انواع درمان وسواس به روش خانگی، دارویی و روانشناسی

آشنایی با شیوه‌های درمان وسواس

وسواس یکی از شایع‌ترین مشکلات روان‌شناختی است که انسان‌های بسیاری را با خود درگیر کرده است. در این یادداشت در تلاشیم اطلاعات مفیدی در خصوص وسواس در اختیارتان بگذاریم و شما را با مهم‌ترین و مؤثرترین شیوه‌های درمان وسواس آشنا کنیم. لطفاً تا پایان همراه ما باشید…

وسواس چیست؟

وسواس، یا اختلال وسواس فکری- عملی (OCD) در حقیقت عبارت است از یک فشار ذهنی که انسان را وادار به ادامه‌ی یک فکر یا عمل می‌کند. در وسواس حتی اگر فرد، خود به غیر منطقی بودن فکر یا عملش واقف باشد باز هم قادر به توقف آن نیست.

در این اختلال، فرد احساس می‌کند مجبور است به چیزی که در ذهنش هست فکر کرده یا آن را انجام دهد اما در عین‌حال بسیار مایل است تا در برابر وسوسه مقاومت کند. همین امر در نهایت روی عملکرد او تأثیر منفی می‌گذارد و به انزوا منجر می‌شود.

روان‌شناسان معتقدند وسواس یک نوع بیمارى روان‌رنجوری (نِورِزی) شدید است که باعث می‌شود تعادل روانى و رفتارى بیمار از بین برود و در سازگارى با محیط دچار اشکال شود.

وسواس به‌صورت کلی به دو دسته‌ی وسواس فکری و وسواس عملی تقسیم می‌شود که ممکن است به‌تنهایی یا همراه با هم فرد را درگیر کنند.

امیدواریم این توضیحات شما را به صورت مختصر با وسواس آشنا کرده باشد. در صورتی که نیاز به اطلاعات بیشتری برای شناخت این بیماری دارید، پیشنهاد می‌کنیم قبل از مطالعه‌ی ادامه‌ی این یادداشت، مطلبی را که پیش‌تر با عنوان «شناسایی وسواس از علائم تا درمان آن» در سایت پذیرش ۲۴ منتشر شده است را بخوانید.

پیدایش وسواس ممکن است تحت تاثیر محیط، ژنتیک یا هر دو باشد.

چرا مبتلا به وسواس می‌شویم؟

دیدگاه‌های مختلفی در خصوص ریشه‌ی پیدایش وسواس وجود دارند که بر نقش محیط و ژنتیک در شکل‌گیری بیماری تاکید می‌کنند.

نظریه‌های زیستی در مورد وسواس معتقدند ایجاد این اختلال ممکن است تحت تأثیر نابهنجاری‌هایی در بخش‌های زیرقشری مغز باشد. همچنین ممکن است بخشی از مغز که مسئول جلوگیری از افکار، تصورات ذهنی یا امیال شدید است دچار مشکل شده باشد.

از دیگر سو، نظریه‌های شناختی- رفتاری تأکید می‌کنند الگوهای فکر ناسازگارانه در شکل‌گیری اختلال وسواس فکری- عملی نقش دارند.

این یعنی افراد مبتلا به OCD ممکن است به اتفاقات اضطراب‌آور محیط پیرامون خود واکنش بیش از حد نشان دهند و در نتیجه، این سبب ایجاد تصورات ذهنی ناراحت کننده شود که بعداً فرد با انجام دادن تشریفات وسواسی سعی می‌کند آن‌ها را متوقف یا بی‌اثر کند.

بر اساس همین نظریات، درمان وسواس هم از طریق دارو یا مداخلات روان‌شناختی میسر است که در ادامه توصیحاتی پیرامون آن ارائه می‌دهیم.

درمان وسواس چیست؟

وسواس هرچند در ظاهر بیماری بسیار پیچیده‌ای به نظر می‌رسد، اما درمان آن در اغلب موارد کار ناممکنی نیست. درمان وسواس با استفاده از دارو و تکنیک‌های مختلف روان‌شناختی میسر است. در این قسمت، نکاتی پیرامون درمان وسواس جبری (اختلال وسواس فکری- عملی) در اختیارتان می‌گذاریم:

درمان وسواس، یک کار تخصصی روان‌شناختی محسوب می‌شود.

