علت به وجود آمدن بیش فعالی چیست؟ علائم بیش فعالی در بزرگسالان و کودکان چگونه است؟

علت به وجود آمدن بیش فعالی و راه‌های درمان آن

بیش فعالی(ADHD) یا اختلال نقص توجه یکی از شایع‌ترین عارضه‌هایی است که عموماً در سنین پایین مشاهده می‌شود. بر اساس تحقیقات، چیزی در حدود ۳ تا ۵ درصد از کودکان کم‌تر از ۷ سال و نوجوانان در دوران بلوغ با این عارضه دست‌وپنجه نرم می‌کنند. ابتلا به این عارضه ممکن است با مشکلات متعددی نظیر تحرک بیش از اندازه و ناتوانی در تمرکز همراه باشد.

همه انسان‌ها در مقاطعی از زندگی خود ممکن است بی‌توجهی یا عدم تمرکز را تجربه کنند؛ بنابراین، نشانه‌های اختلال کم‌توجهی را می‌توان به‌مراتب گسترده‌تر از این‌ها دانست. در مقاله بیش فعالی تلاش خواهیم کرد کلیه دانستنی‌های مربوط به این بیماری و راه‌های مقابله با آن را با شما به اشتراک بگذاریم. برای کسب اطلاعات بیش‌تر در این زمینه با ما همراه شوید. می توانید با متخصص اطفال گفت و گو کنید.

بیش فعالی چیست؟

بیش فعالی (ADHD) نوعی اختلال رفتاری – رشدی است که باعث بروز واکنش‌های تکانشی، اختلال در یادگیری و فعالیت‌های فیزیکی بیش از اندازه شده و با برخی رفتارهای غیرعادی همراه است. اختلال نقص توجه بیش‌تر در کودکان تشخیص داده می‌شود. با این حال، این اختلال در بزرگسالان نیز مشاهده شده و می‌تواند زندگی فردی و اجتماعی شخص را با معضلاتی جدی مواجه می‌کند.

ابتلا به این عارضه، غالباً تمرکز طولانی‌مدت بر روی یک مسئله واحد را با مشکل مواجه کرده و ممکن است با برخی عوارض روانی نظیر اختلال دوقطبی یا افسردگی همراه باشد. به‌خاطر داشته باشید، رسیدگی نکردن به این بیماری می‌تواند مسائل و مشکلات بسیار حادی را ایجاد کند؛ بنابراین، در صورت مشاهده علائم این بیماری لازم است هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کرده یا با مشاوره آنلاین با متخصص روانشناس در پذیرش ۲۴ ارتباط برقرار کنید.

علائم بیش فعالی

شایع‌ترین علائم بیش فعالی عبارت‌اند از:

• افراد مبتلا به این عارضه نمی‌توانند برای مدتی طولانی روی انجام کار یا موضوع واحدی تمرکز کنند.
• این افراد به‌راحتی وظایف محول شده را فراموش کرده یا ترتیب انجام آن‌ها را از خاطر می‌برند.
• افراد مبتلا به اختلال کم‌توجهی، به‌راحتی دچار حواس‌پرتی می‌شوند. در واقع، هر اتفاق کوچکی می‌تواند تمرکز آن‌ها را با مشکل مواجه کند.
• این افراد به‌سختی می‌توانند برای مدتی هم که شده آرام و بی‌تحرک باشند.
• افراد مبتلا به نقص توجه، غالباً نمی‌توانند منتظر به پایان رسیدن صحبت‌های سایرین بوده و دائماً حرف دیگران را قطع می‌کنند.

نکته:

علاوه‌برآن چه گفته شد، طیف گسترده‌ای از رفتارها و واکنش‌های فردی را می‌توان از بارزترین نشانه‌های این بیماری دانست. اگر هر یک از علائم یاد شده را در خود یا در فرزندان‌تان مشاهده می‌کنید، لازم است هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید.

انواع بیش فعالی

پزشکان و پژوهش‌گران، به‌منظور ساده‌تر کردن روند تشخیص، ADHD را به سه گروه عمده تقسیم کرده‌اند؛ بنابراین، انواع بیش فعالی عبارت‌اند از:

 اختلال نقص توجه (Predominantly inattentive)

اختلال بی‌توجهی یکی از انواع بیش فعالی است. افراد مبتلا به این نوع ADHD در تمرکز، اتمام کارها و وظایف و پیروی از دستورالعمل‌ها مشکل دارند. به باور متخصصان، بیش‌فعالی کودکان و به‌ویژه دختران عمدتاً ازاین‌گونه است. با توجه به منزوی بودن این دسته از کودکان و عدم تمایل آن‌ها برای ایجاد اخلال در نظم کلاس ممکن است بیماری آن‌ها به‌درستی و در زمان مناسب تشخیص داده نشود. به همین دلیل، لازم است کلیه نشانه‌ها و الگوهای رفتاری کودکان خود را جدی گرفته و برای تأمین سلامت روان و جسم آن‌ها به طور منظم با پزشک مشورت کنید.

