همه چیز در مورد فلج مغزی و راه‌های درمان آن

فلج مغزی به اختلالات حرکتی گفته می‌شود که وضعیت بدن را تغییر می‌دهد و مشکلاتی را برای فرد مبتلا ایجاد می‌کند. در این مطلب قصد داریم در مورد علت ایجاد کننده فلج مغزی صحبت کنیم و راه‌های درمان این عارضه را شرح دهیم. پس با ما همراه باشید و از اطلاعات کامل این مطلب استفاده کنید.

فلج مغزی چیست؟

فلج مغزی یا cerebral palsy اختلالات حرکتی پیشرونده هستند که میزان تون عضلانی و وضعیت بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند. این اختلال به دلیل ناهنجاری‌های مادرزادی یا آسیب‌هایی که در مراحل تکامل به مغز وارد شده ایجاد می‌شود.

دکتر فلج مغزی برای درمان کودکان مبتلا به فلج مغزی مجموعه‌ای از روش‌های دارو درمانی، گفتاردرمانی، مشاوره‌های تغذیه‌ای، فیزیوتراپی را به کار می‌گیرد تا بتواند وضعیت بیمار را بهبود بخشد.

علت فلج مغزی چیست؟

برخی از بیماری‌ها یا عارضه‌ها موجب آسیب به مغز و ابتلا به فلج مغزی می‌شود که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم. این عوامل را می‌توان به دوران‌های مختلف زندگی یعنی به زمان قبل از تولد یا بعد از آن تقسیم کرد.

علت‌ فلج مغزی قبل از تولد

برخی از موارد در زمان جنینی باعث می‌شود رشد و تکامل مغز با مشکل مواجه شود و نوزاد با فلج مغزی متولد شود. به طور مثال شایع‌ترین موردی که می‌تواند موجب رشد غیر طبیعی و اختلال در حرکت کودکان می‌شود جهش‌های ژنتیکی است. همچنین عفونت‌های ویروسی که مادر در زمان بارداری به آن مبتلا می‌شود بر رشد جنین تاثیر می‌گذارد.

علت‌ فلج مغزی حین تولد

هنگام تولد از اوقات با اهمیتی است که مشکلات حین آن ممکن است باعث شود جنین دچار فلج مغزی شود. به طور مثال اگر شرایط زایمان به گونه‌ای باشد که اکسیژن کافی به نوزاد در حال تولد نرسد، ممکن است نوزاد دچار فلج مغزی شود. همچنین خونریزی مغزی در نوزاد یا سکته مغزی هم از عوامل دیگری است که موجب اختلال در فعالیت طبیعی مغزی می‌شود.

برخی از عوامل هنگام تولد خطر ابتلا به فلج مغزی را بالا می‌برد، مثلا اگر نوزاد به جای اینکه با سر متولد شود از پا خارج شود، یا در مواردی که نوزاد نارس به دنیا می‌آید یا اینکه وزن کمی دارد، حتی در موارد چند قلویی احتمال ابتلا به فلج مغزی و مشکلات وابسته به آن بیشتر می‌شود.

از عوامل دیگری که نشان می‌دهد یک کودک هنگام تولد در معرض خطر ابتلا به فلج مغزی است، پایین بودن نمره آپگار است. در بدو تولد ارزیابی سلامت جسمانی کودکان با نمره آپگار انجام می‌شود و اگر کودک در این ارزیابی ضعیف باشد، با احتمال بیشتری درگیر فلج می‌شود.

علت‌ فلج مغزی بعد از تولد

تا زمانی که مغز نوزاد آسیب پذیر است باید از ضربه و آسیب محافظت شود. چون در صورت وارد شدن ضربه به مغز امکان ابتلا به فلج مغزی وجود دارد.

اگر کودک شما اختلال در رشد دارد و می‌خواهید با مراجعه به بهترین دکتر فوق تخصص مغز و اعصاب بررسی‌های لازم را انجام دهید، به شما پیشنهاد می‌کنیم از لیست پزشکان پذیرش۲۴ استفاده کنید و پزشک مورد نظر را انتخاب کنید.

