درمان عارضه فلج صورت چیست؟ مقابله با فلج اعصاب صورت (فلج بل)

فلج بل (فلج صورت)

اگر روزی از خواب بیدار شده و متوجه شوید که قادر به تکان دادن یک طرف صورتتان نیستید، چه حسی پیدا می‌کنید؟ اگر نتوانید اعضای آن سمت صورت مثل لب، چشم و یا بینی را تکان دهید و یا نتوانید به‌راحتی لبخند بزنید، قطعاً وحشت می‌کنید! این عارضه فلج بل(bell’s palsy) نامیده شده و موجب ضعف موقتی یا فلج در عضلات صورت می‌شود. بلز بیشتر افراد ۱۶ تا ۶۰ سال را درگیر می‌کند.

در این مطلب قصد داریم در مورد علائم این بیماری، علل آن، پیشگیری از آن، راه‌های درمان و زمان مراجعه به دکتر مغز و اعصاب صحبت کنیم. اگر می‌خواهید در مورد این بیماری بیشتر بدانید تا آخر این مطلب همراه ما باشید.

فلج بل چیست؟

زمانی که عصب‌هایی که عضلات صورتتان را کنترل می‌کنند ملتهب، متورم و فشرده می‌شوند فلج بلز ظاهر می‌شود؛ این وضعیت باعث می‌شود که یک سمت صورتتان منقبض و یا دچار افتادگی شود. در این شرایط لبخند زدن و یا بستن چشم سمت آسیب دیده دشوار می‌شود. در بیشتر موارد، فلج اعصاب صورت موقتی است و علائم آن اغلب بین چند هفته تا چند ماه از بین می‌رود. فلج صورت یا فلج بل پس از چارلز بل، آناتومیست اسکاتلندی که نخستین نفری بود که این بیماری را توصیف کرد، نام‌گذاری شد.

علائم فلج بل کدامند؟

علائم فلج صورت از نظر شدت آن متفاوت هستند و ممکن است ضعفی جزئی تا فلج کامل باشد. هرچه التهاب و فشاری که عصب صورت با آن مواجه می‌شود بیشتر باشد، شدت فلج و مدت‌زمانی که طول می‌کشد عصب بهبود یابد و عملکرد خود را به دست آورد بیشتر خواهد بود. علائم فلج صورت ۱ یا ۲ هفته بعد از یک سرماخوردگی، عفونت گوش یا عفونت چشم ظاهر می‌شوند.

علائم معمولاً ناگهانی ظاهر می‌شوند و ممکن است زمانی که از خواب بیدار شدید و یا هنگام خوردن یا نوشیدن متوجه آن شوید.

علامت شاخص فلج صورت با افتادگی یک سمت صورت و عدم توانایی در باز یا بسته کردن چشم سمت درگیر شده صورت است. در موارد نادری، فلج صورت ممکن است هردو سمت صورت را درگیر کند.

دیگر علائم فلج صورت عبارتند از:

• ضعف صورت
• افتادگی لب و دهان
• عدم توانایی در نشان دادن احساسات در صورت، مانند خندیدن یا اخم کردن
• دشواری در تلفظ کردن برخی کلمات
• خشکی چشم و دهان
• حس چشایی تغییریافته
• افتادگی
• حساسیت به صداها
• دشواری در خوردن و نوشیدن
• انقباض عضلانی در صورت
• سوزش چشم سمت درگیر شده
• سردرد

اگر هرکدام از این علائم را داشتید سریعاً به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.

