علائم دیابت کودکان چیست؟ درمان خانگی قند خون در کودکان

دیابت کودکان یا قند خون بالا در کودکان

متاسفانه نرخ دیابت کودکان و جوانان در حال افزایش است. بنابراین، تشخیص و درمان زودهنگام آن در کودکان و نوجوانان می‌تواند سلامت و تندرستی آن‌ها را در طول زندگی بهبود بخشد.

طبق آمار، شیوع دیابت نوع ۱ در کودکان بسیار بیشتر از دیابت نوع ۲ است. در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵، پزشکان دیابت نوع ۱ را در حدود ۱۸۲۹۱ و دیابت نوع ۲ را در حدود ۵۷۵۸ کودک و نوجوان ۱۰ تا ۱۹ ساله تشخیص دادند.

مؤسسه ملی بهداشت (NIH) گزارش می‌دهد که هر ساله نرخ دیابت نوع ۱ کودکان به میزان ۱.۸٪ و نرخ دیابت نوع ۲ کودکان به میزان ۴.۸٪ افزایش می‌یابد.

کودکانی که به دیابت مبتلا می‌شوند، در صورت عدم درمان به‌موقع، در طول زندگی خود در معرض خطر بیشتری برای بروز مشکلات سلامتی دیگر مانند مشکلات قلبی و کلیوی، اختلال در یادگیری، کاهش هوش ذهنی و افسردگی قرار می‌گیرند.

به‌همین‌دلیل، مراجعه سریع به پزشک متخصص کودکان و در مرحله بعد پزشک متخصص غدد کودکان اهمیت زیادی دارد. در ادامه به تفاوت‌ها و علائم انواع دیابت کودکان (نوع ۱ و ۲) اشاره خواهیم کرد.

گفتگوی آنلاین با متخصص اطفال

انواع دیابت کودکان

اگرچه دیابت نوع ۱ و نوع ۲ شرایط متفاوتی هستند، اما هر دو بر روند استفاده بدن از هورمون انسولین تأثیر می‌گذارند.

دیابت نوع ۱ در کودکان که قبلاً دیابت نوجوانان نامیده می‌شد، زمانی رخ می‎دهد که پانکراس قادر به تولید هورمون انسولین کافی نباشد. بدون انسولین، قند جذب شده از غذا نمی‌تواند از خون جذب سلول‌ها شود و در نتیجه سطح قند خون بالا می‌رود.

اگرچه افراد می‌توانند در هر سنی، از اوایل کودکی تا بزرگسالی به دیابت نوع ۱ مبتلا شوند، اما میانگین سنی در هنگام تشخیص ۱۳ سال است. تخمین زده می‌شود که ۸۵٪ همه تشخیص‌های دیابت نوع ۱ در افراد زیر ۲۰ سال اتفاق می‌افتد.

روش درمانی آن معمولا شامل تزریق مادام‌العمر داروی انسولین، نظارت مداوم بر میزان قند خون و همچنین مدیریت رژیم غذایی و ورزش است تا به حفظ سطح قند خون در محدوده هدف کمک کند.

دیابت نوع ۲ در کودکان خردسال کمتر شایع است و زمانی رخ می‌دهد که گیرنده‌های سلولی هورمون انسولین در بدن به‌درستی کار نکنند. در نتیجه با وجود انسولین کافی، گلوکز یا قند خون در جریان خون انباشته می‌شود.

معمولا علت اصلی بروز این مشکل مصرف بیش‌ازحد انواع کربوهیدرات و چاقی است. در واقع، سلول‌ها در اثر مواجهه بیش‌ازحد با قند، دچار مقاومت نسبت به هورمون انسولین می‌شوند.

اگرچه احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ با افزایش سن زیاد می‌شود، اما کودکان نیز می‌توانند به آن مبتلا شوند. بیش از ۷۵ درصد از کودکان مبتلا به دیابت نوع ۲ دارای یک فرد نزدیک مانند والدین، خواهر یا برادر هستند که به‌دلیل ژنتیک یا عادات بد سبک زندگی به این بیماری مبتلا شده است.