انواع فلج مغزی کدام است؟

فلج مغزی بر اساس میزان آسیبی که به بیمار می‌زند انواع مختلفی دارد. البته این نکته را هم در نظر داشته باشید که تشخیص نوع فلج مغزی باید بعد از دو سالگی انجام شود و قبل از آن امکان‌پذیر نیست.

فلج مغزی اسپاستیک

شایع‌ترین نوع فلج مغزی، فلج اسپاستیک است. کسانی که به این عارضه مبتلا می‌شوند در قشر سر ضایعه دارند و همین امر باعث سفت شدن عضلات آن‌ها می‌شود. انواع فلج مغزی اسپاستیک با توجه به شدت عارضه تقسیم‌بندی می‌شود.

• فلج مغزی اسپاتیک دیپلژیا: در این فلج مغزی عضلات قدرت حرکتی ندارند و والدین به سختی می‌توانند کمر یا دست و پای کودک را خم و راست کنند. در این عارضه هر دو اندام تحتانی درگیر می‌شود و پاهای کودک هنگام راه رفتن ضربدری می‌شود.
• فلج مغزی همی‌پلژی اسپاتیک: کسانی که در ابتلا به فلج مغزی فقط یک سمت بدن آن‌ها درگیر باشد به همی‌پلژی اسپاتیک مبتلا هستند. البته در این عارضه اندام‌های فوقانی بیشتر درگیر می‌شوند.

فلج مغزی کوادری پلژی

در این نوع فلج مغزی هم اندام فوقانی و هم تحت تحتانی درگیر می‌شود، علاوه بر آن عضلات دهان و زبان هم درگیر عارضه می‌شوند.

فلج مغزی آتتوئید

فلج مغزی آتتوئید یا دیسکینتیک نسبت به فلج اسپاستیک فراوانی کمتری دارد و در آن عقده‌های قاعده مغز آسیب می‌بینند. علائم فلج مغزی در کودکان مبتلا به نوع آتتوئید حرکات غیر ارادی و مکرر است.

فلج مغزی آتاکسیک

فراوانی بروز فلج آتاکسیک نسبت به انواع دیگر فلج مغزی کمتر است و به واسطه‌ی آن مخچه آسیب می‌بیند. کسانی که درگیر این عارضه می‌شود نمی‌توانند تعادل داشته باشند و به صورت ناپایداری راه می‌روند. این افراد در انجام دادن کارهایی که نیاز به دقت زیادی دارد دچار مشکل می‌شوند.

 فلج مغزی مخلوط

همان‌طور که از نام این فلج مشخص است مخلوطی از فلج اسپاستیک و آتتوئید است. کسانی که درگیر این عارضه می‌شوند به طور کامل فلج را تجربه نمی‌کند چون بعضی از عضلات آن‌ها سفت و برخی دیگر شل می‌شود. اما همچنان مانند سایر افراد حرکات غیر ارادی دارند.

علائم فلج مغزی شامل چه مواردی است؟

با توجه به اینکه آسیب‌های فلج مغزی زمان رشد به مغز نابالغ وارد می‌شود علائم و نشانه‌های آن در دوران نوزادی یا سنین پیش دبستانی ظاهر می‌شوند. مبتلایان به این بیماری نمی‌توانند عضلات و اندام‌ها را به طور طبیعی حرکت دهند و اگر به عکس بچه های فلج مغزی نگاه کنید می‌توانید متوجه این مشکل شوید.

چون درگیر شلی یا سفتی اندام‌ها می‌شوند و حالت بدن آن‌ها غیر طبیعی است. به این ترتیب دامنه‌ی حرکتی آن‌ها کاهش پیدا می‌کند و حتی ممکن است حرکت‌های غیر ارادی داشته باشند. این موارد جزو علائم فلج مغزی خفیف است. اما این علائم می‌تواند شدیدتر هم باشد.

علائم فلج مغزی در بزرگسالان و کودکان می‌تواند شامل اختلال در غذا خوردن و بلعیدن غذا هم می‌شود و کسانی که به این عارضه مبتلا می‌شوند مشکلاتی را تجربه می‌کنند. به جز این موارد باید عدم تعادل عضلات چشم هم اشاره کرد. زیرا اغلب مبتلایان قدرت تمرکزی بر یک شی خاص ندارند.

