آپوپلکسی هیپوفیز چیست؟ علائم خونریزی غده هیپوفیز

آپوپلکسی هیپوفیز (PA: Pituitary Apoplexy) یک سندرم بالینی ناشی از خونریزی غده هیپوفیز و یا انفارکتوس غده هیپوفیز است. این خونریزی در داخل تومور هیپوفیز ایجاد می‌شود و به عبارت دیگر ثانویه به تومور است.

سردرد با شروع ناگهانی و شدید علامت اصلی است که گاهی با اختلالات بینایی یا فلج چشمی همراه است. آپوپلکسی هیپوفیز می‌تواند وجود تومور هیپوفیز را آشکار کند یا در طول زمانی که فرد در حال درمان است رخ دهد.

آپوپلکسی هیپوفیز چیست؟

آپوپلکسی هیپوفیز یک مشکل بالینی است که در آن توموری که در هیپوفیز ایجاد شده است، خود به خود خونریزی می‌کند. همه انواع غده‌های (آدنوم) هیپوفیز می‌توانند دچار آپوپلکسی شوند. اما این اتفاق در مورد تومورهای بزرگ یا ماکروآدنوما (macroadenomas) بیشتر رخ می‌دهد.

البته اصطلاح آپوپلکسی معمولاً خونریزی‌های بزرگ‌تری را توصیف می‌کند که منجر به شروع ناگهانی علائم می‌شود. وقتی غده موجود در هیپوفیز ناگهان بزرگ می‌شود، دکتر متخصص مغز و اعصاب به خونریزی غده هیپوفیز مغز در انسان یا همان آپوپلکسی هیپوفیز مشکوک می‌شود.

در این شرایط تومور بزرگ‌شده، بخش‌های زیر را تحت فشار قرار می‌دهد:

• غده هیپوفیز طبیعی
• اعصاب بینایی
• اعصابی که حرکات چشم را کنترل می‌کنند

در صورتی که تشخیص به سرعت انجام شود، آپوپلکسی هیپوفیز به ندرت تهدید‌کننده زندگی است.

فشرده شدن غده هیپوفیز در اثر رشد تومور، همچنین ممکن است منجر به کم شدن جریان خون (انفارکتوس هیپوفیز) شود که خود می‌تواند باعث مرگ سلول‌های تومور، خونریزی و تورم ناگهانی شود.

پیش بینی این‌که چه کسی به آپوپلکسی هیپوفیز مبتلا می‌شود سخت است. با این حال در اکثر اوقات پزشکان در اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) خونریزی‌های کوچکی را در تومور موجود در غده هیپوفیز می‌بینند، اما این خونریزی‌ها لزوما منجر به آپوپلکسی هیپوفیز نمی‌شود.

علائم آپوپلکسی هیپوفیز

تظاهرات بالینی آپوپلکسی بسیار متغیر است و تا حد زیادی با میزان خونریزی، نکروز (نرسیدن خون به بافت) و ادم (تجمع مایعات) تعیین می‌شود. با این حال، شایع‌ترین علائم آن به شرح زیر است:

سردرد در آپوپلکسی هیپوفیز

سردرد بارزترین علامت آپوپلکسی حاد است و در بیش از ۸۰ درصد بیماران وجود دارد. سردرد همچنین یک علامت اولیه این عارضه محسوب می‌شود که به «رعد و برق در آسمان صاف» تشبیه می‌شود. احتمالاً علت درد خارج شدن خون و مواد نکروزه در فضای زیر عنکبوتیه است که باعث تحریک مننژ (پرده‌ای که مغز را در بر می‌گیرد) می‌شود.

سردرد معمولاً پشت چشمی است، اما می‌تواند دو طرفه یا منتشر باشد. اغلب با استفراغ و تهوع همراه است و می‌تواند شبیه میگرن یا مننژیت باشد. همچنین ممکن است به تدریج شدید شود.

اختلالات بینایی در آپوپلکسی هیپوفیز

اختلالات بینایی در بیش از نیمی از بیماران آپوپلکسی وجود دارد. دلیل آن هم افزایش ناگهانی حجم توده تومور است که منجر به فشرده‌شدن ساختارهای اطراف، از جمله اعصاب بینایی، می‌شود.

درجات مختلفی از اختلال میدان بینایی ممکن است مشاهده شود که همیانوپسی دوتمپورال (bitemporal hemianopsia) شایع‌ترین است. از دست دادن حدت بینایی و نابینایی ممکن است رخ دهد، اما نادر است.