اغلب به‌راحتی با کاهش وزن، شروع یک رژیم غذایی سالم همراه با کاهش مصرف چربی و قند، ورزش بیشتر و حفظ یک وزن متعادل درمان می‌شود. گاهی اوقات، این نوع از دیابت کودکان نیاز به دارودرمانی دارد.

جالب است بدانید که نوع دیگری از دیابت به نام دیابت بی‌مزه در کودکان وجود دارد. علت اصلی بروز آن یک اختلال نادر در سیستم هورمونی است که باعث کمبود هورمون آنتی‌دیورتیک (ضدادراری) می‌شود. در نتیجه مانند دیابت نوع ۱ و ۲ منجر به افزایش حجم ادرار می‌شود.

با علائم و نشانه‌های دیابت در کودکان بیشتر آشنا شوید

معمولا علائم بیماری قند در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان مشابه است. اگرچه برخی از علائم در هر دو نوع دیابت رایج است، اما تفاوت‌هایی وجود دارد که به تشخیص آن‌ها کمک می‌کند.

معمولا علائم دیابت نوع یک در کودکان به سرعت در طی چند هفته ایجاد می‌شود. علائم دیابت نوع ۲ کندتر پیشرفت می‌کند و ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد تا تشخیص داده شود.

علائم دیابت نوع ۱ کودکان

علائم اصلی دیابت نوع ۱ در کودکان و نوجوانان عبارتند از:

• افزایش تشنگی. کودک ممکن است بیش‌ازحد معمول مایعات بنوشد و احساس کند نمی‌تواند تشنگی خود را برطرف کند.
• افزایش دفع ادرار. ممکن است کودک به طور مکرر از دستشویی استفاده کند یا نوزادان پوشک سنگین‌تری داشته باشند. حتی ممکن است بی‌دلیل شب ادراری آغاز شود.
• احساس گرسنگی مداوم
• کاهش وزن. ممکن است کودک بی‌دلیل مدام در حال کاهش وزن باشد.
• خستگی. ممکن است بدون انجام فعالیتی، کودک بیش‌ازحد معمول احساس خستگی کند.
• تحریک‌پذیری عصبی
• احساس بوی میوه در دهان هنگام تنفس
• تاری دید

اصولا افزایش تشنگی، افزایش دفع ادرار، خستگی و کاهش وزن اصلی‌ترین علائم دیابت در کودکان زیر ۳ سال قبل از تشخیص هستند. عفونت‌های قارچی در کودکان و دختران نوجوان نیز می‌تواند از علائم دیابت باشد.

برخی از کودکان در زمان تشخیص، کتواسیدوز دیابتی (DKA) را تجربه خواهند کرد. والدین می‌توانند با تشخیص چهار علامت اصلی دیابت نوع ۱ قبل از ایجاد کتواسیدوز دیابتی، به حفظ سلامت کودک خود کمک زیادی کنند. علائم دیابت در کودکان زیر ۲ سال را جدی بگیرید!

علائم دیابت نوع ۲ کودکان

علائم اصلی دیابت نوع ۲ عبارتند از:

• تکرر ادرار به‌خصوص در شب
• افزایش تشنگی
• خستگی بیش‌ازحد
• کاهش وزن غیر قابل توضیح
• احساس خارش در اطراف اندام تناسلی (احتمالاً به‌دلیل عفونت قارچی)
• بهبود آهسته بریدگی‌ها یا زخم‌ها
• تاری دید در نتیجه خشکی چشم

یکی دیگر از علائم قند در کودکان به‌دلیل مقاومت سلول‌ها به انسولین، ایجاد لکه‌های تیره و مخملی روی پوست است که آکانتوز نیگریکانس (acanthosis nigricans) نامیده می‌شود.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بیماری دیگری است که اغلب با دیابت نوع ۲ همراه است. اگرچه به خودی خود نشانه‌ای از آن نیست. والدین و مراقبان باید در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق، کودک خود را نزد پزشک ببرند.

طبق یک نظرسنجی در سال ۲۰۱۲ در انگلستان، تنها ۹ درصد از والدین توانسته بودند چهار علامت اصلی دیابت نوع ۱ را در فرزندان خود شناسایی کنند. خوشبختانه تا سال ۲۰۱۳، این رقم به ۱۴ درصد افزایش یافت.

