تورتیکولی یا کجی گردن در کودکان و بزرگسالان

تورتیکولی (torticollis)، یکی از انواع بیماری‌های شایعی است که در اکثر اوقات همراه با پلاژیوسفالی رخ می‌دهد. در واقع تورتیکولی باعث می‌شود تا فرد مبتلا به آن نتواند سر خود را به طور کامل در دو جهت چرخش دهد و یا بدتر از آن سر فرد، به سمت عضله‌ای آسیب دیده است خم شود. تورتیکولی در انواع مختلفی دیده می‌شود به‌عنوان‌مثال تورتیکولی خفیف که تنها مشکلات جزئی در حرکت گردن ایجاد می‌کند و یا توتیکولی شدید که به طور کامل حرکت گردن را مختل می‌کند. توتیکولی در اکثر اوقات دردناک بوده و فرد را آزار می‌دهد حتی ممکن است منجر به کوتاه شدن دائمی عضلات شود. تورتیکولی هم در بزرگسالان و هم در نوزادان دیده می‌شود از این رو بررسی کامل و همه‌جانبه آن اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. علائم و علل گوناگونی وجود دارد که می‌تواند باعث ایجاد تورتکولی در یک شخص شود. همچنین افرادی که متخصص تورتیکولی هستند روش‌های درمانی متفاوتی را برای این بیماری ارائه داده‌اند. در ادامه می­خواهیم به شما بگوییم که تورتیکولی چیست و چگونه می­توان آن را درمان کرد.پس در ادامه با ما همراه شوید.

علائم تورتیکولی

علائم بسیار زیادی برای این وجود دارد که به فرد نشان بدهد دچار تورتیکولی شده است. شما می‌توانید با توجه کردن به این علائم سریعاً به یک پزشک مراجعه کرده و روند درمانی خودتان را در پیش بگیرید. از جمله از علائم تورتیکولی عبارت‌اند از:

• احساس درد در نواحی اطراف گردن
• کاهش محدودیت حرکتی گردن فرد
• ورم و یا التهاب در اطراف گردن و یا خود گردن
• خشکی
• ضعف
• بی حسی
• اسپاسم

علائم گفته شده در بالا، شایع‌ترین و در عین حال رایج‌ترین علائمی است که می‌تواند خبر از ابتلا فرد به تورتیکولی بدهد. البته برخی دیگر از علائم هستند که مختص کودکان و نوزادان بوده و فقط در آن‌ها رخ می‌دهند. کج شدن سر به یک طرف و کج شدن نوک چانه در طرف مخالف آن، تلاش برای چرخاندن سر و یا نگاه به اطرافیان (تقلا کردن برای این کار)، شانه‌ها موازی هم نبوده و یک طرف آن، بالاتر از طرف دیگری است، یک طرف گردن قوی تر از طرف دیگری است، برجستگی نرم در اطراف گردن نمایان است، خوابیدن تنها به یک طرف (به صورت دائمی و همیشه)،شیر خوردن به یک سمت، تغییر شکل سر به دلیل دراز کشیدن روی یک پهلو از جمله از این علائم که تنها در نوزادان و کودکان دیده می‌شود.

شایان ذکر است که بسیاری از پدر و مادرها هنگامی که متوجه این علائم می‌شوند و می‌فهمند که فرزندشان به بیماری تورتیکولی مبتلا شده، دچار ترس و استرس شده و نگران این موضوع و سلامت فرزندانشان می‌شوند. اما این والدین باید بدانند که تورتیکولی در کودکان به دلیل نرم بودن عضلات و استخوان‌های آنان به راحتی قابل درمان بوده و هیچ‌گونه آسیب و خطری سلامت جسمانی کودکانشان را تهدید نمی‌کند.

