عوارض واکسن آسترازنکا

درباره عوارض واکسن آسترازنکا بیشتر بدانید

واکسن آکسفورد-آسترازنکا (Vaxzevria) پس از آزمایش کامل روی ده‌ها هزار نفر بالاخره توانست در سال ۲۰۲۰ تاییدیه اضطراری سازمان بهداشت جهانی (WHO) را برای تزریق عمومی دریافت کند. تقریبا تا ۲۰ اکتبر سال ۲۰۲۱ بیش از ۲۴.۹ نفر در بریتانیا حداقل یک دوز از آن را دریافت کردند.

تا آن زمان عارضه جانبی یا واکنش جدی بارزی مشاهده نشد. اغلب ناظران ذکر کردند که این واکسن کرونا بی‌خطر است و مزایای آن بیشتر از خطرات آن است. با این وجود، سازمان بهداشت جهانی و آژانس دارویی اروپا (EMA) به ارزیابی خود در زمینه عوارض واکسن آسترازنکا ادامه دادند.

مطالعات مختلف نشان دادند که تزریق این واکسن در افراد زیر ۴۰ سال به‌خصوص خانم‌های جوان ممکن است با خطر جدی بروز لخته خون، کاهش تعداد پلاکت‌ها یا ترومبوسیتوپتی و ترومبوز ورید سینوس مغز همراه باشد.

به‌همین‌دلیل، در یک بازه زمانی مشخصی در سال ۲۰۲۱ کمیته مشترک واکسیناسیون و ایمن‌سازی انگستان (JCVI) پیشنهاد کرد که افراد ۱۸ تا ۳۰ ساله در صورت نگرانی می‌توانند فعلا به‌سراغ واکسن‌های جایگزین مانند فایزر یا مدرنا بروند. اما تزریق این واکسن تا آخر سال با تمام قدرت ادامه می‌یابد تا اغلب مردم حداقل یک دوز را دریافت کنند.

زیرا طبق آمار، از میان ۲۰ میلیون تزریق اولیه انجام شده فقط ۷۹ مورد با عارضه لخته خون و ۱۹ مورد شامل مرگ بوده است. یعنی می‌توان ادعا کرد که احتمال بروز عوارض واکسن آسترازنکا ۴ در میلیون و احتمال مرگ ناشی از آن یک در میلیون است.

آژانس دارویی اروپا با وجود منتشر شدن اخبار ضد و نقیض بسیار در مورد عوارض واکسن آسترازنکا، صریحا اعلام کرد که طبق آمار بروز عوارض آن اتفاقی نادر است که هرگز بر منافع آن تاثیر نمی‌گذارد.

سازمان بهداشت جهانی نیز متعاقبا اعلام کرد که بر فرض اثبات عوارض این واکسن، در نهایت باید به چند ضد میلیون فرد در جهان که واکسن آسترازنکا را تزریق کردند و بدون عارضه جدی در برابر ویروس کرونا محافظت شدند، فکر کرد.

براساس مطالعه‌ای که اخیرا در ایالات متحده روی ۳۲۰۰۰ نفر انجام شده است، واکسن کووید-۱۹ آسترازنکا ۷۶ درصد در برابر عفونت‌های علامت‌دار ویروس کرونا و ۱۰۰ درصد در پیشگیری از بستری شدن در بیمارستان و افزایش شدت بیماری‌ کووید-۱۹ مؤثر است. در ادامه این مطلب به جزئیات بیشتری از عوارض و اثرگذاری این واکسن اشاره خواهیم کرد.

واکسن آسترازنکا ساخت کجاست؟

آسترازنکا نام یک شرکت داروسازی و زیست‌فناوری بریتانیایی-سوئدی است که ستاد اصلی آن در دانشگاه کمبریج انگلستان قرار دارد. در حال حاضر این واکسن علاوه‌بر بریتانیا، در کشورهای دیگری مانند ژاپن، کره و آلمان نیز تولید می‌شود. در واقع این کشورها تحت نظارت محققین انگلیسی هستند.

در اصل واکسن آسترازنکا از یک ویروس حیوانی ضعیف و بی‌ضرر (به نام ناقل ویروسی) استفاده می‌کند که حاوی کد ژنتیکی پروتئین اسپایک ویروس کرونا است. هنگامی‌که این ماده وارد بدن می‌شود، به سلول‌های شما می‌گوید که از پروتئین اسپایک کپی بسازند. سپس سلول‌های ایمنی شما پروتئین اسپایک را به‌عنوان یک تهدید می‌شناسند و شروع به ایجاد یک پاسخ ایمنی در برابر آن می‌کنند.

بنابراین، این واکسن حاوی ویروس زنده نیست و نمی‌تواند باعث ابتلای شما به کووید-۱۹ شود. در اصل واکسن‌ها پاسخ‌های ایمنی محافظتی بدن انسان را تحریک می‌کنند.

