وازکتومی چیست؟ همه اطلاعات لازم برای عمل وازکتومی

بسیاری از کشورها از قدیم سیاست‌های مختلفی در مورد فرزندآوری داشتند. به‌عنوان مثال همان‌طور که می‌دانید این سیاست‌ها در چین سخت‌گیرانه است یا در کشورمان زوجین تشویق به آوردن بچه‌های بیشتر می‌شوند.

با این‌حال، مردان ممکن است به دلایلی از جمله تمایل نداشتن به فرزند، تصمیم به جلوگیری از آن به شکل‌هایی مانند وازکتومی بگیرند. یک عمل بی‌خطر که اغلب به‌صورت سرپایی و خیلی سریع قابل انجام است. با این مقدمه اگر به اطلاعاتی دقیق‌تری درباره وازکتومی، نحوه انجام عمل آن، عوارض، فواید و مراقبت‌های بعد از آن نیاز دارید، تا انتهای این مطلب همراه ما بمانید.

وازکتومی چیست؟

وازکتومی (به انگلیسی Vasectomy) یا عمل بستن لوله‌ها در مردان، یکی از رایج‌ترین روش‌های پیشگیری از بارداری به‌شکل دائمی است که اغلب درد خاصی نیز ندارد. عمل جراحی بستن لوله‌ها در مردان ساده است و یک دکتر اورولوژی معمولا آن را در مطب خود، کلینیک یا بیمارستان انجام می‌دهد.
هدف از انجام این عمل جلوگیری از بارورسازی به روش دائمی است. بسیاری از افراد به دلایل مختلفی نمی‌خواهند هیچ فرزندی داشته باشند. بعضی از زوج‌ها هم از تعداد بچه‌هایشان در زندگی راضی هستند و فرزند دیگری نمی‌خواهند. البته نمی‌توانیم مسائل اقتصادی هم در نظر نگیریم که موجه‌کننده این تصمیم برای برخی از مردان است.

بهترین روش برای این دسته از افراد، انجام عمل وازکتومی یا بستن لوله‌ها است. اما این جراحی چگونه انجام می‌شود؟ غدد جنسی بیضه که در کیسه بیضه قرار دارند، سلول‌های جنسی مردانه یا اسپرم را تولید می‌کنند.

این سلول‌ها از طریق دو مجرای کوچک به نام مجرای وابران بیضه را ترک می‌کنند تا با مایعات دیگر ترکیب شوند و مایع منی را بسازند. پزشک طی عمل وازکتومی مجراهای وابران را می‌بندد. در نتیجه دیگر اسپرمی به مجاری ادراری منتقل نمی‌شود.
به‌همین علت اسپرم در مایع منی وجود نخواهد داشت و احتمال بارداری را به‌شکل کامل و البته دائمی از بین می‌برد.

عمل وازکتومی در مردان چگونه انجام می‌شود؟

همان‌طور که گفتیم این عمل ساده است و حدود ۱۰ الی ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. دکتر وازکتومی عمل را با تزریق بی‌حسی از طریق یک سوزن کوچک به ناحیه بیضه شروع می‌کند. دو روش مختلف برای انجام این عمل وجود دارد.

انواع وازکتومی

عمل بستن لوله‌ها در مردان به ۲ روش انجام می‌شود و معمولا هیچ کدام به بیهوشی نیازی ندارند. اما گاهی نیز دکتر جراحی کلیه و مجاری ادراری تناسلی بسته به شرایط روحی و جسمی فرد تصمیم می‌گیرد به‌جای بی‌حسی، بیمار را برای انجام این عمل بیهوش کند.

وازکتومی با استفاده از تیغ جراحی

در این روش دکتر وازکتومی روی هر بیضه برشی کوچک ایجاد می‌کند تا از طریق آن به مجرای وابران دسترسی پیدا کند و سپس قسمت کوچکی از مجرا را برش می‌دهد. بعد ۲ انتهای آن را با استفاده از دستگاهی مخصوص می‌سوزاند یا با نخ گره می‌زند تا مسدود شود. در آخر نیز محل برش‌های جراحی را بخیه می‌زند یا با چسب پوست آن را کاملا می‌بندد.