علل ابتلا به تورتیکولی چیست؟

دلیل بسیار زیادی وجود دارد که می‌تواند موجب ابتلای یک فرد به تورتیکولی شود. به‌عنوان‌مثال علت تورتیکولی می‌تواند ناشی از عوامل وراثتی و اختلال ساختاری بوده و یا از عوامل پس از زایمان سرچشمه بگیرد. همچنین علل تورتیکولی در بزرگسالان و نوزادان متفاوت بوده و هر یک از این دو دسته در اثر عوامل مختلفی است که به تورتیکولی مبتلا می‌شوند. به طور کلی می‌توان گفت شایع‌ترین علل ابتلا به تورتیکولی عبارت‌اند از:

• عوامل وراثتی و اختلال ساختاری در عضله استرنو کلیدوماستوئید (SCM)
• مالپوزیشن (Malposition)های داخل رحمی و موقعیت سروگردن جنین در هنگام بارداری
• ایجاد ایسکیمی در عضله و یا توده هماتوم
• وزن زیاد هنگام تولد
• زایمان با پا (breech)
• چندقلو زایی
• استفاده از forceps و vacum برای زایمان
• و…

البته شایان ذکر است که علل گفته شده در بالا تنها به نوزاد و مادر ای که وی را به دنیا می‌آورد ارتباط دارد. برای یک فرد بزرگسال دیلی که می‌تواند باعث ایجاد تورتیکولی شود، آسیب دیدن به طور شدید نظیر افتادن از یک جای بلند، تصادف کردن و… بوده و یا ناشی از خوابیدن وی به حالت بد (غیر طبیعی) است. از آنجایی که دانستن علت ابتلا به تورتیکولی ارتباط مستقیمی با انتخاب نوع درمان دارد، از این رو پزشکان برای علت یابی این بیماری بسیار حساسیت و دقت بالایی به خرج می‌دهند. با بررسی علل ابتلا به تورتیکولی می‌توان به این نتیجه گیری برد که خطر ابتلا به آن هنگام تولد و در نوزادی، بسیار بیشتر از بزگسالی است. در واقعاً در بزرگسالی اگر حادثه شدیدی رخ ندهد فرد دچار این بیماری نمی‌شود.

انواع تورتیکولی

امروزه افراد زیادی در جامعه‌مان به بیماری تورتیکولی مبتلا هستند، با اینکه این بیماری، فاقد از نوعی که دارد، خطرناک بوده و در زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد می‌کند اما دور از لطف نیست که بدانید امروزه برای این بیماری دسته بندی‌های گوناگونی وجود دارد. انواع تورتیکولی به دو گروه کلی یعنی تورتیکولی مادرزادی و تورتیکولی اکتسابی تقسیم بندی می‌شود. شایان ذکر است که تورتیکولی مادرزادی بسیار شایع‌تر از نوع دیگر آن است. با اینکه نحوه ابتلا در هر یک از گروه‌ها بسیار متفاوت است، اما با این حال، نتیجه فرقی نداشته و هر دو باعث ایجاد درد و مختل شدن زندگی عادی می‌شوند. در ادامه با بررسی بهتر و دقیق‌تر هر کدام از انواع این دسته‌ها، شما را در درک بیشتر این مطلب یاری می‌کنیم.

تورتیکولی مادرزادی

در ادامه می­خواهیم به این بپردازیم که تورتیکولی مادرزادی چیست. تورتیکولی مادرزادی به حالتی از این بیماری گفته می‌شود که نوزاد از بدو تولد به آن گرفتار باشد. این بیماری تحت عوامل مختلفی در کودک ایجاد می‌شود که اصلی‌ترین دلایل آن به شرایط قبل از زایمان، حین زایمان یا پس از زایمان بر می‌گردد. به‌عنوان‌مثال این نوع از بیماری می‌تواند تحت اثر عواملی همچون بارداری و زایمان سخت، استفاده از forceps و vacum برای زایمان، وزن زیاد هنگام تولد، زایمان با پا (breech) و … ایجاد شود.

