نارساخوانی یا دیسلکسیا چیست و چگونه درمان می‌شود؟

نارساخوانی یا دیسلکسیا به انگلیسی Dyslexia و یک مشکل یادگیری خاص است. به این معنی که باعث ایجاد مشکلاتی در توانایی‌های خاصی می‌شود که برای یادگیری مفید هستند مانند خواندن و نوشتن.

متاسفانه نارساخوانی یک مشکل مادام العمر است که می‌تواند چالش‌هایی را در زندگی روزمره فرد بیمار ایجاد کند. اما حمایت از این افراد برای بهبود مهارت‌های خواندن و نوشتن آن‌ها به موفقیتشان در مدرسه و محیط کار کمک خواهد کرد.

اگر دنبال یک مرجع کامل به‌عنوان دیسلکسیا مقاله هستید، تا انتها با ما همراه باشید تا بیشتر به اختلال یادگیری خواندن (دیسلکسیا) در کودکان و بزرگسالان و راه درمان آن بپردازیم.

اختلال نارساخوانی چیست؟

در پاسخ به سوال دیسلکسیا یعنی چه، باید بگوییم این بیماری یک اختلال یادگیری است که فرد مبتلا به آن برای خواندن با مشکل روبرو می‌شود. علت آن داشتن مشکلات در شناسایی صداها و یادگیری ربط دادن صحیح حروف و کلمات با یکدیگر است. این بیماری نارساخوانی نیز نامیده می‌شود و نواحی از مغز را که زبان را پردازش می‌کنند، تحت تاثیر قرار می‌دهد.

افراد مبتلا به بیماری دیسلکسیا هوشی مانند سایر افراد و اغلب قدرت دید طبیعی دارند. اکثر کودکان مبتلا به این بیماری می‌توانند با استفاده از یک طرح آموزشی تخصصی و کمک لازم، موفق شوند. در این بین پشتیبانی عاطفی نیز نقش مهمی را ایفا می‌کند.

با آن‌که درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما مراجعه زودهنگام به متخصص مغز و اعصاب می‌تواند بهترین نتایج را برای درمان آن رقم بزند. گاهی این بیماری تا سال‌ها و تا زمان بزرگسالی تشخیص داده نمی‌شود اما هیچ‌وقت برای دریافت کمک دیر نیست.

علائم نارساخوانی یا دیسلکسیا چیست؟

همان‌طور که در مطلب دیسلکسیا ویکی پدیا می‌توان خواند، علائم نارساخوانی معمولا زمانی آشکار می‌شوند که کودک مدرسه را شروع کرده و شروع به تمرکز بیشتر روی یادگیری خواندن و نوشتن می‌کند.

فرد مبتلا به این بیماری می‌تواند علائم زیر را نشان دهد:

• خیلی آهسته بخواند و بنویسد.
• ترتیب حروف را در کلمات اشتباه بگیرد.
• حروفی را که شبیه به هم به‌نظر می‌رسند اشتباه می‌نویسد. (مانند ذ و د)
• املای ضعیف یا متناقض دارند.
• وقتی مطلبی به‌صورت شفاهی گفته می‌شود، اطلاعات را درک می‌کند اما با اطلاعاتی که نوشته شده است، مشکل دارد.
• انجام بعضی کارها برای او سخت است.
• با برنامه‌ریزی و سازماندهی مشکل دارد.

جدا از موارد کلی که در بالا گفتیم، علائم دیسلکسیا را براساس رده سنی در زیر دسته‌بندی کردیم.

قبل از مدرسه

علائمی که نشان می‌دهند یک کودک جوان ممکن است در معرض خطر دیسلکسیا باشد، عبارت هستند از:

• دیر صحبت کردن
• یادگیری آهسته کلمات جدید
• مشکلاتی از نظر شکل دادن صحیح کلمات، مانند صداهای معکوس در کلمات یا اشتباه گرفتن کلمات با تلفظ مشابه
• مشکل در به یاد آوردن یا نام بردن حروف، اعداد و رنگ‌ها
• یادگیری سخت لالایی یا انجام بازی‌های ریتم‌دار

سن مدرسه

• خواندن پایین‌تر از حد انتظار برای سن فرد
• مشکل در پردازش و درک چیزی که می‌شنود.
• مشکل در پیدا کردن کلمه صحیح یا جمله‌بندی درست پاسخ سوالات
• مشکل در به یاد آوردن توالی چیزهای مختلف
• مشکل در دیدن (و گاهی شنیدن) شباهت‌ها و تفاوت‌ها در حروف و کلمات
• ناتوانی در تلفظ صحیح یک کلمه ناآشنا
• مشکل در هجی کردن کلمات
• صرف غیرعادی زمان زیاد برای انجام وظایفی که شامل نوشتن و خواندن می‌شوند.
• خودداری از فعالیت‌هایی که به خواندن نیاز دارند.

