پای پرانتزی | علائم، راه های تشخیص و درمان آن
درمان پای پرانتزی در بزرگسالان چقدر طول می کشد
فهرست مطالب
پای پرانتزی چیست؟
پای پرانتزی (Genu Varm) به عارضه‌ای گفته می‌شود که در آن زانوهای فرد مبتلا از حالت طبیعی خارج شود و رو به بیرون خم شود یا به‌عبارت دیگر شکل کمانی شود. آشکارترین علامت آن زمانی است که فرد مبتلا در حالت ایستاده یا درازکش و با چسباندن پاها از مچ، زانوهایش به هم نمی‌چسبد و از هم فاصله دارد. در صورتی که به‌موقع و در سنین پایین نسبت به تشخیص و درمان این عارضه اقدام نشود، علاوه بر تاثیر بر ظاهر فرد، سبب درد، بی‌ثباتی زانو و تحلیل رفتن تدریجی می‌شود، تا حدی که ممکن است وضعیت پاها و زانوها غیرقابل‌بازگشت شود. اما تشخیص به‌موقع و انجام حرکات ورزشی برای اصلاح پای پرانتزی از پیشرفت این عارضه جلوگیری می‌کند. در این مقاله کامل‌ترین اطلاعات در مورد پای پرانتزی و راه‌های مختلف درمان آن ارائه شده است.
علائم پای پرانتزی چیست؟
در حالت طبیعی ایستادن که قوزک پاها به هم چسبیده است، نباید فاصله‌ی زانوها زیاد باشد. در حالی که در فرد مبتلا به پای پرانتزی پاها شکل قوس دارد. این حالت زمانی که فرد می‌ایستد یا راه می‌رود خود را نشان می‌دهد و موجب نارضایتی بیمار یا والدین از ظاهر و یا مشکل در راه رفتن و دویدن می‌شود که معمولاً هم بعد از سه تا پنج‌سالگی خم شدن و شکاف بین زانوها دیگر بهبود نمی‌یابد. این عارضه معمولاً قبل از بلوغ با درد همراه نیست، ولی بعد از آن در اثر فشار بیش از حد روی مفاصل زانو و لگن احتمالاً با درد همراه خواهد بود و حتی در بزرگسالان می‌تواند سبب آرتروز پیش‌رونده زانو شود.
علت پای پرانتزی چیست؟
پای پرانتزی به دلایل مختلف و در سنین مختلف ایجاد می‌شود. برخی از این علت‌ها در تمام سنین سبب پای پرانتزی می‌شود مانند:
- مسمومیت با سرب و فلوراید
- پارگی رباط زانو
- صافی کف پا در صورتی که زاویه‌ی آن به ۹۰ برسد.
- شکستگی انتهای استخوان ران یا زانو که منجر به بد جوش خوردن استخوان شود.
- اضافه وزن در کودکان و بزرگسالان می‌تواند علت پای پرانتزی باشد.
پای پرانتزی در اثر بیماری‌های خاصی نیز ایجاد می‌شود. مانند زمانی که فرد مبتلا به بیماری‌های زیر باشد:
- اختلالات هورمونی
- رشد غیرطبیعی استخوان یا دیسپلازی استخوان
- بیماری‌های استخوانی مانند پاژه یا بلانت؛ بلانت که معمولاً در کودکان سیاه پوست رخ می‌دهد و نوع شدید پای پرانتزی که پیش‌رونده است را ایجاد می‌کند. بیماری پاژه استخوان که یک بیماری متابولیکی است و بر اثر تخریب استخوان ایجاد می‌شود و بازسازی آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
اگر بخواهیم علت پای پرانتزی در کودکی و بزرگسالی را از هم جدا کنیم باید به آرتوروز زانو در افراد بالای ۴۵-۵۵ سال، به‌عنوان شایع‌ترین علت ابتلا به پای پرانتزی اشاره کنیم. در دوران کودکی استفاده کردن از پوشک‌های پرحجم در کودکان زیر دو سال، زودتر از موعد راه رفتن کودکان، آسیب به صفحات رشد، ابتلا به راشیتیسم یا نرمی استخوان که در اثر کمبود ویتامین D، کلسیم و یا فسفات, علت پرانتزی شدن پاها هستند. برای دریافت مشاوره آنلاین ارتوپدی کودکان با پذیرش ۲۴ در تماس باشید.