یکی از نکات خوب این نوع از تورتیکولی آن است که اگر نوزادی به آن مبتلا شود، از همان ابتدا قابل شناسایی خواهد بود. البته شناسایی این موضوع نیز بایستی از طریق معاینه یک دکتر مشخص شود. در برخی از زمان‌ها که پزشک سلامت نوزاد را از لحاظ ابتلا آن به تورتیکولی آزمایش نمی‌کند، والدین نیز به خودی خود نمی‌توانند آن را تشخیص بدهند. از این رو بسیاری از آن‌ها پس از ۲ ماهگی نوزاد و زمانی که استخوان‌های وی شروع به سفت شدن می‌کند و نوزاد تازه می‌توان کنترل گردنش را به اختیار بگیرد، متوجه این قضیه می‌شوند. البته با اینکه اگر پس از تولد تورتیکولی نوازد تشخیص داده شود، درمان وی نیز سریع‌تر و راحت‌تر خواهد بود، اما با این همه حال تشخیص این موضوع پس از چند ماه نیز، مشکل خاصی را در روند درمان ایجاد نخواهد کرد و باز هم می‌توان به درمان قطعی تورتیکولی دست یافت.

یکی دیگر از نکات مثبت تورتیکولی مادرزادی نسبت به اکتسابی آن است که این نوع از تورتیکولی پاسخ بسیار خوبی به تکنیک‌های تغییر موقعیت داده و روند درمان وی نیز بسیار سریع‌تر و راحت‌تر خواهد بود. شایان ذکر است که پزشکان دلیل اصلی تورتیکولی مادرزادی را پلاژیوسفالی دانسته‌اند. چرا که نوزادانی که متولد می‌شوند، یک مدت طولانی و قابل توجهی را در یک نقطه گذرانیده و همین عامل سبب وارد شدن فشار بر قسمت‌های مختلفی از جمجمه آن‌ها می‌شود.

حال که با نوع اول این بیماری یعنی تورتیکولی مادرزادی آشنا شدیم بد نیست که در رابطه با نوع دوم آن (تورتیکولی اکتسابی) نیز اطلاعاتی به دست آوریم.

تورتیکولی اکتسابی

اگر شما همین اکنون از تورتیکولی رنج می‌برید یا احساس می‌کنید که به این بیماری مبتلا شده‌ایم، به احتمال بسیار زیاد درگیر تورتیکولی اکتسابی شده‌اید. چرا که اگر این بیماری از نوع مادرزادی بود، تاکنون توسط والدینتان مشخص شده و تحت درمان قرار می‌گرفت. البته این بیماری ممکن است در کودکان پس از تولد نیز رخ دهد. در واقع تورتیکولی اکتسابی به نوعی از تورتیکولی گفته می‌شود که فرد هنگام تولد این بیماری نداشته و بعداً به آن مبتلا شود. تورتیکولی اکتسابی در نوزادان و بزرگسالان به علل مختلفی به وجود می‌آید. به طور مثال نوزادان در اثر رشد ناکافی استخوان‌ها یا اندام‌های بدن رخ می‌دهد که این احتمال تا ۶ ماهگی بسیار یاد بوده و پس از آن به ندرت یک کودک به تورتیکولی مبتلا می‌شود. اما جریان برای بزرگسالان متفاوت است. عمده دلیلی که باعث می‌شود در بزرگسالان توتیکولی ایجاد شود، آسیب دیدن شدید در اثر عوامل چون تصادف و خوابیدن به حالت بد و نادرست است.

تورتیکولی اکتسابی ممکن است به طور ناگهانی در یک فرد بروز دهد. به‌عنوان‌مثال فرد شب به رختخواب رفته و صبح که بیدار می‌شود، احساس درد و عدم تحرک کافی در ناحیه گردن را حس کند. این نوع از تورتیکولی اکتسابی با اسم تورتیکولی حاد نیز شناخته می‌شود. البته تورتیکولی اکتسابی نی قابل درمان بوده و برای این کار از روش‌های مختلفی نظیر دارو، دستگاه‌های فیزیکی، سم بوتولینوم، فیزیوتراپی، تمرینات تورتیکولی کششی و جراحی استفاده می‌شود که هر یک از آن‌ها را در بخش مربوط به خود کامل توضیح داده‌ایم.