نوجوانان و بزرگسالان

علائم دیسلکسیا در بزرگسالان و نوجوانان با نشانه‌های این بیماری در کودکان یکسان است. بعضی از علائم مشترک اختلال یادگیری خواندن (دیسلکسیا) در کودکان و بزرگسالان عبارت هستند از:

• مشکل در خواندن، از جمله بلند خواندن
• خواندن و نوشتن آهسته و بسیار پرزحمت
• مشکل در هجی کردن کلمات
• خودداری از فعالیت‌هایی که به خواندن نیاز دارند.
• تلفظ اشتباه کلمات یا اسامی یا مشکل در به یاد آوردن کلمات
• مشکل در درک جوک‌ها یا عبارت‌هایی که معنای خاصی دارند یا با توجه به کلمات خاص ساده درک نمی‌شوند (اصطلاحات)، مانند «مثل آب خوردن» که به معنای «به‌سادگی» است.
• صرف غیرعادی زمان زیاد برای انجام وظایفی که شامل نوشتن و خواندن می‌شوند.
• مشکل در خلاصه کردن یک داستان
• مشکل در یادگیری یک زبان خارجی
• مشکل در حفظ کردن
• مشکل در حل مسائل ریاضی

البته باید بگوییم طبق نظر متخصص بیماریهای مغز و اعصاب، افراد مبتلا به نارساخوانی اغلب مهارت‌های خوبی در زمینه‌های دیگر مانند تفکر خلاق و حل مساله دارند.

حمایت از افراد مبتلا به اختلال یادگیری نارساخوانی

اگر فرزند شما بیماری دیسلکسیا را دارد، احتمالا به حمایت آموزشی بیشتری از مدرسه خود و راهکارهایی برای مقابله با اختلال خواندن خود نیاز خواهد داشت.

با حمایت مناسب معمولا دلیلی وجود ندارد که فرزند شما نتواند به یک مدرسه معمولی برود. اگرچه تعداد کمی از کودکان مبتلا به بیماری خوانش پریشی ممکن است به حضور در یک مدرسه تخصصی نیاز داشته باشند.

تکنیک‌ها و حمایت‌هایی که می‌توانند به کودک شما کمک کنند، عبارت هستند از:

• تدریس یک به یک نکات درس در یک گروه کوچک با یک معلم متخصص
• فونیک (روشی برای آموزش کودکان برای شناسایی و پردازش صداهای کوچکتر سازنده کلمات) همراه با تکنیک‌های دیگر
• فناوری‌هایی مانند رایانه‌ها و نرم‌افزارهای تشخیص گفتار که ممکن است خواندن و نوشتن را برای کودک شما آسان‌تر کند.

مدارس و دانشگاه‌ها باید از دانش‌آموزان دارای مشکل یادگیری خاص مانند نارساخوانی حمایت کنند و به کارکنان متخصصی که برای کمک به دانش‌آموزان با نیازهای آموزشی ویژه آموزش دیده‌اند، دسترسی داشته باشند.

اگر فکر می‌کنید فرزندتان ممکن است نارساخوانی یا دیسلکسیا داشته باشد، اولین قدم این است که با معلم او یا در مورد نگرانی‌های خود صحبت کنید. او ممکن است بتواند در صورت لزوم راهکارهای بهتری را برای کمک به کودکتان پیشنهاد دهد.

در صورتی که فرزندتان با وجود حمایت اضافی همچنان مشکل دارد، باید از متخصص مغز و اعصاب بخواهید مشکلات خاص یادگیری او را دقیق‌تر ارزیابی کند و تشخیص دهد.

علت بیماری نارساخوانی چیست؟

برای افراد مبتلا به نارساخوانی تشخیص صداهای مختلف سازنده کلمات و ارتباط آن‌ها با حروف دشوار است. نارساخوانی به سطح کلی هوش فرد ارتباطی ندارد. کودکان و بزرگسالان با تمام توانایی‌های فکری می‌توانند تحت تاثیر این بیماری قرار گیرند.

علل نارساخوانی ناشناخته است. اما تصور می‌شود که ژن‌های خاصی که از والدین شما به ارث رسیده‌اند، ممکن است به‌شکلی با هم عمل کنند که بر نحوه رشد بعضی از قسمت‌های مغز در اوایل زندگی تاثیر بگذارد.