چه عواملی موجب فلج بل می‌شوند؟ دلایل بروز اختلال فلج صورت

شاید بپرسید فلج صورت از چیست؟ این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که عصب هفتم مغزی فشرده یا متورم شده و موجب ضعف یا فلج صورت شود. علت فلج بل، ناشناخته است ولی بسیاری از محققان پزشکی معتقدند که عامل این عارضه عفونت ویروسی است. این محققان باکتری‌ها و ویروس‌های زیر را دلیل این عفونت می‌دانند:

• ویروس هارپس سیمپلکس (herpes simplex) که دلیل ایجاد تب‌خال ازجمله تب‌خال تناسلی است.
• ویروس HIV که به سیستم ایمنی بدن آسیب می‌رساند.
• سارکائیدوز (sarcoidosis)که باعث التهاب در اندام‌های مختلف می‌شود.
• ویروس هرپس زوستر (herpes zoster virus) که موجب ایجاد آبله‌مرغان و زونا می‌شود.
• ویروس اپشتین بار (Epstein-Barr virus)که سبب ایجاد بیماری مونونوکلئوز (بیماری بوسه) می‌شود.
• بیماری لایم (Lyme disease) که عفونتی باکتریایی است و عامل آن گزش کنه است.

محققان عواملی دیگری را نیز مسبب ایجاد عفونت ویروسی خاموش و فلج صورت می‌دانند. اگر استرس دارید و یا اخیرا بیمار بوده‌اید، این‌ها محرک‌های بالقوه این بیماری هستند؛ آسیب جسمی، محرومیت از خواب و بیماری خود ایمنی نیز ممکن است از عوامل ایجاد این عارضه باشند.

این‌طور تصور می‌شود که عصب صورت با ایجاد تورم به عفونت واکنش نشان می‌دهد که موجب فشار در لوله فالوپ که عصب صورت از آن برای رسیدن به‌صورت عبور می‌کند می‌شود. التهاب عصب صورت گردش خون و اکسیژن را به سلول‌های عصبی کاهش می‌دهد. این آسیب به اعصاب مغزی و سلول‌های عصبی ممکن است موجب فلج عضلات صورت شود.

عوامل خطر ابتلا به فلج بلز (فلج صورت) کدامند؟

خطر ابتلا به این بیماری در صورت داشتن شرایط زیر افزایش می‌باید:

• حاملگی (فلج صورت در بارداری)
• دیابت
• سابقه خانوادگی
• عفونت ریه

چگونه فلج بل تشخیص داده می‌شود؟ آزمایش تشخیص فلج صورت

ابتدا پزشک برای تشخیص میزان ضعف در عضلات صورت شما معاینه‌ای انجام می‌دهد و سپس در مورد زمان ظهور علائم و بار اولی که متوجه آن‌ها شدید سؤالاتی می‌پرسد.

هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص قطعی فلج صورت وجود ندارد، ولی پزشک شما می‌تواند چند نوع آزمایش‌ برای کمک به تشخیص فلج بل تجویز کند. انجام این آزمایش‌ها ممکن است در تشخیص علل دیگر ضعف صورت ازجمله بیماری لایم یا سندروم گیلن باره مؤثر باشد.

این آزمایش‌ها شامل موارد زیر است:

• آزمایش خون؛ برای بررسی وجود عفونت باکتریایی یا ویروسی
• آزمایش خون؛ برای بررسی دیابت یا سایر بیماری‌ها
• تست‌های تصویربرداری مانند ام آر آی یا سی‌تی‌اسکن؛ به‌منظور بررسی اعصاب صورت و تشخیص سکته مغزی یا تومور مغزی احتمالی
• یک آزمایش الکترومیوگرافی (EMG)؛ پزشک به‌منظور بررسی اینکه آیا به اعصابی که عضلات صورت را کنترل می‌کنند آسیبی رسیده است یا خیر، الکترودهای سیم بسیار نازک را به درون عضله وارد می‌کند. این آزمایش همچنین ممکن است میزان آسیب را تعیین کنند.
• اگر مشکوک به بیماری لایم باشید، پونکسیون کمری انجام می‌شود.

راه‌های درمان فلج بل یا فلج صورت

در بیشتر موارد، علائم فلج بل بدون اقدام برای درمان بهبود پیدا می‌کند، با این وجود چند هفته الی چند ماه طول می‌کشد تا عضلات صورت شما قدرت طبیعی خود را بازیابند.

