دندان درآوردن نوزاد | علائم و مراقبت ها

دندان درآوردن نوزاد

 مراحل رشد نوزاد با تمام جزئیاتش از زیباترین‌‌های جهان است. تماشای اینکه اینکه نوزاد انسان رفته رفته از یک موجود فاقد درک و فهم و توانایی به یک کودک نوپا تبدیل شده، شناخت نسبی و کافی نسبت به خود و محیط اطرافش پیدا می‌کند، از جذاب‌ترین تجربیات یک پدر و مادر خواهد بود. اما این تجربه که عموما یک تا دو سال طول می‌کشد با دردسرهای زیادی هم همراه است.

اینکه نوزاد از بدو تولد تا حدود دو سالگی به دوبرابر قد تولدش می‌رسد به زبان ساده به‌نظرمی‌آید، اما درواقع، پروسه‌ای چالش‌برانگیز و پر افت و خیز است. این چالش با منظم شدن خواب کودک پس از تولد، رهایی از دل‌درد‌های کولیک رایج در نوزادان و گاهی بهبود رفلاکس معده آغاز شده و با درد بیرون زدن اولین‌دندان‌ها ادامه می‌یابد تا مراحل بعدی که باید وابستگی به شیر مادر را کنار گذاشته و به خوابیدن در اتاق خود عادت کند. دندان درآوردن نوزاد را یکی از سخت‌ترین مراحل رشد او می‌دانند.
این فرآیند که آزار گاهی شدید کودک را به‌همراه دارد برای پدر و مادر نیز دردسرهایی دارد. اما آگاهی دقیق نسبت به آن، به‌طور قطع هم نوزاد و هم والدینش را به هرچه راحت‌تر پشت‌سر گذاشتن این مرحله کمک می‌کند. در ادامه درمورد تمامی جزئیات دندان درآوردن نوزاد صحبت می‌کنیم. باما همراه باشید.

چگونگی دندان درآوردن در نوزاد

دندان درآوردن نوزاد درواقع به معنای بیرون آمدن جوانه دندان‌های شیری او از پوست لثه است. این جوانه‌ها که از دوران بارداری در فک او تشکیل می‌شوند، از حدود ۴ ماهگی تا ۱ سالگی بیرون می‌زنند. هر کودک ممکن است در یک سالگی یک، تا چهار دندان داشته باشد. معمولا اولین دندان هر کودک در ۶ ماهگی بیرون زده و تا ۲ سالگی داری دو دندان است. اما اینکه اولین دندان در چه سنی در آمده و سرعت به اصطلاح نیش زدن و رشد دندان‌های بعدی چگونه باشد در کودکان مختلف متفاوت است و تاحد زیادی بستگی به وراثت دارد.

گاهی ممکن است یک نوزاد از بدو تولد با یک دندان متولد شود یا در هفته‌های اول پس از زایمان شاهد رشد اولین دندان‌های او باشیم. البته این پدیده بسیار نادر است اما اتفاق خطرناکی نیست. نیش زدن دندان‌ها معمولا با درد و حساسیت زیادی برای نوزاد همراه است که گاهی از چند ماه پیش از رشد اولین دندان نیز آغاز می‌شود. آرام کردن این درد و حساسیت برای اغلب پدر و مادرها یکی از سخت‌ترین کارها است و همگان به‌دنبال موثرترین راه‌کار برای رسیدن به نتیجه هستند. چرا که این درد نوزاد را به‌شدت بی‌قرار می‌کند و گاهی عوارض دیگری نیز برای او به‌همراه دارد.

زمان‌بندی رشد دندان در نوزادان

روند رشد دندان در نوزادان معمولا از یکی از دو دندان میانی پایین آغاز می‌شود. این دندان ممکن است در چهار ماهگی خود را نشان دهد یا حتی تا ۱۳ ماهگی نیز بیرون نزد که جای نگرانی نیست. گاهی سفیدی دندان در زیرلثه از سه‌ماهگی هم خود را نشان می‌دهد ولی نیش زدن آن تا دو ماه بعد هم اتفاق نمی‌افتد.