درمان وسواس چگونه است؟

درمان وسواس با روش‌های مختلفی امکان‌پذیر است، اما مهم‌ترین روش‌ها برای این کار عبارتند از:

الف) درمان شناختی- رفتاری

درمان شناختی- رفتاری یا رفتاردرمانی شناختی که به اختصار CBT نامیده می‌شود، یک روش درمانی مؤثر است که در آن درمانگر تلاش می‌کند ضمن صحبت کردن با بیمار و بررسی طرز تفکر او نسبت به وقایع پیرامون، به او در حل مشکلش کمک کند.

بسیاری از اختلالات روان‌شناختی همچون افسردگی، اضطراب و وسواس با استفاده از این روش به طور کامل قابل درمان هستند.

ب) درمان روان‌پویشی

یکی دیگر از روش‌های مؤثر درمان وسواس، درمان روان‌پویشی است. در این روش، درمانگر به بیمار کمک می‌کند تا دلیل و الگوهای رفتار، احساسات و باورهایش را –که از دوران کودکی شکل گرفته‌اند- پیدا کرده و بتواند با شناخت انگیزه‌های ناخودآگاه موجود در پس تصمیمات خود، مشکلاتش را مدیریت کند.

درمان وسواس به شیوه‌ی روان‌پویشی ممکن است کوتاه مدت یا بلند مدت باشد ولی در هرحال اثرات آن ماندگارند و به حل ریشه‌ای مشکلات فرد مبتلا کمک می‌کنند.

ج) دارو درمانی

همان‌طور که گفتیم، بسیاری از پژوهشگران معتقدند وسواس علت زیستی دارد و به همین با دارو قابل کنترل و درمان است. البته باید دقت داشته باشید که تجویز دارو برای درمان وسواس، تنها در صلاحیت روانپزشکان است و سایر افراد اجازه ندارند از این روش برای درمان مراجعان خود استفاده کنند.

داروها با اثرگذاری بر قسمت خاصی از مغز یا تغییر در میزان و زمان ترشح هورمون‌های مختلف، می‌توانند بروز رفتارهای وسواسی یا شدت آن‌ها را کنترل کنند.

د) شوک درمانی

درمانگر برای درمان مراجعان مبتلا به وسواس، تلاش می‌کند تا حد امکان از روش‌های غیرتهاجمی استفاده کند. با این وجود، زمانی که شدت اختلال زیاد باشد یا نتوان از دارو استفاده کرد، ممکن است درمان‌های تهاجمی نیز در پیش گرفته شوند.

شوک درمانی یکی از روش‌های تهاجمی برای کنترل وسواس‌های شدید است که توسط درمانگر و در بیمارستان‌های روانی انجام می‌شود.

در این روش، که به اختصار ECT (الکتروشوک مغزی) نامیده می‌شود، ابتدا بیمار را به مدت بسیار کوتاهی (۱ الی ۲ دقیقه) بی‌هوش کرده و سپس جریان خفیف الکتریسیته را برای ایجاد شوک مغزی برقرار می‌کنند.

جلسات درمانی با ECT معمولاً ۳ بار در هفته برگزار می‌شوند و بسته به شدت بیماری ممکن است یک تا چند هفته ادامه پیدا کنند.

درمان انواع مختلف وسواس

حالا که با مهم‌ترین شیوه‌های درمان وسواس آشنا شدید، بد نیست نگاهی نیز به درمان انواع مختلف وسواس داشته باشیم و نکات ضروری در این مورد را ذکر کنیم.

درمان وسواس شستشو چیست؟

درمان وسواس شستشو، بیشتر اوقات با استفاده از تکنیک‌های شناختی- رفتاری امکان‌پذیر است. یکی از این تکنیک‌ها «حساسیت‌زدایی تدریجی» نام دارد.

در حساسیت‌زدایی تدریجی فرد مبتلا را به آرامی و در طول زمان، با عاملی که نسبت به آن وسواس دارد مواجه می‌کنند و سپس با آگاهی‌بخشی و آموزش تکنیک‌هایی، راه مقاومت در برابر وسوسه را به او می‌آموزند. به تدریج فرد یاد می‌گیرد که چطور باید وسواس خود را کنترل کند.