وضعیت برخی از کودکان تا زمانی‌که علائم آن‌ها شدید نباشد، تشخیص داده نمی‌شود. چنین تشخیص دیرهنگامی برای دیابت کودکان، گاهی می‌تواند کشنده باشد.

اگرچه کودکان و نوجوانان مبتلا به دیابت معمولاً چهار علامت اصلی (افزایش تشنگی و ادرار، خستگی و کاهش وزن) را تجربه می‌کنند، اما بسیاری از آن‌ها فقط یک یا دو علامت را نشان می‌دهند. در برخی موارد، آن‌ها ممکن است اصلاً علائمی نداشته باشند.

اگر کودکی ناگهان تشنه یا خسته شود یا بیش‌ازحد معمول ادرار کند، والدینش ممکن است ذهنشان به سمت دیابت کودکان نرود.

این مسئله ممکن است در مورد پزشکان نیز صادق باشد، زیرا دیابت در میان کودکان بسیار کوچک کمتر شایع است. در واقع، ممکن است علائم را به سایر بیماری‌های شایع‌تر مانند عفونت دستگاه تنفسی، کاندیدیاز پرینه، گاستروانتریت، عفونت ادراری یا آپاندیسیت نسبت دهند.

علت دیابت کودکان چیست و چرا بعضی از بچه‌ها دچار این مشکل می‌شوند؟

علت دقیق دیابت نوع ۱ کودکان ناشناخته است. اما در اکثر موارد سیستم ایمنی بدن که به طور معمول با باکتری‌ها و ویروس‌های مضر مبارزه می‌کند، به اشتباه سلول‌های تولیدکننده انسولین (جزایر لانگرهانس موجود در پانکراس) را از بین می‌برد. به نظر می‌رسد ژنتیک و عوامل محیطی در این اختلال نقش دارند.

هنگامی‌که سلول‌های پانکراس از بین می‌روند، کودک شما انسولین کمی تولید می‌کند یا اصلا انسولین تولید نمی‌کند. در نتیجه، قند در جریان خون جمع می‌شود و در صورت عدم درمان می‌تواند عوارض تهدیدکننده‌ای برای زندگی او ایجاد کند.

در مورد دیابت نوع ۲ کودکان نیز هنوز علت دقیق ناشناخته است. اما به نظر می‌رسد که سابقه خانوادگی و ژنتیک نقش مهمی ایفا می‌کنند. طبق تجربه، کم‌تحرکی و چاقی (به‌خصوص چربی دور شکم) نیز از عوامل مهم هستند.

تحقیقات نشان داده‌اند که وزن کم نوزاد هنگام تولد و متولد شدن از مادری که در دوران بارداری دیابت بارداری داشته است، هر دو با خطر بالاتر ابتلا به دیابت نوع ۲ مرتبط هستند.

نوزادانی که نارس متولد می‌شوند (قبل از هفته ۳۹ تا ۴۲ بارداری)، بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.

آنچه واضح است این است که افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ نمی‌توانند گلوکز را به‌درستی پردازش کنند. در نتیجه، قند به‌جای سوخت‌رسانی به سلول‌های سازنده عضلات و سایر بافت‌ها، در جریان خون تجمع می‌یابد.

عوارض شایع انواع دیابت کودکان

همانطورکه ذکر شد، یکی از جدی‌ترین عواقب دیابت نوع ۱ درمان نشده، کتواسیدوز دیابتی است. دیابت نوع ۲ نیز می‌تواند منجر به بروز این عارضه شود، اما نادر است.

کتواسیدوز دیابتی یک بیماری شدید و تهدیدکننده زندگی است که نیاز به درمان فوری دارد. از علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تشنگی یا خشکی شدید دهان
• افزایش ادرار
• پوست خشک یا برافروخته
• حالت تهوع
• استفراغ
• درد شکمی
• احساس بوی میوه در دهان
• گیجی

اگر سطح انسولین بسیار پایین باشد، بدن نمی‌تواند از گلوکز برای تولید انرژی استفاده کند. در عوض، شروع به تجزیه چربی برای کسب انرژی می‌کند. این مسئله منجر به تولید مواد شیمیایی به نام کتون می‌شود که می‌توانند در سطوح بالا سمی باشند و بدن را اسیدی کنند.