فلج‌های حرکتی چشمی نیز مکرر اتفاق می‌افتد و حدود ۵۲ درصد از بیماران را تحت تاثیر قرار می دهند. علت آن هم اختلال عملکردی اعصاب شماره سه، چهار و شیش جمجمه است. سومین عصب جمجمه‌ای بیشتر تحت تاثیر قرار می‌گیرد و با افتادگی پلک و حرکات محدود چشم مشخص می‌شود.

سایر علائم عصبی آپوپلکسی هیپوفیز

علائم تحریک پرده مغز یا مننژ مانند ترس از نور یا فتوفوبیا (۴۰%)، تهوع، استفراغ (۵۷%)، مننژیسم (۲۵%) و گاهی تب (۱۶%) ممکن است اتفاق بیفتد.

همچنین ممکن است دکتر غده ی هیپوفیز، به اشتباه تشخیص مننژیت بدهد، به خصوص که معاینه مایع مغزی نخاعی (CSF) ممکن است علائمی از مننژیت را آشکار کند. درجات متغیری از تغییر هوشیاری ممکن است مشاهده شود، از بی‌حالی یا حتی کما. این علائم به دلیل خارج شدن خون یا بافت نکروزه در فضای زیر عنکبوتیه (لایه میانی پوشاننده مغز) است.

همچنین به دلیل خون نرسیدن به بخش‌هایی از مغز که تحت فشار هستند، ممکن است همی‌پارزی (hemiparesis) یا دیسفازی (dysphasia) یا سندرم هرمی (pyramidal syndrome) دیده شود.

همی‌پارزی به معنای ضعف یا فلج ناقص در عضلات است. دیسفازی به معنای اختلال در بلع است و سندرم هرمی، سندرمی است که با علائم درد سیاتیک ظاهر می‌شود. علاوه بر این‌ها ممکن است آپوپلکسی هیپوفیز با سکته مغزی اشتباه شود.

تشخیص آپوپلکسی هیپوفیز آپوپلکسی هیپوفیز

پزشک شما یک معاینه فیزیکی کامل انجام می‌دهد و از شما در مورد علائم و سابقه پزشکی که دارید می‌پرسد. سایر روش‌های تشخیصی عبارتند از:

• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
• آزمایش هورمونی
• تست بصری

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

یکی از روش‌هایی که پزشکان برای تشخیص آپوپلکسی هیپوفیز استفاده می‌کنند، اسکن MRI است. همچنین ممکن است از غده هیپوفیز یک توموگرافی کامپیوتری (CT) انجام دهند، تا با مقایسه آن با MRI، اطلاعات بیشتری به دست بیاورند.

آزمایش هورمونی برای آپوپلکسی هیپوفیز

اگر علائم شما حاکی از نارسایی هیپوفیز (hypopituitarism) باشد، نیاز به ارزیابی کامل سیستم غدد درون ریز دارید. بر اساس نتایج این آزمایشات خون، پزشک ممکن است آزمایشات هورمونی بیشتری را برای شما تجویز کند.

تست بینایی برای تشخیص آپوپلکسی هیپوفیز

اگر از علائم بینایی رنج می‌برید، یک چشم‌پزشک مجرب باید شما را معاینه کند. این ارزیابی باید شامل موارد زیر باشد:

• تست نمره بینایی هر چشم
• آزمایش میدان بینایی، برای تعیین این‌که آیا بینایی محیطی شما از دست رفته است یا خیر

درمان آپوپلکسی هیپوفیز

درمان قطعی غده هیپوفیز در این شرایط بحث برانگیز است. هدف از درمان، بهبود علائم و برداشتن فشار از ساختارهایی است که تحت فشار هستند، به ویژه مسیرهای بینایی. معمولا جراحی سریعترین راه است.

با این حال، جراحی ممکن است گاهی مضر باشد، زیرا ممکن است به هیپوفیز خلفی آسیب وارد شود و فرد، مبتلا به دیابت بی‌مزه دائمی شود. همچنین ممکن است ساختار هیپوفیز به علت برداشتن بافت‌ها آسیب ببیند.

با این حال از آنجایی که برخی از بیماران به داروهای استروئیدی پاسخ خوبی می‌دهند و عملکرد طبیعی بینایی و غدد درون ریز خود را باز می‌یابند، برخی از پزشکان ترجیح می‌دهند درمان با استروئید را در اولویت قرار دهند.