 درمان وسواس فکری چیست؟

اگر شما هم کنجکاوید بدانید درمان وسواس فکری چیست، این بخش را با دقت بخوانید.

شیوه‌ی درمان وسواس فکری نیز همچون شیوه‌ی درمان سایر انواع وسواس است. اما برای درمان وسواس فکری شدید، رفتاردرمانی به تنهایی کفایت نمی‌کند و نیاز به مصرف دارو وجود دارد.

اصلی‌ترین تمرین درمان وسواس فکری، شامل روش‌های حساسیت‌زدایی تدریجی، غرقه‌سازی، آموزش آرامش و ERP است. این روش‌ها طی چند جلسه به درمان‌جویان آموزش داده می‌شود.

لازم به ذکر است همان‌گونه که درمان وسواس شدید فکری با تکنیک‌های روان‌شناختی ممکن است، درمان وسواس عملی بدون دارو نیز امکان‌پذیر است. فقط کافی است به یک روان‌شناس مطمئن مراجعه کنید.

از دیرباز دانشمندان طب سنتی، درمان وسواس فکری با داروهای گیاهی را نیز ممکن و مؤثر می‌دانستند. برای مثال «افتیمون» یکی از گیاهانی است که آن را به‌عنوان ضد سودا و درمان‌کننده‌ی افسردگی و جنون مورد استفاده قرار داده‌اند و به‌نظر می‌رسد در درمان وسواس ذهنی نیز مفید و مؤثر است.

به‌علاوه، برخی از مردم دارچین را به‌عنوان معجزه درمان وسواس می‌شناسند و درمان وسواس با دارچین را تبلیغ می‌کنند. به هرحال می‌توانید برای درمان وسواس طب سنتی را امتحان کنید. خطر و دردسری همراه ندارد.

درمان وسواس فکری مذهبی و جنسی نیز با استفاده از تکنیک‌های روان‌شناختی همچون ERP (یا روش مواجهه‌سازی و جلوگیری از پاسخ) ممکن است.

 درمان وسواس مو کندن

درمان‌های دارویی برای اختلال موکنی، شامل داروهای ضدافسردگی و ضد روان‌پریشی هستند. همچنین در بین درمان‌های رفتاری، «آموزش وارونه‌سازی عادت» بسیار مؤثر است. در این روش، فرد پاسخ جدیدی مثل گره کردن مشت را یاد می‌گیرد که با عادت مو کنی رقابت می‌کند. برای مثال به او می‌گوییم: «هروقت خواستی موی سرت را بکنی، مشتت را یک دقیقه گره کن!»

درمان وسواس در تصمیم گیری

وسواس در تصمیم‌گیری را تقریباً همه‌ی ما در طول عمر بارها و بارها تجربه می‌کنیم. اما داشتن اختلال وسواس، می‌تواند به سخت‌گیری بیشتر در اخذ تصمیمات بینجامد. یکی دیگر از دلایل وسواس در تصمیم‌گیری، برخوردار نبودن از اعتماد به نفس کافی است.

برای درمان وسواس در تصمیم گیری، لازم است اعتماد به نفس خود را تقویت کنید. به‌علاوه در مشورت با دیگران زیاده‌روی نکنید و سعی کنید دهن‌بین نباشید.

افرادی که اختلال در تصمیم‌گیری دارند می‌توانند پیش از گرفتن تصمیمات مهم، برای اطمینان بیشتر با یک دکتر روانشناس آنلاین صحبت کنند.

درمان وسواس ترس از مرگ و بیماری

در صورتی که مبتلا به وسواس ترس از مرگ هستید، لازم است بدانید مهم‌ترین کار در این مواقع تلاش برای کنترل فکر است. به خودتان یادآوری کنید که این فقط یک فکر و تصور است و قرار نیست اتفاقی بیفتد. سایر روش‌های درمانی، مشابه درمان انواع دیگر وسواس است.

درمان وسواس در کودکان

وسواس فقط مخصوص بزرگسالان نیست؛ کودکان نیز ممکن است گرفتار شوند. البته احتمال شیوع این اختلال، بین کودکانی که یکی از اعضای خانواده‌ی آن‌ها وسواس دارد بیشتر است.

در صورتی که کودک‌تان گرفتار اختلال وسواس شد، خیلی نگران نباشید. تنها لازم است کودک را مطمئن کنید که در هر صورت، حامی و پشتیبان او هستید و دوستش دارید.