نشانه‌های اختلال بی‌توجهی

از مهم‌ترین نشانه‌های اختلال بی‌توجهی یا بیش‌فعالی نوع اول می‌توان موارد زیر را برشمرد:

• حواس‌پرتی مداوم
• فراموش‌کاری مستمر و گسترده
• بی‌توجهی به جزئیات
• بی‌دقتی
• ناتوانی در تمرکز
• عدم توانایی در برقراری ارتباط چشمی
• عدم توانایی در پیروی از قوانین و دستورالعمل‌ها
• عدم توانایی در برقراری نظم و انضباط

   بیش فعالی – تکانشی (Predominantly hyperactive-impulsive)

افراد مبتلا به این نوع بیش‌فعالی در درجه اول رفتارهای تکانشی از خود نشان می‌دهند. از این جمله، می‌توان به تکان دادن دست یا پا، بی‌قراری، قطع مکرر صحبت‌های سایرین و ناتوانی در انتظار و دریافت نوبت اشاره کرد. این افراد نیز درست مانند مبتلایان گروه نخست در زمینه تمرکز با مشکل مواجه هستند.

نشانه‌های بیش‌فعالی تکانشی

از عمده‌ترین نشانه‌های بیش‌فعالی – تکانشی می‌توان موارد زیر را نام برد:

• بی‌قراری مداوم
• پرحرفی بیش از اندازه
• عدم توانایی در رعایت نوبت
• نشان‌دادن رفتارهای تکانشی
• فعالیت فیزیکی بیش از حد و غیرمعمول
• عدم توانایی در حفظ آرامش
• قطع کردن مکرر صحبت‌های سایرین

بیش فعالی ترکیبی (Combined hyperactive-impulsive and inattentive)

 بیش‌فعالی ترکیبی یکی از شایع‌ترین انواع این بیماری است. افراد مبتلا به این نوع ADHD غالباً علائم کم‌توجهی و بیش‌فعالی – تکانشی را به طور هم‌زمان نشان می‌دهند. از این جمله می‌توان به مجموعه‌ای از رفتارها نظیر عدم تمرکز، حواس‌پرتی، رفتارهای تکانشی، فعالیت فیزیکی بیش از اندازه و برخورداری از انرژی مهارنشدنی و عمدتاً مخرب اشاره کرد.

بیش فعالی بزرگسالان چگونه است؟

بیش فعالی بزرگسالان معمولاً از عدم درمان این اختلال در زمان کودکی ناشی می‌شود. بر اساس مطالعات، در حدود ۶۰ درصد از کودکان مبتلا به این عارضه به شکل مناسب درمان نشده و در دوران بزرگسالی هم همچنان از تبعات آن رنج می‌برند. بیش‌فعالی بزرگسالان معمولاً با نشانه‌هایی به‌مراتب ملایم‌تر از کودکان همراه است. با این حال، اختلال مذکور به شکل قابل‌توجهی بر جنبه‌های مختلف زندگی افراد تأثیرگذار بوده و ممکن است روابط خانوادگی یا حرفه‌ای افراد را به شدت دچار اختلال کند.

بیش فعالی در کودکان چگونه است؟

بر اساس مطالعات، در فاصله سنین ۵ تا ۱۷ سالگی، از هر ۱۰ کودک یک نفر به اختلال ADHD مبتلاست. دانشمندان این عارضه را یکی از شایع‌ترین اختلالات رشدی – عصبی این گروه سنی می‌دانند. بیش فعالی کودکان، عمدتاً مشکلات متعددی را به‌دنبال داشته و ممکن است روند تحصیل کودک را مختل کند. عدم تاب‌آوری در فضای کنترل شده کلاس درس و عدم تمرکز در هنگام مطالعه و یادگیری از شایع‌ترین مسائل این دوران به حساب می‌آید. پژوهش‌ها نشان می‌دهند، احتمال درگیری پسران با این عارضه تا دو برابر بیش از دختران بوده و معمولاً با نشانه‌های متفاوتی همراه است.