وازکتومی بدون استفاده از تیغ جراحی

پزشک در این روش از تیغ جراحی استفاده نمی‌کند. در این روش ارولوژیست به‌جای برش با تیغ، روی بیضه یک سوراخ کوچک ایجاد می‌کند. سپس باید از طریق این سوراخ مجرای وابران را پیدا کند و قسمتی از آن را برش دهد.

بقیه مراحل مانند روش اول تکرار می‌شود. یعنی پزشک برش را انجام می‌دهد و ۲ انتهای باز آن را از طریق سوزاندن یا گره زدن مسدود می‌کند. سپس وابران را از طریق همان سوراخ به داخل بر می‌گرداند. در این روش به دلیل کوچک بودن سوراخ‌ها، معمولا به بخیه نیازی نیست.

برخی افراد این روش را به‌عنوان وازکتومی با لیزر می‌شناسند اما چنین چیزی درست نیست. دکتر اورولوژی در این روش در هیچ مرحله‌ای از هیچ لیزری استفاده نمی‌کند، پس دلیلی ندارد از این نام برای عمل جراحی بدون تیغ استفاده کنیم.

اگر تصمیم به انجام این عمل گرفتید و در مورد هر کدام از دو روش بالا سوالات بیشتری دارید، توصیه می‌کنیم با گرفتن یک وقت از سامانه پذیرش ۲۴، نظر یک دکتر اورولوژیست آنلاین را بخواهید.

مشاوره آنلاین دکتر اورولوژیست

مراقبت‌های قبل از عمل وازکتومی

رعایت کردن این موارد به شما کمک می‌کند عمل راحت‌تری را تجربه کنید و درد و عوارض احتمالی آن را نیز به حداقل خواهد رساند.

غذا و دارو قبل از عمل وازکتومی

دکتر وازکتومی احتمالا از شما می خواهد چند روز قبل از عمل مصرف آسپیرین، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی یا سایر داروهای رقیق‌کننده خون را متوقف کنید. این داروها شامل وارفارین، هپارین و داروهای مسکن مثل ایبوپروفن و انواع داروهای مشابه است.

لباس و وسایل شخصی

پیشنهاد می‌شود برای به حداقل رساندن درد و جلوگیری از تورم لباس زیر تمیز و محکم یا بیضه بند برای خود آماده کرده و تا چند هفته بعد از عمل از آن‌ها استفاده کنید.

بهداشت قبل از عمل وازکتومی

در روز عمل دوش بگیرید، ناحیه تناسلی خود را کاملا بشویید و در صورت لزوم اصلاح کنید تا احتمال شکل‌گیری عفونت را به حداقل برسانید.

مواردی که قبل از عمل وازکتومی باید در نظر بگیرید، عبارت هستند از:

• تاثیر جراحی بستن لوله‌ها در مردان دائمی است و اگر حتی ۱ درصد احتمال می‌دهید که می‌خواهید در آینده صاحب فرزند شوید، این عمل مناسب شما نیست.
• اگر ازدواج کردید بهتر است قبل از انجام عمل با شریک زندگی خود درباره این موضوع صحبت کنید.
• سایر روش‌های پیشگیری از بارداری را در نظر داشته باشید.
• درباره روند جراحی و عوارض آن تحقیق کنید.

فواید وازکتومی چیست

عمل بستن لوله‌ها در مردان از آن دسته عمل‌هایی است که در مقایسه با معایب خود، مزایای بیشتری دارد. در ادامه به تعدادی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• وازکتومی نزدیک به ۱۰۰ درصد در جلوگیری از بارداری مؤثر است.
• این عمل یک عمل جراحی سرپایی کم‌خطر، بدون عوارض یا با عوارض کم است.
• عمل بستن لوله‌ها در مردان دوره نقاهت کوتاهی دارد و زندگی فرد را مختل نخواهد کرد.
• هزینه آن به مراتب کمتر از هزینه عمل بستن لوله در زنان (تحت عنوان وازکتومی زنان) یا استفاده طولانی مدت از داروهای پیشگیری از بارداری است.
• تنها انجام یک بار جراحی برای تمام عمر کافی است و به تکرار نیازی ندارد.
• این جراحی هیچ تاثیری روی انزال، ارگاسم و به‌طور کلی زندگی جنسی فرد نمی‌گذارد و تنها از بارداری جلوگیری می‌کند.