پیشگیری از تورتیکولی ممکن است؟

افرادی که این بیماری می‌شناسند، بخصوص والدینی که منتظر تولد فرزندشان هستند، دوست دارند بدانند که چگونه می‌شود خود یا نوزادشان از ابتلا به این بیماری در امان باشد. در واقع بایستی گفت که هیچ‌کدام از پزشکان یا افرادی که متخصص مغز و اعصاب هستند، برای پیشگیری و در امان ماندن از این بیماری، نکات مشخص و تضمینی را بیان نکرده‌اند. اما با این همه حال ما به عنوان پذیرش ۲۴ سعی کردیم چندین نکته مختلف را در باب چگونگی پیشگیری از ابتلا به این بیماری بیان کنیم تا با رعایت آن‌ها، احتمال ابتلا به آن کم‌تر شود. در ادامه با بررسی انواع راهکارهای پیشگیری از تورتیکولی همراه ما باشید.

• اگر می‌خواهید بچه‌ای را به دنیا بیاورید، در طول دوره بارداری‌تان مرتباً وی را کنترل کرده و با پزشکتان در مورد شرایط وی سؤال کنید تا مطمئن شوید که همه چیز طبیعی و رو براه است.
• با مشورت پزشکتان، بهترین روش زایمان را برگزیده و از آن‌ها مشورت بگیرید که چگونه می‌توانید یک زایمان بی دردسر و راحت داشته باشید. چرا که زایمان سخت یکی از علل اصلی ابتلا نوازد به تورتیکولی است.
• اگر تورتیکولی در شما وراثتی است، بایستی کنترل‌های گفته شده را بیشتر کرده و با پزشکتان در این رابطه صحبت کنید.
• خود را از آسیب‌های مختلف در امان نگه دارید.
• به جای خواب خود بسیار دقت کنید و سعی کنید در سطوح صاف بخوابید.
• از حرکت‌های آنی و ناگهانی خودداری کنید.
• و…

همان‌طور که مشاهده کردید راه و روش خاصی وجود ندارد تا با رعایت، دورماندن از این بیماری را تضمین کنید. از این رو راه و چاره‌های گفته شده تنها نکاتی هستند که احتمال بروز آن را کاهش می‌دهند. البته شما می‌توانید با ویزیت آنلاین متخصص مغز و اعصاب و مشورت گرفتن از وی، نکات کاملی را از پیشگیری از تورتیکولی به دست آورید.

انواع راه‌های درمان تورتیکولی

خوشبختانه امروزه راه‌های بسیار زیادی وجود دارد که از طریق آن می‌توانید تورتیکولی را درمان کنید. از جمله از روش‌های درمانی تورتیکولی عبارت‌اند از:

تمرین‌های کششی فیزیوتراپی

شاید بتوان گفت بهترین و آسان‌تر روش برای درمان تورتیکولی استفاده از فیزیوتراپی و حرکات کششی است. افرادی که به این بیماری درگیر هستند، می‌توانند با مراجعه به یک فیزیوتراپ و زیر نظر وی خود را درمان کنند. در فیزیوتراپی، روند درمان به صورت گام به گام پیش می‌رود. یعنی نخست سر خود را کمی تکان داده و رفته‌رفته محدوده حرکتتان را بیشتر و بیشتر می‌کنید. تمرینات تورتیکولی می­تواند برای شما بسیار مفید باشد.

شایان ذکر است که جلسات فیزیوتراپی بسته به شدت بیماری و ویژگی‌های خود شخص، متفاوت بوده و ممکن است بین چند هفته تا چند ماه به طول بینجامد. همچنین برخی از افرادی که مشکل تورتیکولی آن‌ها جزئی است. می‌توانند با انجام حرکات کششی در منزل خود، این بیماری را درمان کنند. البته این افراد بایستی در انجام حرکت‌های خود بسیار مراقب باشند، چراکه ممکن است در صورت عدم احتیاط، بیماری خود را تشدید بخشند. از این رو توصیه پزشکان آن است که هر چند این بیماری در شما خفیف باشد، باز هم بهتر است که به یک فیزیوتراپ مراجعه کنید.