در ادامه دندان دیگر میانی در پایین، دو دندان میانی بالا، دندان‌های کناری در پایین و سپس بالا، دندان‌های آسیاب اول، دندان‌های نیش‌دو در نهایت دندان‌های آسیاب دوم رشد خواهند کرد. رشد دندان های آسیاب دوم عموما در ۳ سالگی اتفاق می‌افتد. به این ترتیب هر کودک در پایان سه‌سالگی ۲۰ دندان دارد. ترتیب رشد دندان‌ها در نوزادان به این شرح است:

• دو دندان جلوی فک پایین که در محدوده سنی ۶ تا ۱۰ ماهگی رشد می‌کنند.
• دو دندان جلوی فک بالا که بین ۸ تا ۱۳ ماهگی رشد می کنند.
• دندان های کناری فک پایین و بالا که حدود ۸ تا ۱۶ ماهگی رشد می‌کنند. معمولا دندان های فک پایین ابتدا در می‌آیند.
• دندان های آسیاب بالا و پایین در سن ۱۳ تا ۱۹ ماهگی رشد می‌کنند. باز هم معمولا دندان‌های ردیف پایین پیشتاز هستند.
• دندان های نیش در کنار دندان های جانبی در سن۱۶ تا ۲۳ ماهگی رشد می‌کنند.
• دندان های آسیاب دوم بالا و پایین در سن ۲۵ ماهگی تا ۳۳ ماهگی رشد می‌کنند.

این روند و ترتیب البته ثابت نیست و ممکن است برخی نوزادان اولین دندان خود را در بالا درآورند. این نیز مساله نگران‌کننده‌ای نیست. سخت‌ترین دندان‌ها معمولا دندان‌های اول و سپس دندان‌های نیش هستند که کودک را با چالش‌هایی جدی مواجه می‌کنند. به‌خاطر داشته باشد هیچ‌گاه نمی‌توان سنی را به عنوان بهترین زمان دندان درآوردن نوزاد مطرح کرد.

علائم دندان درآوردن در نوزادان

از آنجا نوزاد توان تکلم ندارد، بسیاری بی‌قراری‌های او از ۲ یا ۳ ماهگی را به دندان درآوردن نسبت می دهند. حال اینکه ممکن است مشکل از جای دیگر باشد. به همین دلیل بهتر است زمانی که با نوزاد عموما چهار ماهه بی‌قراری مواجه شدید، به بررسی علائم دندان درآوردن پرداخته و درصورت عدم مشاهده این علائم به‌دنبال منشاء دیگری برای بی‌قراری‌های او باشید. علائم دندان‌درآوردن در نوزادان عبارت است از:

• زیاد شدن بزاق دهان، طوری که کودک قادر به کنترل آن نیست و از دهانش بیرون می‌ریزد.
• تحریک‌پذیری لثه‌ها
• تورم و قرمزی لثه
• تمایل به گاز گرفتن در نوزاد
• بی‌خوابی شبانه
• بی‌قراری

معمولا بی‌قراری‌های کودک با منشاء حساسیت لثه‌ها که ناشی از دندان درآوردن است، با تمایل او به خارش لثه همراه می‌شود. کودک هرچیزی را با شدت به لثه‌ها می‌کشد تا آن‌ها را آرام کند. وقتی چیزی دم دست نیست، از دستان خود برای خاراندن لثه‌هایش کمک می‌گیرد. دندان درآوردن در مواقع شدیدتر علائم دیگری هم دارد که شامل موارد زیر می‌شود