درمان‌های زیر احتمال دارد به بهبودی شما کمک کند:

دارو مناسب برای فلج صورت

پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:

• داروهای کورتیکواستروئیدی (corticosteroid)؛ که التهاب را کاهش می‌دهند.
• داروهای ضدویروسی یا ضد باکتریایی؛ اگر ویروس یا باکتری عامل فلج بل باشد، ممکن است این دارو تجویز شود.
• داروهای مسکن بدون نسخه؛ ایبوپروفن یا استامینوفن، که درد جزئی را تسکین می‌دهند.
• قطره‌های چشمی؛ برای چشم آسیب‌دیده شما تجویز می‌شود.

درمان خانگی فلج صورت یا بلز

• چسب چشم برای رفع خشکی چشم تهیه کنید.
• برای تسکین درد از حوله گرم و مرطوب روی صورت خود استفاده کنید.
• ماساژ صورت برای درمان فلج بلز انجام دهید.
• فیزیوتراپی فلج صورت؛ انجام تمرینات فیزیوتراپی برای تحریک عضلات صورتتان را فراموش نکنید.

آیا فلج بل خطرناک است؟ عوارض فلج صورت

اکثر افرادی که یک حمله از فلج بل را تجربه می‌کنند، بدون اینکه دچار عارضه‌ای شوند کامل بهبود می‌یابند. بااین‌حال در مواردی که بلز سخت‌تری را تجربه کنید، احتمال دارد عوارضی رخ دهد؛ این عوارض شامل موارد زیر است:

• ممکن است به عصب هفتم جمجمه که عضلات صورت شما را کنترل می‌کند آسیب وارد شده باشد.
• داشتن خشکی بیش‌ازحد در چشم در سمت آسیب‌دیده ممکن است منجر به عفونت چشم، زخم یا حتی از دست دادن بینایی شود.
• ممکن است دچار سینکینزی شوید، وضعیتی که حرکت یک بخش از صورت شما موجب می‌شود بخش دیگری از صورتتان به‌صورت غیرارادی حرکت کند. به‌عنوان‌مثال، هنگام لبخند زدن ممکن است چشم شما بسته شود.

چگونه فلج بل را مدیریت کنیم؟ مقابله با فلج صورت

در کنار مصرف داروهایتان، چه کارهای دیگری برای مقابله با فلج بل می‌توانید انجام دهید؟

• در طول روز از اشک مصنوعی یا قطره چشم استفاده کنید. اگر پلک شما به‌طور کامل بسته نمی‌شود یا نمی‌توانید پلک بزنید، ممکن است به یک مورد خشکی چشم مبتلا شوید که با نام قرار گرفتن در معرض کراتوپاتی نیز شناخته می‌شود. اگر درمان را پیش نگیرید ممکن است به قرنیه خود آسیب وارد کنید. چشم‌پزشک به شما نحوه استفاده از قطره را خواهد گفت. اگر نیاز داشتید که بیش از چهار بار در روز از قطره استفاده کنید، حتماً از قطره‌هایی استفاده کنید که مواد نگه‌دارنده ندارند تا مانع تحریک چشمتان شوید.
• در شب از پماد روان کننده داخل چشم خود استفاده کنید. این نوع پماد غلیظ در هنگام خواب مانع از دست دادن رطوبت در چشم شما می‌شود. البته باید این را بدانید که این پماد ممکن است موجب تاری دیدتان شود؛ پس بهتر است درست قبل از خواب از آن استفاده کنید.
• چشم آسیب دیدتان را در شب ببندید. با انجام این کار از خشک شدن چشم در طول شب جلوگیری کنید، هنگام رفتن به رختخواب از چسب جراحی برای بستن پلک خود استفاده کنید. زمانی که از خواب بیدار شدید می‌توانید چسب‌ها را از پلکتان جدا کنید.
• از چسب چشم استفاده کنید. برخی از متخصصان استفاده از چسب چشم را برای کاهش از دست دادن رطوبت و جلوگیری از خشکی چشم، پیشنهاد می‌کنند.
• از نی استفاده کنید. اگر افتادگی لب و دهان دارید بهتر است هنگام نوشیدن از نی استفاده کنید.
• احساساتتان را بیان کنید. اگر نسبت به‌ظاهر خود احساس ناراحتی می‌کنید، حتماً با دوست قابل‌اعتمادتان یا روان‌درمانگر صحبت کنید.
• درمان‌های جایگزین را در نظر بگیرید. درمان‌های مکمل علائم فلج بل را درمان نمی‌کنند، اما ممکن است به شما کمک کنند احساس بهتری داشته باشید. به‌عنوان‌مثال، اگر یک تکنیک آرامش‌بخش یا سایر استراتژی‌های کاهش استرس بلد هستید، از آنها استفاده کنید.
• تا حد امکان استراحت کنید. مواجه‌شدن با فلج صورت و تغییرات ناشی از آن استرس‌زا است. تا جایی که می‌توانید استراحت کنید، خواب کافی داشته باشید و غذاهای مغذی و مفید در برنامه غذائی‌تان بگنجانید.

