ناگوار قرار بگیرد و اضطراب داشته باشد، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم خواب با کیفیتی را تجربه کند و برای شروع روز بعد آماده شود.

پس قبل از هر چیزی باید عادت‌های نامناسب و اضطراب‌ آور را ترک کنید و سعی کنید بهداشت خواب را به طور کامل رعایت کنید. موارد زیر مهم‌ترین توصیه‌ها برای رعایت بهداشت خواب هستند.

• برای به خواب رفتن و بیدار شدن یک ساعت مشخص داشته باشید تا بدن به آن عادت کند.
• فعالیت بدنی منظمی مانند پیاده‌روی، نرمش یا ورزش هوازی داشته باشید.
• میزان مصرف الکل و کافئین را محدود کنید.
• سیگار نگشید چون مصرف نیکوتین الگوی خواب را به هم می‌زند.
• در جای آرام و کم نور بخوابید.
• قبل از خواب غذای سنگین نخورید.
• چرت زدن‌های مکرر در طول روز می‌تواند منجر به بی‌خوابی شبانه شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

خواب با کیفیت از عوامل مهمی است که باعث می‌شود برای انجام کارهای روزانه انرژی کافی داشته باشید. پس اگر در طول روز احساس خواب آلودگی و خواب آلودگی مداوم دارید یا مدت زمان به خواب رفتن شما طولانی است و در طول شب چندین مرتبه از خواب بیدار می‌شوید یا اینکه کابوس می‌بینید لازم است به پزشک مراجعه کنید.

برای دریافت نوبت و استفاده از خدمات مشاوره‌ی متنی و آنلاین با بهترین دکتر مغز و اعصاب می‌توانید از وب سایت یا اپلیکیشن پذیرش۲۴ استفاده کنید.

سوالات متداول اینسومنیا

بهترین زمان مصرف دمنوش برای درمانی بی خوابی چیست؟

برای درمان اینسومنیا بهتر است عصرها یک یا دو فنجان دمنوش آرامش‌بخش مصرف شود تا بتوانید خواب آرامی را تجربه کنید.

آیا کمبود ویتامین و مواد معدنی در بی‌خوابی تاثیرگذار است؟

کمبود آهن در برخی از افراد موجب بروز اختلال در خواب و آشفتگی می‌شود. همچنین مصرف منیزیم می‌تواند موجب ریلکس شدن عضلات و کم کردن استرس و در نهایت تجربه‌ی خواب آرام می‌شود. البته مصرف مکمل‌ها حتما باید با نظر پزشک باشد.

ورزش موثر در درمان قطعی بی‌خوابی چیست؟

یوگا ورزشی موثر برای افزایش تمرکز ذهنی و بهبود کیفیت خواب است. به همین دلیل به کسانی که اختلال خواب دارند توصیه می‌شود روزانه حداقل ۲۰ دقیقه یوگا انجام دهند. لازم است سبکی از یوگا که بر تنفس صحیح و مراقبه تمرکز دارد، انجام شود.