کلاه تورتیکولی

کلاه تورتیکولی برای درمان نوزاد به کار برده می‌شود. در واقع این کلاه ایمنی را بر سر نوزاد قرار می‌دهند تا قالب سازی جمجمه او مجدداً شکل بگیرد. البته تشخیص استفاده از کلاه تورتیکولی بر عهده پزشک بوده و این روند درمانی بین ۳ الی ۹ ماه به طول می‌انجامد.

دارو درمانی تورتیکولی

برای درمان تورتیکولی ممکن است درمان دارویی مورد استفاده قرار بگیرد. از جمله از داروهایی که با این هدف مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارت‌اند از: مهار کننده‌های رهاسازی گلوتامات، پرامیپکسول، تری هگزیفنیدیل و …

شایان ذکر است که تعیین نوع دارو، مقدار دوز و مدت زمان استفاده از آن بر عهده پزشک متخصص است.

جراحی تورتیکولی

عمل جراحی تورتیکولی یکی دیگر از انواع روش‌های درمان است که از طریق دکتر جراحی تورتیکولی انجام می‌شود. این روش بسیار کم و نادر بوده و فقط زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که دیگر روش‌های پیشنهادی، کمکی به روند بهبود فرد نداشته باشند. عمل جراحی تورتیکولی گردن هم خطر و عوارض ماندگاری نداشته و فرد پس از آن به بهبود کامل می‌رسد.

شایان ذکر است که ورزش کردن، ماساژ درمانی و … نیز از دیگر روش‌های درمانی تورتیکولی هستند.

همان‌طور که دیدید روش‌های بسیار زیادی برای درمان تورتیکولی وجود دارد از این رو به شما توصیه می‌کنیم به بهترین دکتر مغز و اعصاب مراجعه کرده و پس از ویزیت و دانستن شرایط خود، با مشورت وی بهترین گزینه درمانی را انتخاب کنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

بایستی بدانی که هر چقدر زودتر به پزشک مراجعه کنید روند درمانی شما راحت‌تر و سریع‌تر انجام خواهد شد. اما به طور کلی می‌توان گفت هر گاه یک یا چند مورد از علائم زیر را در خود مشاهده کردید بهتر است که سریعاً به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. این علائم عبارت‌اند از:

• احساس درد مداوم و تکراری در اطراف ناحیه گردن داشته باشید.
• احساس بی‌حسی، گزگز یا سوزن‌سوزن شدن در دست‌ها یا پاها داشته باشید.
• در عملکرد مثانه یا روده‌تان دچار مشکل شده باشید.

سوالات متداول تورتیکولی

آیا بیماری تورتیکولی درمان دارد؟

بله – خوشبختانه درمان‌های بسیار زیادی برای این بیماری وجود دارد و هر فردی با توجه به شرایط خود و مقدار دردی که دارد می‌تواند از روش خاصی برای درمان خود استفاده کند. البته شایان ذکر است که انتخاب نوع درمان بایستی حتماً با مشورت پزشک انتخاب شود.

آیا بیماری تورتیکولی خطرناک است؟

خیر – در اکثر مواقع این بیماری خطر جانی یا جسمی را به همراه ندارد و تنها مشکل آن ایجاد درد در ناحیه گردن و عدم توانایی فرد برای حرکت کامل گردن است که آن‌ها پس از مداوا و معالجه به طور کامل از بین می‌رود.

بیماری تورتیکولی تا چه زمانی قابل درمان است؟

مدت زمان مشخصی برای درمان این بیماری وجود ندارد. یعنی تورتیکولی چه در نوزادان نوپا و چه در افراد پیر قابل درمان است. تنها توجه به این نکته لازم است که، هر چقدر درمان زودتر آغاز شود، روند بهبود نیز زودتر طی خواهد شد.

در این مقاله بیماری تورتیکولی را به طور کامل شرح و بررسی کردیم و شما را با تمام نکات آن آشنا ساختیم. امیدواریم از خواندن این مقاله لذت بره و پاسخ سؤالاتتان را دریافت کرده باشید.