چه عواملی باعث فلج بل در دوران بارداری می‌شود؟ فلج صورت در بارداری

فشارخون بالا و چاقی از عوامل مرتبط با فلج بل در دوران بارداری هستند. عوامل دیگری که ممکن است خطر ابتلا به فلج صورت را در دوران بارداری بالا ببرند عبارتند از:

• دیابت
• بیماری لایم
• ام ‌اس
• میاستنی گراویس (بیماری خود ایمنی و مزمن)
• عفونت
• پره اکلامپسی(preeclampsia)، اختلالات فشارخون بالا در بارداری
• همولیز(hemolysis)، به تجزیه یا انهدام گلبول‌های سرخ
• سندروم هلپ

تشخیص فلج بل در دوران بارداری

علائم فلج صورت در بارداری به‌طور ناگهانی ظاهر می‌شوند و معمولاً در عرض ۴۸ ساعت پس از شروع بدتر می‌شوند. افتادگی یک‌طرفه صورت شایع‌ترین علامت فلج بل در دوران بارداری است. سایر علائم رایج فلج صورت در بارداری که معمولاً در سمت آسیب‌دیده رخ می‌دهد، شامل موارد زیر است:

• از دست دادن حس در صورت
• سردرد
• اشک زیاد
• صدای زنگی در گوش
• آب دهان
• اختلال در گفتار در بارداری
• از دست دادن حس چشایی
• حساسیت به صدا
• عدم توانایی در بستن چشم یا درست پلک زدن
• دشواری در لبخند زدن
• تغییر در گفتار

بهترین درمان فلج بل در طی بارداری

درمان این عارضه در بارداری بحث‌برانگیز است. برخی از پزشکان داروهایی چون آستروئیدها یا داروهای ضدویروسی به‌خصوص در سه ماه اول تجویز نمی‌کنند؛ ولی برخی دیگر ترجیح می‌دهند در سه ماهه اول به درمان بلز بپردازند. آستروئیدها به‌عنوان درمان بسیار مؤثر برای فلج بل در دوران بارداری مشخص‌شده‌اند، این در حالی است که ضدویروس‌ها تنها در صورت ترکیب با آستروئیدها احتمالاً مؤثر باشند.

یکی دیگر از راه‌های درمان فلج بل در بارداری فیزیوتراپی است؛ هم بی‌خطر است، نیازی به دارو ندارد و همچنین می‌تواند ماه‌ها پس از زایمان ادامه پیدا کند.

فلج بل پس از بارداری

ممکن است زنان ۷ الی ۱۰ روز بعد از زایمان به این بیماری مبتلا شوند. افرادی که بعد از زایمان دچار فلج بل می‌شوند سریعاً به پزشک مراجعه کرده و درمان را آغاز کنند؛ زیرا اگر تشخیص داده نشود و یا درمان نشود ممکن است موجب فلج دائمی صورت شود.

آیا می‌توان در دوران بارداری از فلج بل پیشگیری کرد؟

هیچ راه‌حل قطعی برای پیشگیری از بلز دوران بارداری وجود ندارد، اما این بیماری قابل‌درمان است. در هر زمان در بارداری اگر متوجه علائمی شدید به پزشک مراجعه کنید. پزشک بعد از معاینه پزشکی تشخیص می‌دهد که قادر به مقابله با آن هستید یا خیر.