عوارض وازکتومی چیست؟

این عمل بی‌خطر است و معمولا عوارض خاصی ندارد. اما مانند هر جراحی دیگری ممکن است در کنار مزایا، معایبی را نیز به همراه داشته باشد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• کبودی
• التهاب
• عفونت در محل جراحی
• احساس درد یا فشار در بیضه
• گرانولوم اسپرم (تجمع اسپرم‌های باقیمانده به‌شکل غده‌ای کوچک)
• اسپرماتوسل (کیست اسپرم در اپی‌دیدیم)
• هیدروسل (کیست پر از مایعات در اطراف بیضه)

این عوارض خفیف معمولا پس از گذشت مدتی کوتاه از بین می‌روند و جای نگرانی برای آن‌ها وجود ندارد. اما اگر شدت آن‌ها بیشتر شد بهتر است به پزشک خود مراجعه کرده یا با یک دکتر وازکتومی مشورت کنید. تنها حدود ۱ تا ۲ درصد مردان ممکن است درد مزمن ناشی از این عمل را تجربه کنند. اگر هم به پزشک دسترسی ندارید حتما با یک دکتر اورولوژیست آنلاین مشورت کنید تا جلوی وخیم‌تر شدن عوارض را بگیرید.

عمل وازکتومی مردان تا چه حد تاثیر دارد؟

این روش پیشگیری از بارداری تقریبا ۱۰۰ درصد موثر است اما در مواردی نادر امکان دارد لوله‌ها به‌هم متصل شوند، اسپرم را منتقل کنند و در نهایت باعث بارداری شوند.

توجه داشته باشید که تاثیر این عمل فوری نیست و اسپرم بعد از وازکتومی تا مدت کوتاهی می‌تواند همچنان منتقل شود. بنابراین بهتر است حتما آزمایش پیگیری را انجام دهید تا از نبودن اسپرم در مایع منی و از بین رفتن احتمال بارداری مطمئن شوید.

دوره نقاهت عمل وازکتومی مردان

عمل بستن لوله‌ها سرپایی است و معمولا به بیهوشی نیاز ندارد. این عمل کمتر از ۱ ساعت زمان می‌برد، بنابراین دوره نقاهت خاصی ندارد. بهتر است حداقل ۱ روز پس از عمل را کاملا استراحت کنید.

احتمالا تا چند روز تورم و احساس درد خفیفی داشته باشید که می‌توانید آن را با کمپرس یخ کاهش دهید. پیشنهاد می‌کنیم تا حداقل ۱ هفته فعالیت‌های سنگین خود را محدود کنید تا مشکلی برای شما پیش نیاید.

رابطه جنسی چقدر بعد از عمل بستن لوله‌ها امکان‌پذیر است

بهتر است چند روز صبر کنید و توصیه می‌شود تا زمانی که آزمایشی را که وجود یا عدم وجود اسپرم در مایع منی را نشان می‌دهد انجام نداده‌اید، از راه‌های پیشگیری دیگر استفاده کنید. این آزمایش را می‌توانید پس از ۱۰ الی ۲۰ انزال بعد از عمل انجام دهید.

وازکتومی موقت چیست؟

همان‌طور که گفتیم عمل بستن لوله‌ها در مردان یک روش دائمی برای پیشگیری از بارداری است و از نظر علمی چیزی به‌عنوان وازکتومی موقت وجود ندارد. با این‌حال امکان برگشت این عمل، البته در موارد بسیار نادری، وجود دارد.

آیا باز گرداندن وازکتومی ممکن است؟

بله ولی این روش محدودیت‌هایی دارد و همیشه جواب نمی‌دهد. به‌همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم قبل از اطمینان این عمل را انجام ندهید و نظر یک دکتر جراحی کلیه و مجاری ادراری تناسلی را بخواهید.