درجات پای پرانتزی
عارضه‌ی پای پرانتزی به درجات مختلفی تقسیم می‌شود و با میزان فاصله دو کندیل داخلی ران یا فاصله زانوها تقسیم بندی می‌شود. این تقسیم بندی درجات پای پرانتزی با فاصله‌ی کندیل داخلی ران به شرح زیر است:
پای پرانتزی خفیف یا درجه اول: این ناهنجاری زمانی است که فاصله دو کندیل داخلی ران کمتر از ۵/۲ سانتی‌متر باشد.
پای پرانتزی متوسط یا درجه دوم: در این حالت فاصله‌ی زانوها ۵/۲ تا ۵ سانتی‌متر است.
پای پرانتزی شدید یا درجه سوم: در صورتی که فاصله فوق از ۵ تا ۵/۷سانتی متر بیشتر باشد.
پای پرانتزی خیلی شدید یا درجه چهارم: اگر فاصله دو کندیل داخلی ران از ۵/۷ سانتی‌متر بیشتر شد، خمیدگی زانوها بسیار شدید ارزیابی می‌شود.
بدیهی است که مرحله خفیف یا متوسط را فقط متخصص استخوان و مفاصل می‌توانند تشخیص دهند و در صورتی که پای پرانتزی به مرحله شدید یا خیلی شدید برسد، حتی افراد غیرمتخصص با توجه به تغییر در ظاهر پاها و شکل راه رفتن متوجه این عارضه می‌شوند.
روش تشخیص پای پرانتزی چگونه است؟
تشخیص عارضه‌ی پای پرانتزی حتماً باید توسط پزشک انجام شود. شیوه‌ی تشخیص پزشک به این صورت است که ابتدا از بیمار می‌خواهد طاق‌باز و روی کمر دراز بکشد، سپس پاها را در کنار هم به حالت آزاد قرار دهد تا فاصله‌ی بین پاهای بیمار را بررسی کند. پزشک همچنین از بیمار می‌خواهد راه برود و با دیدن راه رفتن وی میزان فاصله گرفتن زانوها را زیر نظر می‌گیرد. برای تشخیص شدت پای پرانتزی پزشک فاصله بین زانوها را هم بررسی می‌کند.
آخرین مرحله برای تشخیص و پی بردن به علت پای پرانتزی موارد زیر است:
- تجویز آزمایشات خون برای بررسی بیماری‌های زمینه‌ای که احتمالاً علت پای پرانتزی است.
- استفاده از تصاویر رادیوگرافی برای بررسی ناهنجاری‌های استخوانی موجود در پاها و زانوی بیمار
در این روش تصویری از پاها، از مفصل ران تا مچ پا با استفاده از اشعه‌ی ایکس گرفته می‌شود و به پزشک یا ارتوپد کمک می‌کند که محور مکانیکی ایجاد ضایعه و محل آن را تشخیص دهد. در واقع این روش درجه و محل دقیق ضایعه را مشخص می‌کند. به دلیل اینکه پای پرانتزی به شکل ساختار اسکلتی پاها و زانوی فرد ارتباط دارد، قبل از بزرگسالی و سفت شدن استخوان‌ها درمان پای پرانتزی با سهولت بیشتری انجام می‌شود.
درمان پای پرانتزی
آشنایی با شیوه‌های درمان پای پرانتزی علاوه بر اصلاح تغییر شکل زانوها و بهبود عملکرد فرد سبب جلوگیری از ایجاد عوارض می‌‌گردد. راه‌های درمان بستگی به سن بیمار، درجه‌ی درگیری پاها و تشخیص دکتر ارتوپد معالج دارد.