علائم و نشانه‌های بلز در کودکان کدامند؟ فلج صورت در کودکان

فلج صورت معمولاً طی چند ساعت یا چند روز ظاهر می‌شود. اگر فرزند شما دچار فلج صورت شده باشد ممکن است:

• در لبخند زدن، جویدن غذا یا بالا بردن ابرو دچار مشکل شود.
• قادر به بستن چشم آسیب‌دیده نیست که موجب تحریک چشم و خشکی چشم و درنتیجه کاهش اشک چشم می‌شود.
• در صورت یا پشت گوش‌درد جزئی داشته باشد.
• حس کند طعم غذاها با همیشه فرق دارد.
• به صدا حساس‌تر شود.

معمولاً کودکان مبتلا به فلج بل حال مساعدی دارند و درد شدید، مشکل دید یا ضعف در جای دیگری از صورت یا بدن خود ندارند. اگر تاول‌های کوچک پر از مایع در کانال گوش، روی زبان یا سقف دهان ایجاد شده باشد، ممکن است نشان‌دهنده ابتلای فرزند شما به سندرم رمزی هانت باشد. شما باید از دست زدن به تاول‌ها خودداری کنید و فرزند خود را نزد پزشک ببرید.

در صورت مشاهده هرگونه علامت فلج بل سریعاً فرزند خود را نزد پزشک ببرید. اگر فرزند شما به‌طور ناگهانی و در عرض چند ثانیه دچار افتادگی صورت شد سریعاً با اورژانس تماس بگیرید؛ زیرا ممکن است سکته مغزی باشد.

آیا درمان فلج صورت با ورزش ممکن است؟ تمرینات فیزیوتراپی فلج بل

برای جلوگیری از کوچک‌تر عضلات صورت و بهبود عملکرد این عضلات بهتر است تمرینات مختلف فلج بل را انجام دهید. این تمرینات روی بخش‌های مختلف صورت مثل چشم‌ها، بینی، لب‌ها و سایر بخش‌ها کار می‌کنند و باعث تقویت حرکات صورت می‌شوند. خبر خوب این است که شما به‌راحتی می‌توانید این حرکات را در منزل انجام دهید.

در ادامه به معرفی برخی از این تمرین‌ها می‌پردازیم:

تمرین‌هایی برای ابرو برای درمان فلج صورت

• در آینه به خود نگاه کنید، ابروهای خود را به بالا بیندازید و ۱۰ الی ۱۵ ثانیه بالا نگه دارید. در همین حالت نگه دارید تا زمانی که گوشه لب‌ها یا گونه‌هایتان شروع به حرکت کنند.
• نوک چهار انگشت خود را روی ابروی آسیب‌دیده خود قرار داده و با یک حرکت محکم با نوک انگشتانتان تا خط مو مالش دهید.
• سعی کنید اخم‌کنید و ابروهای خود را به پایین بکشید.

تمرین‌هایی برای لب‌ها برای درمان فلج صورت

• هر دو لب خود را ببندید و به‌آرامی روی‌هم فشار دهید و بعد آن‌ها را رها کنید؛ این کار را تکرار کنید و تا زمانی که در پلک‌هایتان حرکتی احساس کردید ادامه دهید.
• لب‌ها را جمع کنید و این فشار را برای مدتی نگه دارید.
• لبخند بزنید و هنگام لبخند زدن تمرکز کنید که تا جایی که ممکن است پلک‌هایتان و عضلات گردنتان درگیر نشود.

تمرین‌های بینی برای درمان فلج صورت

• بینی خود را به سمت بالا بکشید به‌طوری‌که روی آن چین بیفتد.
• فین کنید.
• از بینی نفس عمیق بکشید و به‌طوری‌که سوراخ‌های بینی‌تان باز شود.