به‌طوری‌که اگر فردی به یک پاتوژن (یک میکروارگانیسمی که می‌تواند باعث بیماری شود) آلوده شود، سیستم ایمنی می‌تواند به سرعت از گسترش عفونت در بدن و ایجاد بیماری جلوگیری کند. به این ترتیب، واکسن‌ها عفونت طبیعی را تقلید می‌کنند اما در واقع باعث بیماری فرد نمی‌شوند.

جالب است بدانید که فناوری واکسن آسترازنکا برای ساخت واکسن‌های بسیاری از بیماری‌های دیگر مانند آنفولانزا و سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS) آزمایش شده است.

یکی از مزایای واکسن آسترازنکا امکان نگهداری آن در دمای معمولی یخچال است. درحالی‌که برای نگهداری از واکسن‌هایی مانند فایزر نیاز به دمای زیر صفر درجه است. به‌همین‌دلیل، امکان دسترسی آن برای مناطق روستایی و کم‌بودجه به‌منظور مبارزه با ویروس کرونا فراهم است.

نکاتی که باید پیش از تزریق واکسن آسترازنکا به آن‌‌ها دقت کنید

این واکسن باید به‌صورت دو دوز و به فاصله زمانی ۴ تا ۱۲ هفته تزریق شود. البته مطالعات نشان داده‌اند که با افزایش فاصله زمانی بین دو تزریق تا ۳ ماه، میزان آنتی‌بادی تولید شده تا ۲.۵ برابر افزایش می‌یابد.

ازآنجایی‌که ممکن است نسبت به عوارض واکسن آسترازنکا کمی نگران باشید، توصیه می‌کنیم پیش از تزریق آن با پزشک خود صحبت کنید. از موارد منع تزریق واکسن آسترازنکا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اگر پس از تزریق انواع واکسن، تا به حال واکنش آلرژیک شدید (شوک آنافیلاکسی) را تجربه کرده‌اید.
• اگر پس از تزریق دوز اول آن به‌دلیل وجود ترکیباتی مانند پلی‌سوربات ۸۰ دچار واکنش آلرژیک شدید شده‌اید.
• اگر در حال حاضر عفونت شدید با تب بالا (بیش از ۳۸ درجه سانتی‌گراد) دارید.
• اگر مشکل خونریزی داخلی یا کبودی دارید یا از داروهای رقیق‌کننده خون (ضد انعقاد) استفاده می‌کنید.
• اگر سیستم ایمنی شما به‌درستی کار نمی‌کند (نقص ایمنی دارید) یا از داروهایی استفاده می‌کنید که سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند (مانند کورتیکواستروئیدها با دوز بالا، سرکوب‌کننده‌های ایمنی یا داروهای سرطان).
• اگر تا به‌حال لخته خون در وریدهای سینوسی مغز، ترومبوسیتوپنی، سندرم نشت مویرگی یا وضعیت خودایمنی به نام سندرم آنتی‌فسفولیپید داشته‌اید. اگر سابقه ترومبوسیتوپنی ایمنی دارید، پس از تزریق این واکسن باید سطح پلاکت خود را مدام کنترل کنید.
• اگر پس از تزریق اولین دوز واکسن آسترازنکا دچار ترومبوز یا کاهش پلاکت خون شده‌اید.

پیش از تزریق این واکسن، اگر باردار یا در دوران شیردهی هستید، فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید یا قصد دارید بچه‌دار شوید، حتما به پزشک اطلاع دهید. هنوز اطلاعات جامعی در مورد استفاده از این واکسن کووید-۱۹ در زنان باردار یا شیرده وجود ندارد.

اما با توجه به شرایط بدنی خود حتما پیش از تزریق واکسن آسترازنکا از ویزیت آنلاین متخصص عفونی استفاده کنید و از بهترین دکتر انلاین عفونی مشورت بگیرید.

انواع عوارض واکسن آسترازنکا

مانند همه داروها، واکسن‌ها نیز می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند. بیشتر این موارد خفیف تا متوسط ​​و کوتاه‌مدت هستند. البته همه افراد دچار عوارض جانبی نمی‌شوند. می‌توان عوارض واکسن آسترازنکا را به دو دسته کلی تقسیم‌بندی کرد.

عوارض شایعی که بعد از تزریق انواع واکسن‌های کرونا نیز مشاهده می‌شوند و عوارض نادر و جدی که مختص واکسن آسترازنکا هستند.

جالب است بدانید که تا به امروز موارد جدی مانند ترومبوز، آنسفالومیلیت منتشر حاد (شامل التهاب مغز و نخاع)، پورپورای هنوخ شوئن لاین، فلج صورت، خونریزی مغزی و سندرم گلین باره (GBS) نیز پس از تزریق واکسن سبکی مانند سینوفارم مشاهده شده‌اند!