توصیه می‌کنیم برای اطلاع از دلایل بیشتر این بیماری، سوالات خود را در پذیرش۲۴ از دکتر مغز و اعصاب آنلاین بپرسید.

نحوه تشخیص نارساخوانی یا دیسلکسیا

تنها راه برای اطمینان از این‌که فردی مبتلا به نارساخوانی بوده، ارزیابی کامل او است که در مدرسه یا کلینیک‌های خصوصی توسط متخصص بیماریهای مغز و اعصاب انجام می‌شود. تشخیص به‌موقع می‌تواند منجر به پشتیبانی بهتر، دریافت خدمات مناسب در مدرسه و حمایت بیشتر در دانشگاه و محل کار شود.

چند نوع متخصص می‌توانند افراد را از نظر احتمال ابتلا به نارساخوانی ارزیابی کنند، از جمله روانشناسان مدرسه، روانشناسان بالینی و روانشناسان اعصاب.

روانشناس چند آزمایش را برای تشخیص نارساخوانی یا دیسلکسیا پیشنهاد می‌دهد. همچنین ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌های بیشتری باشد تا نقاط ضعف و قوت فرد بهتر مشخص شود.

بعضی از بیمارستان‌ها نیز ممکن است در حال انجام پروژه‌های تحقیقاتی باشند که در آن افراد می‌توانند به‌صورت رایگان ارزیابی شوند.

نحوه درمان اختلال یادگیری خواندن نارساخوانی یا دیسلکسیا

برای درمان اختلال دیسلکسیا هیچ روش شناخته‌شده‌ای وجود ندارد که مسبب عملکرد غیرطبیعی مغز و عامل اختلال دیسلکسی یا نارساخوانی را خوب کند. بنابراین این مشکل تا آخر عمر همراه فرد خواهد بود. اما تشخیص و ارزیابی زود نیازهای خاص این بیماران و اقدام برای درمان مناسب، می‌تواند احتمال موفقیت در درمان اختلال نارساخوانی را افزایش دهد.

برای درمان این بیماری باید به نکات زیر دقت کرد:

استفاده از تکنیک‌های آموزشی

دیسلکسیا با استفاده از تکنیک‌ها و رویکردهای آموزشی خاصی می‌تواند درمان شود اما هرچه زودتر این مداخله‌ها شروع شوند، بهتر است. تست‌های روانشناسی به معلمان کودکتان کمک می‌کنند تا یک برنامه آموزشی مناسب را توسعه دهند.

آموزگاران می‌توانند از تکنیک‌های شنیداری، بینایی و لمس برای بهبود مهارت‌های مطالعه استفاده کنند. کمک به کودکی که از چندین حس خود برای یادگیری استفاده می‌کند، به‌عنوان مثال گوش دادن به یک درس ضبط‌شده و ردیابی شکل حروف استفاده شده و کلمات گفته شده با یک انگشت، می‌تواند به پردازش اطلاعات کمک کند.

نحوه درمان دیسلکسیا در کودکان با تمرکز به کمک او در زمینه‌های زیر خواهد بود:

• یادگیری تشخیص کوچکترین صداها و استفاده از آن‌ها برای کلمه‌سازی (شناسایی تلفظ کلمات و صداها)
• درک حروف و رشته حروفی که این صداها و کلمات نشان می‌دهند (صداشناسی)
• درک آن‌چه کودک دارد می‌خواند.
• خواندن با صدای بلند برای افزایش دقت، سرعت و بیان در حین خواندن (روانی)
• ایجاد فرهنگ لغتی از کلمات شناسایی شده و درک شده

برگزاری جلسات آموزشی با یک متخصص خواندن می‌تواند برای بسیاری از کودکان مبتلا به دیسلکسیا مفید باشد. اگر کودک شما ناتوانی شدیدی در خواندن دارد، ممکن است تعداد جلسه‌های آموزش بیشتر شوند و پیشرفت کندتر پیش برود.

برنامه آموزش فردی

در بعضی از کشورها از جمله آمریکا، مدارس یک الزام حقوقی برای کمک به کودکان مبتلا به دیسلکسیا و بهبود مشکلات یادگیری آن‌ها دارند. با معلم کودک خود برای برگزاری یک جلسه و ایجاد یک برنامه مکتوب ساختارمند صحبت کنید که در آن نیازهای کودکان مشخص شود و این‌که مدرسه چطور به موفقیت او کمک خواهد کرد. اسم این برنامه، برنامه آموزش مفردی (IEP) است.