تمرینات چشم برای درمان فلج صورت

• چشمان خود را ببندید و روی‌هم بفشارید.
• بدون اینکه گردن خود را خم‌کنید به پایین نگاه کنید.
• چشمک بزنید و بعد با چشم دیگر امتحان کنید.

تمرین‌های گردن و شانه برای درمان فلج صورت

• چانه را جمع کنید طوری که چین بیفتد.
• گردن خود را به یک سمت کج کنید بعد این کار را در سمت دیگر تکرار کنید.

اطلاعات کامل‌تر از آن‌چه باید درباره فیزیوتراپی فلج بلز (ورزش فلج بلز) بدانید را در مقاله‌ای دیگر مفصل بیان کردیم.

آیا طب سنتی در درمان فلج بل یا فلج عصب صورت موثر است؟

در چین یکی از مؤثرترین درمان‌ها برای فلج صورت طب سوزنی است. با واردکردن سوزن‌ها در نواحی خاصی از بدن باعث اتصال مجدد کانال‌های صورت می‌شوند و درنتیجه جریان انرژی و خون را متعادل می‌سازند.

از دیگر درمان‌های سنتی که به بهبود علائم کمک می‌کنند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛ اطلاعات بیشتر درباره درمان فلج صورت در طب سنتی را به شرح مفصل در مقاله دیگر ما بخوانید.

• داروهای گیاهی چینی
• درمان فلج عصب صورت با حجامت
• طب سوزنی الکتریکی عصب صورت
• درمان فلج صورت با زالو

چگونه می‌توان از فلج بل پیشگیری کرد؟

متاسفانه هنوز راهی برای پیشگیری از این بیماری شناخته نشده است. تنها کاری که می‌توانید کنید این است که به محض مشاهده علائم فورا به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.

چه زمانی به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنیم؟

اگر دچار افتادگی صورت یا فلج صورت شدید، فوراً به دکتر فلج بل مراجعه کنید. شروع زودهنگام درمان ممکن است شانس بهبودی شما را بالا ببرد؛ همچنین در صورت مشاهده موارد زیر حتماً به پزشک مراجعه کنید:

• سوزش مزمن چشم
• عدم توانایی در بستن پلک
• کم آبی بدن به دلیل مشکل در نوشیدن و بلعیدن.
• از دست دادن شنوایی

سوالات نظرات بیماران فلج صورت (فلج بل)

آیا فلج بل خوب می‌شود؟

بعد از بروز علائم ۲ هفته الی ۶ ماه طول می‌کشد تا بهبودی حاصل شود. فقط در مواردی نادر فلج بل درمان نمی‌شود.

آیا فلج بل سکته مغزی خفیف است؟

خیر. فلج بل یک فلج موقتی عضلات صورت است و اغلب همیشگی نیست و بعد از ۲ هفته الی ۶ ماه بهبود می‌یابد.

آیا فلج بل در حاملگی نیز اتفاق می‌افتد؟

بله. زنان باردار ۳ برابر بیشتر از افراد دیگر در خطر ابتلا به این بیماری هستند.

کلام آخر

قطعاً زمانی که دچار این بیماری می‌شوید از ظاهر خود خجالت می‌کشید و شرایط سخت و ناراحت‌کننده‌ای دارید. ولی بدانید این وضعیت دائمی نیست و شما هم تنها فردی نیستید که دچار این عارضه شده است. شما فردی قوی هستید و می‌توانید با این بیماری مقابله کنید.

متخصصانی وجود دارند که می‌توانند به شما کمک کنند تا این دوره را راحت‌تر پشت سر بگذارید. خوشبختانه علائم این بیماری به‌مرور کمرنگ‌تر می‌شود. هر زمان که علائمی دیدید حتماً به پزشک مراجعه کنید اگر تا ۴۸ ساعت بعد از ظهور علائم درمان را شروع کنید سرعت بهبود را بالا می‌برید.

به کمک پذیرش۲۴ به هزاران پزشک متخصص دسترسی پیدا کنید و به‌راحتی مشاوره آنلاین دریافت کنید. شما حتی می‌توانید از وقت ملاقات با دکتر مغز و اعصاب آنلاین بهره‌مند شوید.