علت به وجود آمدن بیش فعالی چیست؟

با وجود شایع بودن این عارضه، علت به وجود آمدن بیش فعالی چندان مشخص نیست. با این حال، اعتقاد عمومی بر این است که بروز این بیماری به طور معمول دارای ریشه‌های عصبی و ژنتیکی است. تحقیقات نشان می‌دهند، کاهش دوپامین از اصلی‌ترین عوامل مؤثر در به‌وجود آمدن ADHD است. دوپامین یک ماده شیمیایی است که ترشح آن به شکل قابل‌توجهی بر روی فعالیت‌های مغز و بدن انسان تأثیر گذاشته و به انتقال سیگنال‌های عصبی کمک می‌کند. این ماده در ایجاد پاسخ‌ها و واکنش‌های عاطفی مؤثر است.

یافته‌ها نشان می‌دهند، حجم قشر خاکستری مغز مبتلایان به این عارضه از سایر افراد کم‌تر است. ماده خاکستری شامل نواحی خاصی از مغز است که کنترل برخی رفتارها و عملکردها را برعهده دارد. از آن میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گفتار
• خود کنترلی
• تصمیم‌گیری
• کنترل عضلات و ماهیچه‌ها

محققان هنوز هم برای آگاهی از دلایل بروز این عارضه تلاش می‌کنند. بااین‌حال، احتمال می‌رود موارد زیر اصلی‌ترین علت به وجود آمدن بیش فعالی باشند:

• وراثت
• نوروتوکسین‌ها و قرارگرفتن در معرض آلاینده‌هایی نظیر سرب یا سموم دفع آفات
• مصرف الکل و دخانیات در دوران بارداری

عوارض بیش فعالی چیست؟

از عمده‌ترین عوارض بیش فعالی می‌توان به افسردگی، احتمال بروز خطرات فیزیکی جدی ناشی از حواس‌پرتی و ناآرامی، مشکلات خانوادگی و ارتباطی، ناتوانی در بیان احساسات، ایجاد مشکل در روند یادگیری، ناتوانی در پیروی از دستورالعمل‌ها، احتمال ازدست‌دادن شغل و بسیاری موارد دیگر اشاره کرد.

روش تشخیص و تست بیش فعالی

تست بیش فعالی بر اساس روش واحدی انجام نشده و بسته به شرایط سنی فرد مبتلا و نوع عارضه ممکن است متفاوت باشد. برای انجام این کار، پزشک متخصص اطلاعات و سوابق شش‌ماهه گذشته بیمار را جمع‌آوری کرده و درعین‌حال، معاینات بالینی موردنیاز را انجام می‌دهد.

تست بیش فعالی بزرگسالان چگونه است؟

تست بیش فعالی بزرگسالان در اصل، نوعی آزمون آنلاین است که می‌تواند به تشخیص این بیماری کمک کند. تعیین شدت این عارضه نیز از طریق پاسخ‌گویی به آزمون مذکور امکان‌پذیر است. به‌این‌ترتیب، فرد مبتلا در صورت لزوم می‌تواند به پزشک مراجعه کرده یا از طریق خدمات مشاوره آنلاین پذیرش ۲۴ علاوه بر برقراری ارتباط با بهترین متخصصان ایران، تست بیش فعالی را نیز دریافت کنند.

راه‌های درمان اختلال نقص توجه

انتخاب مناسب‌ترین روش درمان بیش فعالی به نوع عارضه بستگی دارد. به‌علاوه، با گذشت زمان ممکن است نوع این اختلال تغییر کرده و به گزینه‌های درمانی متفاوتی نیاز داشته باشد. درمان ADHD عمدتاً شامل روش‌های روان‌درمانی، گفتاردرمانی، مداوای رفتاری، دارویی یا ترکیبی از همه این موارد است. استفاده از روش‌های یاد شده به کنترل و مدیریت رفتارهای فرد کمک کرده و روند یادگیری و برقراری ارتباط را ساده‌تر می‌کند.

راه درمان پیش فعالی چیست؟

برای درمان ADHD به روش دارویی معمولاً دو گزینه وجود دارد:

محرک‌های سیستم عصبی مرکزی (CNS) داروی درمان بیش فعالی

محرک‌های سیستم عصبی مرکزی (CNS) متداول‌ترین داروهایی هستند که برای درمان ADHD تجویز می‌شوند. این داروها به افزایش ترشح دوپامین (dopamine) و نوراپی‌نفرین (norepinephrine) کمک کرده و عملکرد مغز را بهبود می‌بخشند.

داروهای غیر محرک برای درمان بیش فعالی

ممکن است داروهای محرک بر روی فرد مبتلا به اندازه کافی تأثیرگذار نبوده یا مصرف آن‌ها عوارض جانبی مشکل‌آفرینی را به همراه داشته باشد. در این صورت، پزشک متخصص داروهای غیر محرک را تجویز خواهد کرد. برخی از داروهای یاد شده، سطح نوراپی‌نفرین (norepinephrine) مغز را افزایش می‌دهند.