درمان زودهنگام

کودکان مبتلا به دیسلکسیا که در دوران کودکستان یا کلاس اول کمک بیشتری دریافت می‌کنند، اغلب مهارت‌های خواندن خود را به‌نحوی بهبود می‌بخشند که بتوانند در دوران دبستان و دبیرستان نیز موفق باشند. اما کودکانی که به آن‌ها زود کمک نشود، ممکن است سخت‌تر مهارت‌های لازم برای خواندن صحیح را بیاموزند.

آن‌ها احتمالا از نظر تعلیم و تربیت از سایرین عقب می‌مانند و حتی شاید هرگز به سطح آن‌ها نرسند. کودکی که مبتلا به دیسلکسیا شدید است، ممکن است هرگز به‌راحتی نتواند مطالعه کند اما می‌تواند مهارت‌هایی را برای بهبود این موضوع یاد بگیرد و برای عملکرد بهتر در مدرسه و بهبود کیفیت زندگی خود، استراتژی‌هایی را توسعه دهد.

والدین برای درمان دیسلکسیا در کودکان چه‌کار می‌توانند کنند؟

نقش شما به‌عنوان والد در موفقیت کودکتان بسیار جدی است. برای دیسلکسیا درمان به نکات زیر دقت کنید:

مشکل را زود تشخیص دهید

اگر مشکوک هستید کودکتان چنین بیماری را دارد، با متخصص بیماریهای مغز و اعصاب مشورت کنید. تشخیص زود هنگام می‌تواند شانس موفقیت در درمان را افزایش دهد.

برای کودک خود با صدای بلند بخوانید

بهتر است این کار را زمانی شروع کنید که کودک شما شش ماهه یا حتی کوچکتر است. سعی کنید با کودک خود به کتاب‌های صوتی گوش دهید. زمانی که کودکتان به اندازه کافی بزرگ شد، به همراه یکدیگر کتاب‌های داستان را بخوانید.

با مدرسه کودک خود همکاری کنید

با معلم فرزندتان در مورد این‌که مدرسه چطور به موفقیت او کمک خواهد کرد، صحبت کنید. شما بهترین حامی فرزند خود هستید.

او را تشویق به مطالعه کنید

یک کودک برای بهبود مهارت‌های مطالعه باید تمرین کند. کودک خود را تشویق به خواندن کنید.

الگوی فرزندتان باشید

در حالی‌که کودکتان نیز در حال مطالعه است، مدت زمانی از روز را وقف مطالعه کنید. انجام این کار شما را به یک الگو تبدیل خواهد کرد. به کودک خود نشان دهید که مطالعه می‌تواند لذت‌بخش باشد.

بزرگسالان مبتلا به نارساخوانی چه‌کار کنند؟

بزرگسالان مبتلا به دیسلکسیا ممکن است برای استخدام با مشکلاتی روبرو شوند. به‌عنوان چنین افرادی می‌توانید برای کمک به خود کارهای زیر را انجام دهید:

• از متخصص مغز و اعصاب کمک بگیرید و بدون توجه به سن خود، از راهنمایی‌های او برای نوشتن و خواندن استفاده کنید.
• شرایط خود را به کارفرمایتان بگویید و دنبال شرکت در جلسات آموزشی بیشتر باشید.

مشکلات آموزشی الزاما به این معنا نیست که فرد مبتلا به نارسناخوانی نمی‌تواند موفق باشد. بلکه دانشجویان توانمند مبتلا به این بیماری اگر به منابع صحیح دسترسی داشته باشند، کاملا موفق می‌شوند. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری باهوش و خلاق هستند و ممکن است در زمینه ریاضیات، علوم یا هنر استعداد داشته باشند. برخی حتی نویسندگان بسیار خوبی خواهند شد.

اگر کودک شما دیسلکسیا دارد، چه‌کار کنید؟

حمایت عاطفی و فراهم‌سازی شرایط موفقیت در فعالیت‌هایی که شامل خواندن نمی‌شوند، برای کودکان مبتلا به بیماری دیسلکسیا بسیار مهم است. اگر کودک شما به این بیماری مبتلا است، به نکات زیر توجه کنید:

حامی او باشید

مشکلات در یادگیری و خواندن می‌تواند عزت نفس فرزند شما را تحت تاثیر قرار دهد. مطمئن باشید عشق و حمایت خود را ابراز می‌کنید. کودک خود را با تحسین استعدادها و نقاط قوت او تشویق کنید.

با فرزند خود صحبت کنید

بیماری اختلال نارساخوانی در کودکان را به فرزند خود توضیح دهید و بگویید یک شکست شخصی نیست. هرچه فرزندتان این بیماری را بهتر درک کند، بهتر می‌تواند با نارساخوانی مقابله کند و با آن کنار آید. در صورت لزوم از دکتر مغز و اعصاب آنلاین کمک بگیرید.