وازکتومی معکوس چیست؟

حداقل ۶ درصد از مردان در هر سال بعد از تجربه وازکتومی پشیمان شده و دوباره می‌خواهند بچه‌دار شوند. طی عمل وازکتومی معکوس پزشک معالج یا دوباره لوله‌ها را به هم متصل می‌کند، یا یک سر لوله را به‌شکل مستقیم به اپی‌دیدیم وصل می‌کند تا مسیر انتقال اسپرم به مجاری ادرار باز شود.
در نتیجه فرد دوباره می‌تواند صاحب فرزند شود. انجام دادن این عمل حتی تا ۲۰ سال بعد از عمل اولیه نیز امکان‌پذیر است. اما نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که عکس عمل وازکتومی همیشه جواب نمی‌دهد، پس تاکید می‌کنیم قبل از اقدام برای عمل بستن لوله‌ها در مردان خوب فکر کنید.

عوارض وازکتومی معکوس

عوارض وازکتومی معکوس نیز مشابه خود عمل بستن لوله‌ها در مردان است و بعد از عمل ممکن است موارد زیر را تجربه کنید. توصیه می‌کنیم اگر چنین عوارضی را دارید، به دکتر وازکتومی خود مراجعه کنید.

•  قرمزی و خارش اطراف زخم
• هماتوم (خون‌مردگی با درد و ورم)
• عفونت در محل جراحی
• مراقبت‌های زیر از عوارض احتمالی پیشگیری می‌کنند یا شدت آن‌ها را تا حدی کاهش می‌دهند:
•  قرار دادن کمپرس یخ روی محل جراحی
• پوشیدن لباس‌های تنگ یا بیضه‌بند
• محدود کردن فعالیت و ورزش‌های سنگین برای چند روز
• نداشتن رابطه جنسی تا بهبودی کامل

محدودیت‌های وازکتومی معکوس

وازکتومی معکوس نسبت به خود عمل پیچیده‌تر است. این اقدام هزینه بیشتری دارد و نتیجه آن نیز حتمی نیست. در نتیجه فرد مجبور می‌شود پول خود را صرف عملی کند که ممکن است نتیجه ندهد و عوارض آن را نیز تحمل کند.

آیا وازکتومی بر انتقال بیماری های مقاربتی تاثیری دارد؟

خیر. تاکنون بهترین روش شناخته‌شده برای جلوگیری از انتقال بیماری‌های مقاربتی استفاده از کاندوم است.

فریز اسپرم

فریز اسپرم نیز یکی از راه‌هایی است که اگر فردی قبل از عمل برای پیشگیری دائمی بارورسازی آن را در نظر بگیرد، می‌تواند بعدها اگر به هر دلیلی پشیمان شد، از طریق آن صاحب فرزند شود.

برای این کار باید قبل از اقدام به عمل بستن لوله به پزشک خود مراجعه کنید. آزمایشگاه باید قبل از فریز کردن نمونه اسپرم را بررسی کند تا پزشک مطمئن شود که نمونه برای این کار مناسب است.

افراد می‌توانند اسپرم‌های فریز شده را تا مدت زیادی در بانک اسپرم نگهداری کنند و مشکلی در این زمینه وجود ندارد. در نتیجه اگر فردی پس از انجام عمل پشیمان شد، می‌تواند از طریق لقاح مصنوعی با اسپرم‌های فریز شده صاحب فرزند شود.

آیا وازکتومی در زنان نیز وجود دارد؟

عمل جلوگیری دائمی از بارداری در مردان وازکتومی و در زنان توبکتومی (به انگلیسی Tubectomy) نام دارد. این عمل در زنان با بستن لوله‌های فالوپ انجام می‌شود. عمل بستن لوله‌ها در زنان سخت‌تر و پیچیده‌تر از عمل مردان است.

طی عمل توبکتومی پزشک لوله‌های فالوپ را از راه ایجاد برش و برداشتن قسمتی از لوله یا مسدود کردن آن با نخ، حلقه یا کلیپس، می‌بندد. به‌همین دلیل تخمک نمی‌تواند از لوله‌ها خارج شود و اسپرمی هم نمی‌تواند وارد رحم شود. تخمک‌ها بعد از انجام این عمل نیز در تخمدان ساخته و آزاد می‌شوند و جذب بدن خانم می‌شوند.