در همه موارد، این عارضه باید توسط یک تیم متخصص چند رشته‌ای شامل چشم پزشک، رادیولوژیست عصبی، متخصص غدد و جراح مغز و اعصاب مدیریت شود.

استروئید درمانی برای آپوپلکسی هیپوفیز

از آنجایی که اختلال در ترشح هورمون‌های استروئیدی طبیعی در اکثریت قریب به اتفاق بیماران وجود دارد و ممکن است تهدید‌کننده زندگی باشد، چه جراحی تجویز شود و چه نه، درمان با داروهای استروئیدی داخل وریدی اجتناب ناپذیر است.

رویکرد جراحی برای درمان آپوپلکسی هیپوفیز

اگر جراحی برای درمان ضایعه در هیپوفیز انتخاب شود، معمولاً بهترین روش از طریق بینی است. جراحان مغز و اعصاب با روشی به نام اندوسکوپی اندونازال (endoscopic endonasal) بدون باز کردن مغز و با کمترین آسیب‌رسانی به بدن، عمل جراحی را انجام می‌دهند. این تکنیک پیشرفته نیاز به آموزش و تجهیزات تخصصی دارد.

با این حال برخی از جراحان مغز و اعصاب استفاده از میکروسکوپ جراحی را ترجیح می‌دهند و برخی دیگر با استفاده از آندوسکوپ راحت‌تر هستند.

همان‌طور که گفتیم ممکن است در اثر جراحی نشت مایع مغزی نخاع و دیابت بی مزه (گاهی اوقات دائمی) رخ دهد، اما این عوارض اگر پزشک ماهر باشد نادر است.

سوالات متداول درباره آپوپلکسی هیپوفیز

سندروم شیهان همان آپوپلکسی هیپوفیز است؟

خیر. سندرم شیهان وضعیتی است که در زنانی که به تازگی زایمان کرده‌اند ممکن است رخ دهد. در این شرایط، به دلیل خونریزی زیاد، هیپوفیز دچار کمخونی شده و هورمون‌های آن بعد از زایمان کم می‌شوند. این درحالی است که آپوپلکسی شرایطی است که تومور موجود در غده هیپوفیز به طور ناگهانی خونریزی می‌کنید.

آپوپلکسی هیپوفیز چرا رخ می‌دهد؟

دلیل آن خونریزی تومور هیپوفیز است. به عبارت دیگر این مشکل ثانویه به وجود تومور در داخل غده هیپوفیز مغز است.

آیا باعث آپوپلکسی هیپوفیز مرگ می‌شود؟

در صورتی که تشخیص به سرعت انجام شود، آپوپلکسی هیپوفیز به ندرت تهدید‌کننده زندگی است.

درمان آپوپلکسی چیست؟

درمان معمولا جراحی و همچنین تزریق داروهای استروئیدی است. به عبارت دیگر قرص برای تحریک غده هیپوفیز که در کم‌کاری هیپوفیز کارکرد دارد معمولا برای این عارضه مناسب نیست و لازم است مشکلات ناشی از خونریزی با جراحی اصلاح شود و تورم با تزریق استروئید برطرف گردد.

پذیرش ۲۴ یکی از سایت‌هایی است که می‌تواند به شما کمک کند با دکتر آنلاین مغز و اعصاب مشاوره داشته باشید. شما می‌توانید به جای این‌که به شکل حضوری با پزشکان مختلف مشورت کنید، مدارک بیمار خود را از طریق این سایت به دست پزشکان زیادی برسانید و نظر آنها را جویا شوید.

این امر در مورد بیماران مبتلا آپوپلکسی هیپوفیز، که معمولا وضعیت اورژانسی دارند، بیشتر مطرح است. شما می‌توانید در یک روز با چند متخصص مغز و اعصاب مشورت کرده و بهترین تصمیم را برای عزیزان خود بگیرید.

سخن آخر

آپوپلکسی هیپوفیز یکی از شرایط اورژانسی مغز و اعصاب محسوب می‌شود و ممکن است حتی تهدید کننده زندگی باشد. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که تومور موجود در غده هیپوفیز خونریزی کند. در این شرایط فرد دچار مشکلات بینایی شده و سردرد شدید می‌گیرد. همچنین ممکن است علائم مننژیت و سایر علائم مغزی را نشان دهد. تشخیص و درمان با متخصص مغز و اعصاب است. معمولا بلافاصله استروئید درمانی شروع شده و در صورت نیاز، بیمار از طریق بینی جراحی می‌شود.