پس از آن، می‌توانید به یک روان‌شناس که تجربه‌ی کار با کودک را دارد یا یک «روانشناس کودک و نوجوان» مراجعه کنید. روان‌شناس، پس از گفتگو و مصاحبه با کودک مداخلات روان‌شناختی را آغاز می‌کند و در کنار آن، برخی مهارت‌های کاربردی را نیز به او آموزش می‌دهد.

در کنار درمان فردی، ممکن است از روش‌هایی همچون گروه درمانی یا خانواده درمانی نیز استفاده شود.

درمان وسواس با گیاهان دارویی

مردم از دیرباز، برخی گیاهان دارویی را برای درمان اختلالات روانی و از جمله وسواس به کار برده‌اند. در صورتی که خود یا یکی از اعضای خانواده‌تان گرفتار وسواس هستید شاید بد نباشد در کنار مراجعه به یک روان‌شناس، از این گیاهان نیز به عنوان درمان مکمل استفاده کنید:

گل گاو زبان

از دمنوش گل گاو زبان می‌توانید برای کنترل اضطراب و افکار وسواسی استفاده کنید. برای تهیه‌ی این دمنوش، کافی است مقداری از این گیاه دارویی را در یک لیوان آب جوش بریزید و پنج دقیقه روی حرارات ملایم قرار دهید. سپس آن را از روی حرارت برداشته و پس از گذراندن از صافی، بنوشید.

دارچین و چای دارچین

دارچین یکی از گیاهان شناخته شده در درمان وسواس است. برای تهیه‌ی یک چای دارچین اثربخش، می‌توانید مقداری چوب دارچین را داخل قوری بریزید و یک لیوان آب جوش به آن اضافه کنید. پس از پنج تا هفت دقیقه چای شما دم کشیده و همه‌چیز برای درمان وسواس با دارچین آماده است.

عرق کاسنی

یکی دیگر از درمان‌های سنتی وسواس، نوشیدن روزی یک تا دو مرتبه عرق کاسنی است.

سایر گیاهان دارویی

علاوه بر گیاهانی که در بالا از آن‌ها نام بردیم لیمو، گل ختمی، گل بنفشه، ریواس، افتیمون و فرنجمشک نیز در درمان وسواس مؤثرند و می‌توانند به بهبود سریع‌تر فرد مبتلا کمک کنند.

چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟

اگر حداقل برای مدت شش ماه، علائم اختلال وسواس فکری- عملی را دارید و یا این مسئله باعث شده که در زندگی روزمره و روابط اجتماعی و کاری شما خلل و وقفه‌ای ایجاد شود لازم است هرچه سریع‌تر برای حل مشکل‌تان به یک متخصص روانپزشک یا روان‌شناس مراجعه کنید.

همچنین در صورت نیاز می‌توانید با یک پزشک روانشناس آنلاین برای بررسی مشکل خود صحبت کنید. صحبت با یک روانشناس آنلاین شما را با سرعت بالاتری به پاسخ درست می‌رساند.

در این یادداشت، تلاش کردیم شما را با اختلال وسواس فکری- عملی و انواع آن آشنا کنیم. همچنین تلاش کردیم در ادامه‌ی مطلب، راهکارهای درمانی مفید و مؤثری برای رفع آن ارائه دهیم.

باید توجه داشته باشید که درمان وسواس یک کار تخصصی روان‌شناختی محسوب می‌شود و در حیطه‌ی تسلط روانپزشکان و روان‌شناسان بالینی است. بنابراین در صورتی که احساس می‌کنید در این رابطه نیاز به کمک دارید، به جای تلاش برای خوددرمانی، هرچه سریع‌تر سراغ یک متخصص بروید.

مشاوره آنلاین با روانشناس برای درمان وسواس

لازم است این نکته را نیز تذکر دهم که با توجه به پیشرفت‌های زیاد روانپزشکی و روان‌شناسی در سالیان اخیر، درمان وسواس چندان کار سخت و غیرممکنی نیست.

آیا تا کنون تجربه‌ی ابتلا به وسواس فکری- عملی را داشته‌اید؟ یا مورد مشابهی را در بین اطرافیان و دوستان خود دیده‌اید؟ آن را در قسمت دیدگاه‌ها مطرح کنید.