مزایای توبکتومی (وازکتومی در زنان)

عمل توبکتومی برای خانم‌هایی که بر تصمیم خود برای بچه‌دار نشدن مصمم هستند بهترین گزینه است و مزایای زیادی نیز دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• این روش بیش از ۹۹ درصد برای پیشگیری دائمی بارداری موثر است.
• این عمل روی قاعدگی و سطح هورمون‌های فرد تاثیری نمی‌گذارد.
• فرد را از استفاده از سایر روش‌های پیشگیری بی‌نیاز می‌کند.
• روی زندگی جنسی فرد تاثیر نمی‌گذارد.
• برگشت‌پذیر است.
• بلافاصله بعد از عمل نتیجه می‌دهد و تاثیر آن آنی است.

معایب توبکتومی (وازکتومی در زنان)

• همه عمل‌های جراحی در کنار مزایا، معایبی نیز دارند. در قسمت پایین به معایب این عمل اشاره کردیم تا بتوانید آن را از هر نظر بررسی کنید:
• این عمل در برابر بیماری‌های مقاربتی ایمنی ایجاد نمی‌کند.
• معکوس کردن آن ساده نیست.
• جراحی ممکن است شکست بخورد و لوله‌های فالوپ مدتی بعد دوباره به هم متصل شوند.
• اگر فردی بعد از عمل باردار شود، احتمال بارداری خارج از رحم بالا می‌رود.

عمل بستن لوله در زنان چگونه انجام می‌شود؟

جراح با ایجاد یک برش کوچک از طریق لاپاروسکوپی یا لاپاراتومی مینی به لوله‌های فالوپ دسترسی پیدا می‌کند. سپس لوله‌ها را با استفاده از حلقه، کلیپس یا نخ مسدود می‌کند یا قسمتی از آن را می‌برد.

فریز کردن تخمک

فریز کردن تخمک نیز مانند فریز کردن اسپرم امکان‌پذیر است. این روش نسبت به فریز اسپرم پیچیدگی بیشتری دارد، در عوض در شرایطی که خانم از تصمیمش پشیمان شد، می‌تواند از طریق لقاح مصنوعی باردار شود.

در این روش پزشک معالج بعد از بررسی غدد، آزمایش‌های لازم و تجویز داروهای محرک، رشد فولیکول‌ها را از طریق سونوگرافی واژن بررسی می‌کند. بعد از آمادگی شرایط از طریق یک سوزن و بعد از بی‌حسی، تخمک‌ها را از تخمدان جمع‌آوری کرده و آن‌ها را به آزمایشگاه مخصوص منتقل می‌کند.

مقایسه وازکتومی و توبکتومی

زوج‌هایی که هدفشان پیشگیری دائمی از بارداری است، معمولا عمل بستن لوله‌ها در مردان را به توبکتومی ترجیح می‌دهند. زیرا این عمل نسبت به بستن لوله در زنان هزینه و جراحت کمتری دارد و در مجموع راحت‌تر است.

وازکتومی در مردان معمولا به بیهوشی نیازی ندارد و با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود اما در توبکتومی احتمال نیاز به بیهوشی بیشتر است. همچنین دوره نقاهت عمل بستن لوله در مردان کمتر و راحت‌تر از توبکتومی است.

گرچه باید در نظر بگیرید توبکتومی احتمال بارداری خارج از رحم را افزایش می‌دهد اما با انجام عمل بستن لوله‌ها در مردان برای پیشگیری از بارداری احتمال این خطر از بین می‌رود.

با این‌حال برخی از زوج‌ها نیز توبکتومی را به عمل بستن لوله در مردان ترجیح می‌دهند، زیرا این روش بلافاصله عمل می‌کند. در حالی که فرد پس از تجربه وازکتومی باید آزمایش بدهد تا از تاثیر آن مطمئن شود.

سخن نهایی

انجام عمل بستن لوله‌ها در مردان یکی از مهم‌ترین تصمیم‌هایی است که هر فرد می‌تواند در زندگی خود بگیرد. این عمل جوانب زیادی دارد و اگر می‌خواهید بعد از آن پشیمان نشوید، باید تمام آن‌ها را در نظر بگیرید. در مطلب بالا به سوال وازکتومی چیه پاسخ دادیم اما اگر باز هم درباره عمل وازکتومی مردان و عوارض آن به اطلاعات بیشتری نیاز دارید، می‌توانید به پزشک مراجعه کرده یا از پذیرش ۲۴ یک وقت برای مشورت با یک دکتر اورولوژیست آنلاین بگیرید.

مشاوره آنلاین دکتر اورولوژیست