بنابراین نمی‌توان خیلی واکسن آسترازنکا را پرخطر معرفی کرد. در ادامه به‌صورت جداگانه به انواع عوارض جانبی آن اشاره خواهیم کرد.

 عوارض جانبی شایع واکسن آسترازنکا

معمولا این عوارض جانبی پس از تزریق دوز اول، دوم یا هر دو بروز می‌کنند و نشانه این مسئله هستند که سیستم ایمنی بدن در حال تولید آنتی‌بادی و آماده‌سازی خود برای مقابله با ویروس کرونا در صورت ابتلا به آن است. مطالعات نشان داده‌اند که افراد ۶۵ سال به بالا، کمتر احتمال دارد که این عوارض جانبی رایج را تجربه کنند. شدت این عوارض در جوانان (به‌خصوص زنان کمتر از ۴۰ سال) خیلی بیشتر است. معمولا از هر ۱۰ نفر بیش از ۱ نفر عوارض زیر را تجربه می‌کنند:

• تب (با دمای ۳۸ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر) یا تب و لرز
• احساس خستگی
• بروز حساسیت، کبودی، درد یا خارش در بازویی که واکسن را تزریق کرده‌اید
• سردرد
• درد عضلانی
• درد مفاصل
• حالت تهوع

بیش از ۱ نفر از هر ۱۰۰ نفر ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:

• قرمزی یا تورم در محل تزریق
• اسهال
• استفراغ
• درد مفاصل و عضلات دست و پا
• علائمی شبیه به آنفولانزا
• کمبود انرژی

معمولا این عوارض واکسن آسترازنکا چند ساعت بعد از تزریق بروز می‌کنند و تا ۲ روز باقی می‌مانند.

عوارض جانبی نادر واکسن آسترازنکا

بیش از ۱ نفر از هر ۱۰۰۰ نفر ممکن است این عوارض جانبی نادر را تجربه کنند:

• کاهش اشتها
• سرگیجه
• خواب آلودگی
• تعریق
• غدد لنفاوی متورم
• راش
• بی‌حالی (کمبود انرژی)
• خارش پوست یا کهیر
• درد شکمی
• اسپاسم عضلانی

جالب است بدانید که از هر ۱۰۰۰۰ نفر، ممکن است بیش از ۱ نفر فلج صورت را نیز تجربه کنند.

عوارض جانبی جدی و خیلی نادر واکسن آسترازنکا

از عوارض جانبی خیلی نادر اما جدی و تهدیدکننده زندگی این واکسن که باید مورد توجه قرارگیرند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ترومبوز یا تشکیل غیر معمول لخته خود در عروق
• کاهش ناگهانی پلاکت یا ترومبوسیتوپنی
• سندرم نشت مویرگی
• سندرم گلین باره

خطر بروز این شرایط بسیار نادر در افراد جوان بیشتر است. زیرا طبق آمار:

• در افراد ۵۰ سال به بالا معمولا از هر ۱۰۰۰۰۰ نفر در یک نفر بروز می‌کنند
• در افراد ۱۸ تا ۴۹ ساله از هر ۵۰۰۰۰ نفر در یک نفر بروز می‌کنند

باید بدانید که از هر ۵ نفری که به این عوارض جانبی جدی مبتلا می‌شوند، ۱ نفر ممکن است بمیرد. البته طبق گزارشات، احتمال بروز لخته خون پس از تزریق دوز دوم واکسن کمتر می‌شود.

پزشک یا فردی‌که تزریق واکسن شما را انجام می‌دهد، می‌تواند شما را در مورد خطرات و مزایای تزریق این واکسن راهنمایی کند. علاوه‌ بر این، خودتان پس از تزریق دوز اول یا دوم باید مراقب علائم خود باشید.

اما علائم لخته شدن خون بعد از تزریق واکسن؟ اگر تا ۱۴روز اول پس از تزریق واکسن آسترازنکا هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید، سریعا به پزشک متخصص عفونی مراجعه کنید:

• تنگی نفس
• احساس درد در قفسه سینه یا معده
• تورم یا احساس سردی در پاها
• سردرد شدید به مدت ۳ روز یا بیشتر پس از تزریق واکسن
• تاری دید
• گیجی
• تشنج
• خونریزی مداوم در زیر پوست، به‌خصوص جاهایی از بدن که دچار ضربه یا آسیب نشده‌اند.
• بروز کبودی‌های کوچک متعدد، لکه‌های قرمز یا ارغوانی یا تاول‌های خونی زیر پوست

بهتر است بدانید که مصرف قرص آسپرین قبل یا بعد از واکسیناسیون، تاثیری در پیشگیری از بروز لخته شدن خون یا کاهش پلاکت ندارد. به طور کلی، خودسرانه از مصرف داروهای ضد درد و مسکن قبل و بعد از تزریق واکسن پرهیز کنید و فقط به استفاده از داروهای روتین خود ادامه دهید.