میزان هوش در افراد مبتلا به فلج مغزی با هم تفاوت دارد. برخی از مبتلایان هوش نرمال یا طبیعی دارند درحالی‌که برخی دیگر از مبتلایان درگیر ناتوانی ذهنی می‌شوند و به کمک اطرافیان نیاز پیدا می‌کنند.

دکتر فلج مغزی کودکان به والدین توصیه می‌کند درمان‌های حمایتی فلج مغزی را جدی بگیرند تا محدودیت‌های حرکتی کودک را بهبود دهند.

راه‌های تشخیص فلج مغزی چیست؟

پزشک برای تشخیص فلج مغزی قبل از هر چیز تاریخچه بالینی بیمار را بررسی می‌کند و از والدین در مورد عفونت‌ها و بیماری‌هایی که کودک به آن مبتلا بوده سوال می‌کند. همچنین در مورد صدمات و آسیب‌های که احتمالاً به سر او وارد شده پرس و جو می‌کند. در نهایت پزشک برای تشخیص دقیق‌تر فلج مغزی از آزمایشاتی استفاده می‌کند که شامل موارد زیر است.

• آزمایش خون
• آزمایش ژنتیک
• الکتروانسفالوگرام EEG
• سی‌تی اسکن
• ام آر ای

راه‌های درمان فلج مغزی چگونه است؟ انواع درمان فلج مغزی

درمان فلج مغزی با شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود تا بیمار از لحاظ حرکتی حمایت شود و با تقویت عضلات بتواند تا حدی حرکاتی را انجام دهد. شیوه‌های مختلف درمانی فلج مغزی شامل موارد زیر است.

درمان فلج مغزی با دارودرمانی

دارو درمانی به عنوان درمان قطعی فلج مغزی شناخته نمی‌شود، چون نقش محدودی در درمان بیماری دارد. داروهایی که برای درمان فلج مغزی کودکان به کار می‌رود شامل تزریقات سم بوتولینوم است که می‌تواند عضلات را شل کند. همچنین پزشک از داروهای آرام‌بخش هم برای شل کردن عضلات استفاده می‌کند. برای کودکانی هم که در اثر ابتلا به فلج مغزی به صرع مبتلا شوند می‌توان داروی ضد تشنج تجویز کرد تا عارضه‌های بیماری کمتر بروز کند.

درمان فلج مغزی با جراحی

جراحی روش معمول درمان فلج مغزی نیست، اما در مواردی با توجه به میزان انقباض عضلات یا نوع انقباض‌ها می‌توان از عمل جراحی استفاده کرد. در واقع با جراحی اندام‌ها و مفاصل آسیب دیده ، میزان انعطاف‌پذیری آن‌ها افزایش پیدا می‌کند و بیمار می‌تواند کنترل بیشتری روی آن داشته باشد.

درمان فلج مغزی با فیزیوتراپی

مهم‌ترین بخش درمان فلج مغزی مربوط به درمان‌های حمایتی است که می‌توانند میزان انقباضات عضلات و ناهنجاری‌ها را کاهش دهند. فیزیوتراپیست از تمرین‌هایی کمک می‌گیرد تا دامنه حرکتی بیمار افزایش پیدا کند و بتواند با قدرت بیشتری دست و پا را حرکت دهد.

تکنیک‌های مختلفی که در فیزیوتراپی مورد استفاده قرار می‌گیرد با ورزش کردن یا بریس و تجهیزات دیگر انجام می‌شود. همچنین فیزیوتراپیست این حرکت‌ها را به والدین هم آموزش می‌دهد تا بتوانند در منزل برخی از این حرکت‌ها را انجام دهند و مشکلات کودک را به حداقل برسانند.

درمان فلج مغزی با کاردرمانی

کاردرمانی نیز بخش دیگری از فعالیت‌های حمایتی است و در آن با استفاده‌ی بهینه از حرکت‌های معمول روزمره دامنه‌ی حرکتی بیمار افزایش پیدا می‌کند و مهارت‌هایی را یاد می‌گیرد تا بتواند حدی از استقلال را در کارهایش به دست بیاورد.