• تب
• استفراغ
• اسهال

ادرار سوختگی نیز از مواردی محسوب می‌شود که در نوزادان هنگام دندان درآوردن دیده می‌شود. البته باید دقت داشت هنگام مشاهده تب، اسهال یا استفراغ حتما با پزشک مشورت شود. این علائم ممکن است از بیماری دیگری باشد که نیاز به درمان سریع دارد. معمولا تب دندان درآوردن بیشتر از ۳۸ درجه نخواهد شد و زود برطرف می‌شود. همچنین این علائم دندان درآوردن هیچگاه با آبریزش بینی یا سرفه دیده نمی‌شوند. بنابراین درصورت مشاهده هر علامت دیگری در کنار این علامت‌ها و عدم بهبودی آن‌ها پس از ۲۴ ساعت باید سریع با پزشک مشورت کرده در صورت لزوم مراجعه حضوری داشته باشید. باید اضافه کرد از نظر دندان درآوردن باعث تب و اسهال نمی‌شود و این مساله ممکن است نشانی از عفونت‌های دستگاه گوارشی نوزاد ناشی باشد. عفونتی که به دلیل به‌ دهان بردن اشیاء مختلف توسط نوزاد ایجاد شده است.

زود یا دیر دندان درآوردن در نوزادان

زمان و روند دندان درآوردن در کودکان بسیار متفاوت است و نمی‌توان یک زمان ثابت را برای همه آن‌ها مطرح کرد. بنابراین ممکن است برخی نوزادان از ۷ تا ۱۳ ماهگی اولین دندان را درآورند. در این مواقع معمولا پدر و مادر نگران شده و تصور می‌کنند این مساله از ضعفی در بدن فرزندشان نشات می‌گیرد. باید گفت این تاخیر زمانی می‌تواند منشاء نگرانی باشد که رشد نوزاد در دیگر موارد نیز کافی نباشد و نمودار رشد قد و وزن او شرایط خوبی نداشته باشد.

در غیر این صورت، دندان درآوردن اگر تا ۱۸ ماهگی به تاخیر افتد می‌توان با پزشک در مورد آن مشورت کرد. یک دندان پزشک اطفال در این زمینه به‌خوبی می‌تواند به شما کمک کند. همچنین در باور عمومی مطرح می‌شود که زود دندان درآوردن نوزاد نیز علامت خوبی نیست و احتمالا این دندان‌ها که در سن چهار ماهگی یا کمی کمتر بیرون زده‌اند از استحکام خوبی برخوردار نیستند. این باور نیز منشاء علمی نداشته و اثبات شده نیست. علت زود دندان درآوردن نوزاد نیز معمولا ریشه وراثتی دارد.

راه‌کارهایی برای کاهش درد و بی‌قراری دندان درآوردن

از گذشته تا امروز، همواره در بین خانواده‌ها راه‌هایی برای کاهش درد و  التهاب نوزاد هنگام دندان درآوردن مطرح می‌شود. اینکه کدام راه موثر است و یا کدام کاملا بی‌ضرر هم به یک دغدغه برای پدران و مادران جوان و کم‌تجربه تبدیل شده است. اکنون قصد داریم گروهی از راه‌کارهای موثر در این زمینه را برای شما شرح دهیم. باما همراه باشید:

استفاده از دندان‌گیرهای سرد برای کاهش درد دندان درآوردن

دندان‌گیر یکی از بهترین وسایل برای ماساژ لثه کودک است. درواقع ماساژ لثه یکی از بهترین التیام‌ها برای درد و خارش لثه نوزاد هنگام دندان درآوردن است. حال اگر این دندان‌گیر خنک باشد تاثیر بسیار بیشتری دارد. التهاب را کاهش داده و حس خنکی و بی‌حسی موضعی را به نوزاد منتقل می‌کند.

اگر نوزاد هنوز توان گرفتن دندان‌گیر را  ندارد او را کمک کرده و دندان‌گیر را روی لثه‌هایش ماساژ دهید. اجازه دهید او با فشار دندان‌گیر را گاز بزند. این کار برای او آرام‌بخش خواهد بود. دقت کنید دندان‌گیر یخ زده و سفت نباشد. کافی است آن را در یخچال خنک کنید.