درمان پای پرانتزی با ورزش
حرکت‌های توصیه شده شامل الگوهای رفتاری و حرکات اصلاحی است. الگوهای رفتاری شامل آموزش طرز صحیح راه رفتن با پنجه مستقیم و در یک خط فرضی است و همچنین پرهیز از چهار زانو نشستن است. حرکات اصلاحی پای پرانتزی نیز شامل حرکات تقویتی بر عضلات خارجی ساق و ران و حرکات کششی بر سمت کپسول داخلی زانو است. در ادامه چند نمونه از هر کدام از حرکات را توضیح دادیم. حرکات ورزشی برای اصلاح پای پرانتزی را سه یا چهار مرتبه در روز و هر بار به مدت بیست دقیقه و ترکیبی از حرکات مختلف باید انجام داد.
حرکات کششی پای پرانتزی
شیوه انجام این حرکات به صورتی است که کشش را در عضلات خود حس کنید، حتی در بعضی موارد درد نیز احساس می‌شود. اما توجه داشته باشید که حرکات را به‌صورت درست انجام دهید زیرا در صورت اشتباه بودن بعد از انجام تمرینات با درد غیرعادی مواجه خواهید بود.
- به پشت دراز بکشید و مچ پای چپ خود را در بالای زانوی راست خود قرار دهید سپس پاها را بالا بیاورید و پای راست را زیر زانو بیاورید. باید ۳۰ ثانیه در این وضعیت بمانید و بعد از این مدت به‌آرامی به موقعیت اولیه برگردید. این حرکت را روی پای دیگر نیز انجام دهید.
- در حالت چهار زانو بنشینید و عضلات داخل ران را بکشید. ۱۵تا ۳۰ این کشش را ادامه دهید و سپس استراحت کنید و سپس مجدد این کار را تکرار کنید.
- در حرکت بعدی یک پا را در یک بلندی مثل صندلی که از ارتفاع لگن کوتاه‌تر است قرار دهید و به مدت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید. سپس پاها را جابه‌جا کنید و این کار را با پای مخالف انجام دهید.
حرکات تقویتی پای پرانتزی
این حرکات بر تقویت عضله چهار سر ران متمرکز است و انواع مختلفی دارد.
- یکی از تمرین‌های مؤثر اسکات است که هدف آن تقویت عضلات پشت ران است. در این روش پاهای خود را به فاصله‌ی چند سانتی‌متر از هم باز کنید، سپس انگشتان پا را به هم نزدیک کنید. بعد بدون اینکه زانوهایتان خم شود انگشتان دست را به پا نزدیک کنید.
- پلانک به پهلو نیز یک حرکت اصلاحی برای تقویت عضلات است. در صورت خفیف بودن پای پرانتزی این حرکت بهبود دهنده خواهد بود. شیوه‌ی انجام به این صورت است که روی یک دست، ساعد و قوزک پای یک طرف از بدن بایستید، به‌طوری که از نوک پا تا شانه‌ی شما در یک خط راست قرار گیرد. حالا دست دیگر را به سمت بالا ببرید و آرنج خود را خم‌کنید و به سمت زانوی پای آزاد حرکت دهید.
- یک توپ بین پای خود قرار دهید و درحالی‌که توپ بین پای شما قرار دارد، ران‌ها را به سمت زمین بیاورید، طوری که ران شما و زمین موازی یکدیگر باشد. این حرکت در تقویت عضله‌های نزدیک کننده‌ی کشاله ران و زانو کمک می‌کند.
درمان پای پرانتزی با فیزیوتراپی
حرکات فیزیوتراپی برای پای پرانتزی
فیزیوتراپی نیز یک روش مؤثر برای بهبود تقویت عضلات خارجی و کشش عضلاتی است که زانو را به سمت بیرون می‌کشد. درمان پای پرانتزی با فیزیوتراپی با تقویت عضلات می‌تواند تورم و قوس پاها را کاهش دهد و درد را تا حدودی تسکین دهد و عملکرد مفصل زانو را بهبود بخشد. همچنین فیزیوتراپی فرد مبتلا را در راه رفتن، زانو زدن و نشستن کمک می‌کند. ترکیبی از فیزیوتراپی دستی و تمرینات ورزشی تحت‌نظر دکتر فیزیوتراپ ورزشی و متخصص و انجام حرکات اصلاحی پای پرانتزی می‌توانند عملکرد فرد مبتلا را بهبود بخشد و در مواردی نیاز به جراحی را مرتفع کند یا به تأخیر بیندازد.