در خانه به کودک خود کمک کنید

مکانی تمیز، ساکت و مرتب را برای مطالعه کودک خود فراهم کنید و زمان خاصی را به خواندن اختصاص دهید. همچنین مطمئن شوید که فرزندتان به اندازه کافی استراحت می‌کند و به‌صورت منظم و سالم غذا می‌خورد.

کار با دستگاه‌های موبایل و رومیزی را محدود کنید

کار با دستگاه‌های موبایل مانند گوشی، تبلت و لپ تاپ یا کامپیوتر را محدود کرده و از زمان اضافه برای تمرین خواندن استفاده کنید.

با آموزگاران کودک خود در تماس باشید

با معلمان فرزندتان به‌صورت منظم صحبت کنید تا مطمئن شوید او در مسیر صحیحی قرار دارد. مطمئن شوید که فرزندتان برای جواب به امتحان‌هایی که نیاز به خواندن دارند، وقت بیشتری خواهد داشت. از معلم او بپرسید یا ضبط دروس و بازپخش آن‌ها، به فرزندتان کمک خواهد شد یا نه.

به یک گروه حمایتی بپیوندید

شرکت در این گروه‌ها کمک خواهد کرد در تماس با والدینی باشید که کودکان آن‌ها ناتوانی‌های یادگیری مشابهی را دارند. گروه‌های حمایتی می‌توانند حمایت عاطفی را فراهم کنند و در اختیارتان اطلاعات مفیدی را قرار دهند.

چه زمان به پزشک مراجعه کنیم

گرچه اکثر کودکان در کودکستان یا کلاس اول، آماده خواندن هستند، اما کودکان مبتلا به دیسلکسیا اغلب اصول خواندن را در آن زمان یاد نمی‌گیرند. اگر سطح خواندن فرزند شما از آن‌چه که برای سن او انتظار می‌رود، کمتر است یا متوجه علائم دیسلکسیا که در بالا توضیح دادیم شدید، به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.

سخن نهایی

خواندن پیچیده است. مغز ما نیاز دارد که حروف را به صداها متصل کند، آن صداها را در ترتیب درست قرار دهد و کلمات را به جملات و پاراگراف‌هایی که می‌توانیم بخوانیم و درک کنیم، جمع کند.

افراد مبتلا به نارساخوانی در تطبیق حروفی که در صفحه می‌بینند با صداهایی که آن حروف و ترکیب حروف تولید می‌کنند مشکل دارند. وقتی در این مرحله مشکل وجود داشته باشد، تمام مراحل دیگر سخت‌تر می‌شوند.

کودکان و بزرگسالان مبتلا به دیسلکسیا در خواندن روان، املای صحیح کلمات و یادگیری زبان دوم و چالش‌های دیگر تلاش می‌کنند اما این مشکلات هیچ ارتباطی با هوش کلی آن‌ها ندارد.

در واقع، نارساخوانی یک مشکل غیرمنتظره در خواندن در فردی است که هوش آن را دارد که خواننده بسیار بهتری باشد. در حالی که افراد مبتلا به نارساخوانی مشکل دیرخوانی را دارند، اغلب برخلاف تصویر عموم متفکرانی بسیار سریع و خلاق با توانایی‌های استدلال قوی هستند.

اگر در مورد این بیماری سوال بیشتری دارید، توصیه می‌کنیم به کمک پذیرش۲۴ با دکتر مغز و اعصاب آنلاین مشورت کنید.

سوالات رایج

در این بخش به ۳ سوال متداول پاسخ می‌دهیم.

نارساخوانی چقدر شایع است؟

نارساخوانی ۲۰ درصد از جمعیت را تحت تاثیر قرار می‌دهد و ۸۰ تا ۹۰ درصد از همه افراد دارای ناتوانی یادگیری را شامل می‌شود. دیسلکسیا شایع‌ترین اختلال در بین تمام اختلالات عصبی شناختی است.

آیا نارساخوانی یا دیسلکسیا قابل درمان است؟

نارساخوانی را نمی‌توان درمان کرد و این عارضه مادام العمر است. اما با تشخیص زودهنگام، کمک مناسب و مواردی که در این مطلب توضیح دادیم، بیماران می‌توانند به دانش آموزان و بزرگسالان بسیار موفق تبدیل شوند.

آیا استفاده از عینک یا استفاده از فونت‌های مختلف می‌تواند به خواندن افراد مبتلا به نارساخوانی کمک کند؟

خیر خوانش پریشی مشکلی از نظر دسترسی به صدای زبان گفتاری است و یک اختلال بینایی نیست.