علاوه بر این موارد متناسب با میزان آسیب کودک، ممکن است لازم باشد از گفتاردرمانگر و مددکار اجتماعی هم برای حل مشکلات ارتباطی کودک کمک گرفته شود تا رفتارهایش تکامل پیدا کنند و بتواند ارتباط موثرتری برقرار کند.

درمان فلج مغزی با طب سنتی

درمان‌های طب سنتی می‌تواند علائم فلج مغزی در بزرگسالان را کاهش دهد اما نمی‌تواند بیماری را به طور کامل درمان کند. به طور مثال در این روش می‌توان با استفاده از روغن‌های گیاهی نظیر اسطوخودوس ماهیچه‌ها را ماساژ داد تا اسپاسم در آن‌ها کمتر شود. روغن نعنا هم می‌تواند به عنوان یک مسکن و آرام بخش استفاده شود تا فلج مغزی در بزرگسالان و کودکان درمان شود.

یکی دیگر از روش‌های توصیه شده در طب سنتی برای درمان فلج مغزی، استفاده از حمام نمک است. نمک اپسوم خاصیتی دارد که به واسطه‌ی ان میزان درد و التهاب در عضلات بدن کودکان کاهش پیدا می‌کند و از طرف دیگر استرس را هم کم می‌کند. همچنین در کودکانی که در اثر این بیماری دچار یبوست شده‌ باشند با استفاده از حمام نمک اپسوم مشکل رفع می‌شود.

عوارض فلج مغزی شامل چه مواردی است؟

طول عمر کودکان فلج مغزی کوتاه نمی‌شود و ممکن است تا مدت طولانی به زندگی خود ادامه دهند. اما این بیماری با عارضه‌هایی همراه است و کیفیت زندگی را مختل می‌کند. موارد زیر جزو عوارض فلج مغزی در بزرگسالان و کودکان است.

• کوتاه شدن بافت عضلانی

یکی از عوارض فلج مغزی در افراد مختلف کنتراکچر یا انقباض است که در آن بافت عضلانی به دلیل سفت شدن و اسپاسم کوتاه می‌شود.

به این ترتیب با کوتاه شدن بافت عضله، رشد استخوان مهار می‌شود و استخوان‌ها خم می‌شوند، در نتیجه شکل مفاصل تغییر می‌کند. حتی ممکن است عارضه به قدری شدید باشد که موجب ایجاد دررفتگی هم شود.

• سو تغذیه در اثر فلج مغزی

یکی از مشکلات شایعی که در افراد مبتلا به فلج مغزی یا CP بروز می‌کند این است که به دلیل مشکلات بلع و غذاخوردن این افراد نمی‌توانند تغذیه کافی داشته باشند و در نتیجه دچار سوتغذیه می‌شوند. به همین دلیل برای پیشگیری از این عارضه برخی از کودکان مبتلا با لوله تغذیه می‌شوند تا مواد مورد نیاز بدن را دریافت کنند.

• اختلال در سلامت روان و فلج مغز

یکی از مشکلات شایعی که برای بیماران مبتلا به فلج مغزی پیش می‌آید مشکلات سلامت روان است. چون اغلب این افراد به دلیل مشکل حرکتی که دارند درگیر انزوای اجتماعی می‌شوند و همین امر موجب ایجاد افسردگی یا پرخاشگری در آن‌ها می‌شود. به همین دلیل توجه به سلامت روان بیماران فلج مغزی یکی از موارد با اهمیتی است که در درمان باید به آن توجه شود.

• بیماری قلبی و ریوی در اثر فلج مغز

از عوارض دیگری که بیماران فلج مغزی به آن مبتلا می‌شوند بیماری‌های قلبی یا مشکلاتی در تنفس است که می‌تواند علاوه بر محدود کردن توانمندی فرد جان او را هم به خطر بیندازد.

• مشکلات مربوط به استخوان و فلج مغز

با توجه به اینکه در اثر ابتلا به فلج مغزی میزان فشار بر استخوان‌ها زیاد می‌شود ممکن است بیماران درگیر عوارضی مانند استئوآرتریت و استئوپنی یا ترکم استخوان کم شوند.