در صورت عدم درمان، به نظر می‌رسد که دیابت نوع ۲ در کودکان و جوانان سریعتر از بزرگسالان پیشرفت می‌کند. به‌همین‌دلیل، کودک تحت خطر عوارضی مانند موارد زیر قرار می‌گیرد:

• بیماری کلیوی
• بیماری چشمی
• احتمال بروز فشار خون بالا و سطح کلسترول بالا
• خطر ابتلا به انواع بیماری قلبی عروقی

دیابت نوع ۲ در کودکان اغلب با چاقی رخ می‌دهد. شرایطی که بر توانایی بدن برای استفاده از انسولین تأثیر منفی می‌گذارد و منجر به سطوح غیر طبیعی قند خون می‌شود.

به‌همین‌دلیل، تشخیص زودهنگام دیابت نوع ۲ و توجه به مدیریت اضافه وزن و چاقی در کودکان بسیار مهم است.

آیا امکان پیشگیری از دیابت در کودکان وجود دارد؟

اگرچه در حال حاضر امکان پیشگیری از دیابت نوع ۱ وجود ندارد، اما دیابت نوع ۲ تا حد زیادی قابل پیشگیری است. رعایت اقدامات زیر می‌تواند به پیشگیری از دیابت نوع ۲ کودکان کمک کند:

• حفظ یک وزن متعادل. اضافه وزن خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد، زیرا با احتمال زیاد شدن مقاومت سلول‎ها به انسولین همراه است.
• داشتن فعالیت بدنی. فعالیت بدنی کودک باعث کاهش مقاومت به انسولین می‌شود و به مدیریت فشار خون کمک می‌کند.
• محدود کردن مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین. مصرف زیاد غذاهای حاوی قند می‌تواند منجر به افزایش وزن و بروز مشکلاتی در عملکرد صحیح انسولین شود. به‌همین‌دلیل، خوردن یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی که حاوی مقدار زیادی ویتامین، فیبر و پروتئین‌های بدون چربی است، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را در کودکان کاهش می‌دهد.

نحوه صحیح تشخیص دیابت کودکان

چندین آزمایش تشخیص دیابت در کودکان وجود دارد. در مورد دیابت نوع ۱ و ۲ معمولا پزشک درخواست  همه آزمایش‌های زیر را می‌دهد:

• آزمایش قند خون تصادفی با دستگاه گلوکومتر. این آزمایش غربالگری شامل گرفتن نمونه خون در یک زمان تصادفی است. اگر سطح قند خون ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر باشد، احتمال ابتلا به دیابت نوع ۱ یا ۲ وجود دارد.
• آزمایش قند ناشتا در کودکان. معمولا سطح قند خون ناشتا در شرایط دیابت نوع یک یا دو، ۱۲۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر است.
• تست هموگلوبین گلیکوزیله (A1C). این آزمایش میانگین سطح قند خون کودک شما را در سه ماه گذشته نشان می‌دهد. سطح A1C 5 درصد یا بالاتر در دو آزمایش جداگانه نشان‌دهنده ابتلا به یکی از انواع دیابت کودکان است.

پزشک معمولا در مرحله بعد، برای افتراق هر دو نوع دیابت کودکان آزمایش‌های زیر را تجویز می‌کند:

• گرفتن نمونه خون پس از ناشتا بودن. پس از گرفتن نمونه خون ناشتا، آزمایشگاه یک محلول قندی به کودک می‌دهد و درخواست می‌کند که آن را بنوشد. در طی چند ساعت بعد، سطح قند خون او دوباره بررسی می‌شود. سطح قند خون ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر به طور کلی به این معنی است که کودک شما دیابت نوع ۲ دارد.
• آزمایش خون برای بررسی آنتی‌بادی‌هایی که در دیابت نوع ۱ شایع هستند.
• آزمایش ادرار یا خون برای بررسی وجود کتون، که اغلب نشان‌دهنده دیابت نوع ۱ به‌جای نوع ۲ است.