ماساژ لثه‌ها برای کاهش درد دندان درآوردن

دستان خود را بشویید و با انگشت کاملا تمیز لثه نوزاد را ماساژ دهید. اینکار او را آرام خواهد کرد و از شدت خارش لثه می‌کاهد. می‌توانید از یک حوله یا دستمال نخی تمیز آغشته به آب خنک هم استفاده کنید.

امروزه سرنگشتی‌های مسواک شکل که به مسواک انگشتی معروف هستند نیز برای این‌کار تولید می‌شود. این وسیله کمکی که از جنس سیلیکون است معمولا پله پله طراحی می‌شود تا بتوان به راحتی لثه نوزاد را با آن ماساژ داد. می‌توان پیش از استفاده مسواک انگشتی را در یخچال گذاشت تا خنک باشد و البته موثرتر.

تغذیه برای کاهش درد دندان درآوردن

سعی کنید غذای نوزاد را خنک کرده و به او بدهید. خنک بودن غذا به کاهش التهاب و التیام لثه کمک می‌کند. اکر کودک قادر به دست گرفتن چیزی است از یک ساقه کرفس که در یخچال گذاشته‌اید کمک بگیرید. در گذشته از ساقه پیازچه استفاده می‌شد. اما پیازجه استحکام لازم را ندارد و ممکن است تکه‌های آن با تقلای نوزاد به گلوی او بپرد. در این مورد بسیار محتاط باشید.

مسکن برای کاهش درد دندان درآوردن

استفاده از مسکن‌های خوراکی با تجویز پزشک بلامانع است. می‌توان از شربت استامینوفن کمک گرفت. مراقب باشید در مصرف آن زیاده‌روی نکنید. بهتر است چگونگی و دوز مصرف را از پزشک جویا شوید. می‌توانید از مشاوره آنلاین متنی و تلفنی متخصص کودکان و اطفال  استفاده کنید.

آرامبخش‌های موضعی برای کاهش درد دندان درآوردن

استفاده از برخی پمادهای موضعی مسکن که برای کودکان در این شرایط مجاز هستند نیز یک یا دوبار در روز موردی ندارد. دقت کنید محلول یا پماد انتخاب شده برای نوزادان مناسب و بی‌ضرر باشد. بهتر است در استفاده از آن‌ها زیاده‌روی نکنید و محتاط باشید. هرچند این آرامبخش‌ها تاثیر زودگذر دارند ولی در اوج بی‌قراری کودک به او کمک خواهند کرد. معمولا زمان خواب استفاده از آن‌ها بسیار راه‌گشا است و از بی‌خواب شدن نوزاد دراثر درد دندان و لثه پیشگیری می‌کند.

دقت کنید در نهایت همه این راه‌کارها را با مشورت پزشک درپیش بگیرید. بخصوص استفاده از پماد، شربت یا هر داروی دیگری حتما باید زیر نظر پزشک صورت بگیرد.

مراقبت از دندان نوزاد پس از رشد

دندان نوزاد درواقع دندان‌های شیری او هستند که مینای ضعیف‌تر و آسیب‌پذیرتری دارند. بنابراین باید نسبت به بهداشت آن‌ها دقیق‌تر بود. در گذشته تصور می‌شد که دندان نوزاد و کودک چون موقت است نیاز به توجه چندانی ندارد.

اما باید بدانید بی‌توجهی به دندان کودک، مشکلات زیادی را در پی دارد. اگر دندان کودک طوری آسیب ببیند که راهی جز کشیدن آن نباشد و دندان‌پزشک مجبور به خارج کردن دندان پیش از زمان مقرر افتادن آن شود، فک کودک دچار تغییراتی می‌شود که بعدها برای رشد دندان‌های دائمی دردسر ساز خواهد بود. دفرمه شدن فک نیز یکی دیگر از معضلات کشیدن دندان در کودکان زیر ۵ سال است. اگر دندان‌پزشک اطفال سعی کند تا دندان شیری کودک را حفظ کند، ممکن است نیاز به استفاده از بیهوشی باشد.