روان‌درمانی برای درمان بیش فعالی

شرکت در جلسات روان‌درمانی به فرد کمک می‌کند با احساسات ناشی از ابتلا به بیش‌فعالی و تبعات آن مقابله کند. همچنین، انجام این کار در کشف الگوهای مناسب رفتاری، بهبود روش‌های برقراری ارتباط و مدیریت آن‌ها تأثیرگذار خواهد بود.

رفتاردرمانی برای درمان بیش فعالی

هدف از رفتاردرمانی، آموزش روش‌های کنترل و نظارت بر رفتار به فرد مبتلا و نزدیکان او است؛ بنابراین، جلسات رفتاردرمانی معمولاً با حضور فرد مبتلا، والدین یا در مواردی آموزگاران وی برگزار می‌شوند. به این ترتیب، اعضاء خانواده و افراد مرتبط با فرد مبتلا به ADHD با استراتژی‌ها و تکنیک‌های مناسب برای برقراری ارتباط مؤثر و کمک به وی آشنایی می‌یابند.

آموزش مهارت‌های اجتماعی برای درمان بیش فعالی

آموزش مهارت‌های اجتماعی به یادگیری الگوهای رفتاری مناسب کمک می‌کند. از این جمله می‌توان موارد زیر را نام برد:

• رعایت نوبت
• به اشتراک‌گذاری وسایل
• درخواست کمک
• مقابله با آزار و اذیت

درمان خانگی بیش فعالی

برای کمک به بهبود علائم بیش فعالی، ممکن است روش‌های درمان خانگی و طبیعی به‌عنوان مکمل یا جایگزین درمان دارویی توصیه شوند. روش‌های درمان خانگی ADHD عبارت‌اند از:

• دنبال‌کردن برنامه غذایی سالم و متعادل
• مصرف مکمل‌ها و مواد غذایی حاوی انواع ویتامین‌ها، زینک و منیزیم
• انجام منظم تمرینات ورزشی به طور روزانه
• خواب و استراحت کافی
• محدودیت استفاده از تلفن همراه، رایانه و تلویزیون
• انجام فعالیت‌های هوازی و وقت‌گذرانی در فضای باز خارج از منزل
• مدیتیشن یا مراقبه
• پرهیز از مواد آلرژی‌زا و خوراکی‌های فرآوری شده یا هر ماده محرک دیگری
• اجتناب از مصرف بی‌رویه الکل و دخانیات
• برنامه‌ریزی
• برقراری نظم و ترتیب در محیط منزل، دفتر کار یا در کلیه زوایای مربوط به فرد مبتلا
• استفاده مداوم از دفتر یادداشت و سایر ابزارهای مشابه
• جایگزین‌کردن روش‌های تشویقی به‌جای تنبیه و مؤاخذه

آیا بیش فعالی همان اختلال یادگیری است؟

بیش فعالی نوعی اختلال رشد عصبی بوده و به‌عنوان اختلال یادگیری شناخته نمی‌شود. با این حال، ابتلا به این عارضه می‌تواند روند یادگیری را با مشکل مواجه کند. همچنین، افراد دارای اختلالات یادگیری نیز ممکن است در مواردی با ADHD درگیر باشند.

رابطه ADHD با افسردگی

مبتلایان به بیش فعالی، غالباً به اختلالاتی نظیر افسردگی نیز دچار می‌شوند. بر اساس مطالعات، میزان افسردگی در کودکان مبتلا به ADHD تا ۵ برابر بیش از سایر هم‌سن و سالان بوده و بزرگسالان درگیر این عارضه ۳۱ درصد بیش‌تر از دیگر همتایان خود با افسردگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. با این حال، توجه داشته باشید که ابتلا به ADHD لزوماً به معنای ابتلا به این عارضه ثانویه نیست.

سخن آخر

اختلال بیش فعالی در صورت عدم رسیدگی ممکن است مشکلاتی جدی نظیر افسردگی، انزوا، مشکلات خانوادگی و ارتباطی و حرفه‌ای را برای فرد به همراه داشته باشد؛ بنابراین، در صورت مشاهده نخستین علائم، علاوه بر تغییر سبک زندگی و مراقبت‌های خانگی لازم است به پزشک مراجعه کرده یا با مشاوره آنلاین پذیرش ۲۴ با متخصصص اطفال در ارتباط باشید.

مشاوره آنلاین متخصص اطفال