چگونه از بروز فلج مغزی پیشگیری کنیم؟

با توجه به علت‌هایی که برای ابتلا به فلج مغزی نام بردیم، متوجه می‌شویم هیچ روش قطعی برای پیشگیری از ابتلا به فلج مغزی وجود ندارد و فقط راه‌هایی را می‌توانیم برای کم کردن خطر ابتلا پیشنهاد دهیم. این راه‌ها بر حفظ سلامت مادر و جنین تاکید دارند و با کم کردن عوارض بارداری باعث می‌شوند احتمال ابتلا به فلج مغزی در جنین و نوزادان کاهش پیدا کند.

به همین دلیل به خانم‌ها باردار توصیه می‌شود موارد زیر را رعایت کنند.

• واکسیناسیون در برابر بیماری‌هایی مانند سرخجه قبل از بارداری از بروز عفونت و متعاقب آن آسیب به مغز جنین جلوگیری می‌کند. به همین دلیل خانم‌ها قبل از بارداری حتما باید به این مورد توجه کنند.
• خانم‌ها در دوران بارداری باید مراقبت‌های پزشکی و مامایی را جدی بگیرند تا خطری سلامتی نوزاد را تهدید نکند. زیرا به جز بیماری و ابتلا به عفونت عواملی که منجر به زایمان زودرس می‌شود هم باید کنترل شود.
• مصرف نوشیدنی‌های حاوی الکل، سیگار کشیدن یا مصرف خودسرانه داروها از عوامل دیگری است که به مغز جنین آسیب می‌زند و احتمال ابتلا به فلج مغزی را بالا می‌برد.
• برای حفاظت کودکان از ابتلا به فلج مغزی در سال‌های اول تولد لازم است به دقت از آن‌ها مواظبت شود. به این منظور باید شرایطی را فراهم کنید که احتمال افتادن آن‌ها از تخت به حداقل برسد، هنگام دوچرخه سواری حتما کلاه ایمنی داشته باشند. همچنین مواظب باشید نوزاد از بغل شما سر نخورند و زمین نیفتند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

والدین باید به مشکلاتی که کودک در مراحل رشد تجربه می‌کند توجه کند. درصورتی‌که هر کدام از علائم زیر بروز کرد باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.

• مشکلات بلع
• اختلال در گفتار
• عدم تعادل عضلات چشم
• اختلال حرکتی
• از دست دادن آگاهی نسبت به محیط اطراف

وب سایت پذیرش۲۴ برای کاربران امکان ویزیت آنلاین دکتر مغز و اعصاب را فراهم کرده است و کسانی که مایل باشند می‌توانند از طریق وب سایت یا اپلیکیشن از پزشک مورد نظر وقت بگیرند و سوالات خود را بپرسند. این شیوه نیازمند صرف هزینه‌ی کمتر نسبت به مراجعه‌ی حضوری است، از طرف دیگر در رفت و آمد به مطب وقت مراجعان تلف نمی‌شود.

سوالات متداول فلج مغز

آیا بلافاصله بعد از تولد می‌توان علائم فلج مغزی را مشاهده کرد؟

برخی از نوزادانی که با فلج مغزی متولد می‌شوند به سرعت علائم و نشانه‌ها را بروز نمی‌دهند و ممکن است چندین ماه یا چند سال طول بکشد تا متوجه فلج مغزی کودکان شویم.

ناسازگاری خون مادر و جنین تاثیری در ابتلا به فلج مغزی دارد؟

یکی از عواملی که شیوع بالایی ندارد اما می‌تواند علت ابتلای کودکان به فلج مغزی باشد، ناسازگاری rh خون مادر و جنین است.

آیا آسیب‌های مغزی افراد مبتلا به فلج مغزی پیشرفت می‌کند؟

الزاما آسیب مغزی که مسبب فلج مغزی شده پیشرفت نمی‌کند. اما با احتمال بیشتری مشکلات جسمی و حرکتی بیماران پیشرفت می‌کند.