درمان پای پرانتزی با جراحی
پای پرانتزی در حالتی که فاقد درد است نیاز به جراحی ندارد مگر اینکه فرد مبتلا نسبت به‌ظاهر عارضه ناراضی باشد. زمانی هم که درد دارد اولین اقدام حرکات اصلاحی و توان‌بخشی با فیزیوتراپی است و در صورت مؤثر نبودن با توجه به سن و درجه‌ی شدت از جراحی استفاده می‌شود. حتماً قبل از اقدام به جراحی کردن با پزشکان آنلاین جراحی پذیرش ۲۴ درمورد عوارض بعد از عمل پای پرانتزی مشورت کنید.
لیزر درمانی با هدف ترمیم عضله، درد، تورم و التهاب را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. تأثیر درمان پای پرانتزی با لیزر در کاهش فوری درد است و در صورتی که با درمان‌های فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی پای پرانتزی همراه باشد بسیار مؤثر خواهد بود.
درمان پای پرانتزی با دستگاه
در این روش با توجه به شدت عارضه و سن بیمار بعد از انجام جراحی از کفش و زانوبندهای مخصوص برای بهبود علائم استفاده می‌شود، البته کیفیت محصولات در تسریع روند بهبود مؤثر خواهد بود. معمولاً درمان پای پرانتزی با دستگاه و فیزیوتراپی توأمان است.
عوارض پای پرانتزی چیست؟
اولین عارضه‌ی قابل‌مشاهده در افراد مبتلا، بد فرمی و راه رفتن به صورت غیر طبیعی است که در موارد شدید منجر به انحراف ستون فقرات و حتی کوتاه شدن قد و آرتروز زود هنگام در زانوها می‌شود. همچنین با خم شدن زانوها و تغییر شکل آن عضلاتی که در خارج از ران قرار دارند کوتاه و سفت می‌شوند و برعکس آن، عضلات سمت داخل ران بلندتر و شل می‌شوند. به‌علاوه ساختارهایی زیر استخوان قرار دارد که از چسبیدن تاندون به استخوان جلوگیری می‌کند و بورس نام دارد، درصورتی که عضلات در معرض کشش زیادی قرار بگیرند، فشار بیشتری به این ساختارها وارد می‌شود و آن‌ها را دچار التهاب می‌کند. به این حالت که در افراد مبتلا به آرتروز دیده می‌شود بورسیت گفته می‌شود که در کنار پای پرانتزی نیاز به درمان پیدا می‌کند.
چگونه از ایجاد پای پرانتزی جلوگیری کنیم؟
این عارضه قایل تشخیص زودرس نیست به همین جهت نمی‌توان بر اصل پیشگیری تأکید نمود. با این حال برخی موارد می‌تواند از بروز آن تا حدی و پیشرفت آن به انواع شدید پیشگیری کند. به‌عنوان نمونه در دوران بارداری هر عارضه‌ای که سبب تنگ شدن فضای رحم برای نوزاد شود مانند: چند قلویی، وزن بالای نوزاد می‌تواند این ناهنجاری را تشدید کند. همچنین قرار گرفتن در معرض نور خورشید و توجه به رژیم غذایی با استفاده از مصرف غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D، دریافت میزان کالری روزانه متناسب برای جلوگیری از اضافه‌وزن نیز از بروز این عارضه جلوگیری می‌کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
برای اینکه خودتان متوجه مشکل زانوها شوید، روبروی آینه بایستید و پاها را از قوزک به هم بچسبانید، اگر فاصله‌ی بین زانوها بیش از حد به نظر آمد، حتما برای تشخیص دقیق، بررسی علت‌های احتمالی و شروع حرکات اصلاحی نزد دکتر فیزیوتراپی زانو بروید. اگر از ظاهر پاهای خود یا فرزندتان نگران هستید، حتماً با پزشک آنلاین ارتوپدی در پذیرش ۲۴ به‌صورت پیامکی یا اینترنت تماس بگیرید و بهترین مشاوره را در زمینه‌ی تشخیص دقیق و شروع حرکات اصلاحی دریافت کنید.