ازآنجایی‌که بدن برای تشکیل لخته نیاز به تجمع پلاکت‌ها دارد، ممکن است در عرض ۴ هفته پس از واکسیناسیون ترومبوسیتوپنی رخ دهد. این کاهش خفیف و موقتی پلاکت‌های خون معمولا در آزمایش‌های خون مشخص می‌شود. چراکه هیچ علامت ظاهری ایجاد نمی‌کند.

تعداد بسیار کمی از مردم اروپا پس از دریافت واکسن آسترازنکا سندرم نشت مویرگی را تجربه کرده‌اند. سندرم نشت مویرگی یک بیماری نادر اما جدی است. گاهی اوقات می‌تواند کشنده باشد. از علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تورم سریع در بازوها یا پاها
• افزایش وزن ناگهانی
• افت فشار خون و احساس ضعف بدنی

سندرم گلین باره یک بیماری نادر و جدی است که بر اعصاب تأثیر می‌گذارد. فقط تعداد کمی از افراد پس از واکسینه شدن با آسترازنکا به این بیماری مبتلا شده‌اند. در صورت مشاهده موارد زیر سریعا به اورژانس پزشکی اطلاع دهید:

• مشکل در بلع، صحبت کردن یا جویدن
• دوبینی
• مشکل در راه رفتن
• احساس سوزن‌سوزن شدن دست‌ها و پاها
• مشکلات مربوط به کنترل مثانه و حرکات روده
• احساس ضعف در بازوها، پاها، قفسه سینه یا صورت
• عدم هماهنگی حرکات بدن

خوشبختانه تا الان بروز عوارض جانبی جدی مانند واکنش آلرژیک شدید، پس از تزریق واکسن آسترازنکا نادر بوده است.

عوارض واکسن کرونا چند روز طول می‌کشد؟

اصولا عوارض واکسن آسترازنکا به‌خصوص عوارض شایع آن به‌صورت خودبه‌خود یا با مصرف انواع مسکن، طی ۴۸ ال ۷۲ ساعت برطرف می‌شوند. زمان مشخصی برای بروز یا رفع عوارض جدی و نادر کرونا وجود ندارد. اصولا طی ۱۴ روز بروز می‌کنند.

بعد از واکسن آسترازنکا چه باید کرد؟

سعی کنید بیشتر استراحت کنید و مایعات (به‌خصوص آب)، غذاهای سبک، میوه و سبزیجات بیشتر مصرف کنید. اما چطوری عوارض واکسن رو کمتر کنیم؟ برای کاهش شدت عوارض جانبی مانند تب، بدن درد، سردرد و غیره می‌توانید مسکن مصرف کنید.

البته زمانی‌که واقعا عوارض واکسن آسترازنکا دیگر قابل تحمل نیستند و تب به بالای ۳۸.۵ درجه رسیده است. زیرا مصرف انواع مسکن و ضد التهاب روی ایمنی واکسن اثرات منفی دارد. می‌توانید ابتدا از استامینوفن ۳۲۵ یا ۵۰۰ استفاده کنید. اگر تاثیر آنچنان نداشت در مرحله بعد از ناپروکسن ۵۰۰ استفاده کنید. اگر ناپروکسن در دسترس شما نبود ایبوپروفن یا دیکلوفناک مصرف کنید.

عوارض جدی مانند لخته شدن خون قابل پیشگیری نیستند و درمان آن‌ها حتما باید توسط پزشک انجام شود. مصرف انواع مسکن مانند آسپرین هیچ اثر مفیدی ندارد.

با وجود نادر بودن عوارض جدی آسترازنکا، اما نباید عوارض آسترازنکا برای زنان یا مردان را نادیده گرفت. به‌همین‌دلیل توصیه می‌کنیم اگر باردار هستید، به کودک خود شیر می‌دهید یا بیماری زمینه‌ای قلبی و عروقی و انعقادی دارید، حتما پیش از تزریق این واکسن با پزشک مشورت کنید.

گفتگوی آنلاین با متخصص عفونی و کرونا

اگر با گذشت ۷۲ ساعت از تزریق اول یا دوم همچنان درگیر عوارض واکسن آسترازنکا بودید، باید با پزشک مشورت کنید. درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری را ندارید، پیشنهاد می‌کنیم از دکتر آنلاین کرونا در پذیرش ۲۴ مشاوره آنلاین تلفنی و متنی بگیرید. مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره‌های بهترین پزشک عفونی آنلاین برای درمان استفاده کنید.