آیا دیابت در کودکان قابل درمان است؟

خوشبختانه امروزه درمان‌های موثری برای بازگشت قند نرمال در کودکان وجود دارد. درمان دیابت نوع ۱ در کودکان معمولا شامل موارد زیر است:

• تزریق روزانه انسولین
• پایش مکرر قند خون ناشتا و غیر ناشتا با دستگاه گلوکومتر
• خوردن غذاهای سالم
• ورزش منظم

در مورد کودکان مبتلا به دیابت نوع ۲ اغلب انسولین‌درمانی صورت نمی‌گیرد و معمولا به کمک مصرف طولانی‌مدت داروهای متفورمین یا لیراگلوتاید مشکل حل می‌شود. علاوه بر این، همزمان باید کاهش وزن، خوردن غذاهای سالم و انجام ورزش منظم نیز صورت گیرد.

متفورمین میزان قندی را که کبد کودک بین وعده‌های غذایی وارد جریان خون می‌کند کاهش می‌دهد و به سلول‌های بدن کمک می‌کند تا انسولین را به طور موثرتری استفاده کنند.

لیراگلوتاید به بدن کمک می‌کند تا انسولین بیشتری را بعد از غذا از پانکراس ترشح کند، دقیقا زمانی‌که سطح قند خون بالاتر است. هر دو دارو ممکن است عوارض جانبی گوارشی مانند حالت تهوع یا اسهال داشته باشند.

باید یک تعادل مشخصی بین همه مراحل درمانی دیابت کودکان وجود داشته باشد. در غیر این صورت، ممکن است کودک مدام دچار کاهش قند خون، افزایش قند خون یا کتواسیدوز شود.

درمان دیابت کودکان با طب سنتی

خوشبختانه طب سنتی نیز داروهای گیاهی موثری برای کاهش قند خون دارد. توصیه می‌‎کنیم آن‌ها را همزمان با داروهای شیمیایی مصرف نکنید، زیرا احتمال کاهش بیش‌ازحد قند خون یا تداخل دارویی وجود دارد. از انواع دمنوش گیاهی موثر برای درمان دیابت کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دمنوش گیاه کلپوره
• دمنوش گیاه پونه کوهی
• دمنوش نعنا
• دمنشو گیاه مریم گلی
• دمنوش گیاه بوقناق
• دمنوش گیاه گزنه
• دمنوش برگ درخت گردو
• دمنوش برگ گیاه قره قاط

مصرف روزانه سیر، خیار تلخ، تخم شنبلیله یا هندوانه ابوجهل نیز تاثیر فوق العاده‌ای دارد. اخیرا اثرات مفیدی از طب سوزنی در زمینه کاهش طولانی‌مدت قند خون مشاهده شده است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

هر کودکی با علائم و نشانه‌های دیابت، باید برای غربالگری به پزشک مراجعه کند. غربالگری ممکن است شامل آزمایش ادرار برای بررسی میزان قند در ادرار یا آزمایش قند خون با گلوکومتر برای بررسی سطح گلوکز خون باشد.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‎های آمریکا (CDC) توصیه می‌کند، درصورتی‌که کودک:

• سابقه خانوادگی ابتلا دیابت نوع ۱ یا ۲ را دارد
• چاق باشد
• نژاد سیاه‌پوست یا آسیایی دارد
• شواهدی از مقاومت به انسولین مانند آکانتوز نیگریکانس نشان می‌دهد

باید در اولین فرصت توسط پزشک متخصص غدد کودکان معاینه شود.

در بیشتر موارد، علائم دیابت کودکان با رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و داروها قابل کنترل است. اگر این بیماری متابولیک به‌خوبی کنترل شود، کودک زندگی کامل و سالمی خواهد داشت.

دریافت آنلاین رژیم سلامتی کنترل دیابت

درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری را ندارید، پیشنهاد می‌کنیم از دکتر کودکان آنلاین پذیرش ۲۴ مشاوره آنلاین تلفنی و متنی بگیرید. مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره‌های بهترین دکتر آنلاین کودکان برای درمان استفاده کنید.

در این سامانه، امکان پرسش و پاسخ و مشاهده نظرات در مورد دیابت کودکان وجود دارد.