چرا که گاهی کودک بسیار بی‌قراری کرده و اجازه کار نمی‌دهد. رسیدگی نکردن به دندان آسیب دیده نیز آسیب بیشتر و در ادامه درد و معضلات خود را دارد. بنابراین بهتر است پیش از هرگونه آسیبی به دندان‌ها، مراقبت از آن‌ها را از ابتدای رشد‌شان و از نوزادی آغاز کنیم.

• سعی کنید پیش از درآمدن دندان نوزاد، مسواک‌های سایز کوچک را تهیه کرده و آماده باشید. پس از هربار غذا خوردن دندان او را مسواک بزنید. برای استفاده از خمیر دندان با دندان‌پزشک کودک خود مشورت کنید. احتمالا توصیه می‌شود تا خمیردندانی را استفاده کنید که فلوراید نداشته باشد. استفاده از خمیر دندان پیش از یک سالگی ضروری نیست اما پس از یک‌سالگی برای هر بار مسواک زدن بهتر است از حدود یک پنس خمیر دندان استفاده کنید. میزان استفاده از خمیردندان را با بیشتر شدن دندان‌ها و رشد کودک افزایش دهید.

توصیه‌های مراقبتی از دندان کودکان

از اهمیت سلامت دندان کودکان برای شما گفتیم. اکنون برخی راه‌های موثر در حفظ این سلامت را برای شما بازگو می‌کنیم.

شیر

اگر نوزاد شیرخشک می‌خورد بهتر است در طول شب از آن استفاده نکنیم. شکر موجود در شیر خشک می‌تواند به دندان کودک آسیب بزند. بهتر است برای رسیدن به هدف، عادت شیر خوردن در طول شب را از کودک خود بگیرید. حذف شیشه شیر نیز در این راستا موثر است. سعی کنید پس از یک سالگی لیوان را جایگزین شیشه کنید.

آموزش

به کودک مراقبت از دندانش را بیاموزید. مسواک کردن منظم دندان‌ها و مسواک زدن دقیق را به او آموزش داده و سعی کنید به اینکار کاملا عادت کند.

استفاده از فلوراید موضعی

استفاده از مکمل فلوراید می‌تواند به پیشگیری از پوسیدگی دندان کودک شما کمک کند. اما سعی کنید برای بهره‌بردن از آن حتما با پزشک مشورت کرده و درصورت نیاز طبق دستور از آن استفاده کنید.

تغذیه

سعی کنید مصرف شیرینی را در کودک محدود کنید. این را به عنوان یک عادت غذایی در او پرورش دهید. مصرف زیاد شیرینی از هر لحاظ برای انسان مضر است. به او بیاموزید که پس از مصرف شیرینی حتما از مسواک استفاده کند.

درنهایت باید گفت چکاب دوره‌ای و منظم نیز می‌تواند در به‌کار بردن راه‌کارهای مناسب و درمان زودهنگام هرگونه پوسیدگی موثر باشد.

بهتر است برای حفظ سلامت دندان کودک خود، پیش از به‌کار بردن هر تجویزی با پزشک متخصص مشورت کنید. درمورد نوزادان نیز به دلیل حساسیت و ضعف آن‌ها، هیچ راهکاری را بدون مشورت پزشک به‌کار نبرید. هر راه درمانی برای بهبود التهاب لثه و کاهش درد آن را با تجویز پزشک درپیش بگیرید. برای این کار می‌توانید از مشاوره آنلاین پزشکان متخصص کودکان سایت پذیرش ۲۴ کمک بگیرید.

مشاوره آنلاین پزشک متخصص اطفال و نوزادان