آب مروارید | علائم، دلایل، پیشگیری و درمان

آب مروارید (Cataracts)

در یک نگاه می‌توان گفت آب مروارید هیچ گونه علامت اولیه‌ای ندارد ولی به مرور فرد دچار علائمی از جمله تاری دید, کمرنگ به نظر رسیدن رنگ‌ها, حساسیت بیش از حد به نور, مشکل دید در شب و دوبینی خواهد شد. اغلب افراد مسن (بیش از نیمی از آمریکایی‌های دارای سن بالای ۸۰ سال) دچار آب مروارید می شوند یا تحت جراحی کاتاراکت قرار گرفته اند. در ابتدا ممکن است متوجه اختلال نشوید ولی با گذشت زمان دچار دید رنگارنگی یا تاری دید خواهید شد.

جهت تشخیص بیماری می توان به پزشک متخصص مراجعه کرده و پزشک با استفاده از دستگاه‌های چشم پزشکی, آب مروارید را تشخیص می دهد.
درمان نهایی برای آب مروارید جراحی است که مدت زمانی بین ۳۰تا۴۵ دقیقه به طول می انجامد و در ۹۹% موارد بدون عارضه ی جانبی است.

اختلال آب مروارید یا کدر شدن لنز (عدسی چشم) حالتی است که باعث می‌شود فرد دید مشابه نگاه کردن از پشت پنجره ی یخ زده را تجربه کند.
چشم یکی از حساس ترین ارگان‌های بدن بوده که به دنبال افزایش سن همانند سایر اعضا بدن دچار تغییر و فرسودگی می‌شود. یکی از تغییرات عمده در رابطه با افزایش سن, ایجاد بیماری کاتاراکت یا آب مروارید است.

نمای ابری لنز عدسی در کاتاراکت

در اغلب موارد کاتاراکت سیر آرام و مزمنی را طی می کند و فرد ممکن در مراحل اولیه ی بیماری, به سادگی متوجه تغییرات ایجاد شده در بینایی خود نشود به خصوص به این دلیل که بیماری آب مروارید از همان ابتدا بینایی را تحت تاثیر قرار نمی دهد. اما با گذشت زمان, اختلال بینایی به تدریج نمایان می شود. چشم در حال تکوین در یک رویان ۲۲ روزه به صورت یک جفت شیار کم عمق در هر طرف مغز قدامی ظاهر می شود.

کم کم و در انتهای هفته ی چهارم تکوین, چشم‌ها به صورت وزیکول بینایی دیده شده و شروع به تشکیل می کنند. وزیکول های بینایی با لایه ی خارجی پوشاننده ی بدن (اکتودرم) تماس پیدا کرده و تشکیل عدسی چشم القا می‌شود, در واقع بر خلاف سایر بخش‌های چشم که از اکتودرم عصبی منشا گرفته‌اند, عدسی از اکتودرم سطحی منشا می‌گیرد. کمی پس از آن, سلول‌های دیواره ی خلفی وزیکول عدسی دراز شده و به سمت جلو  کشیده می‌شوند و رشته‌های بلندی را تشکیل می‌دهند که کم کم لومن وزیکول عدسی را پر می‌کنند. در انتهای هفته ی هفتم, رشته‌های عدسی اولیه به دیواره‌ی قدامی وزیکول عدسی می‌رسند.

رشد عدسی در این مرحله پایان نمی‌یابد, زیرا رشته‌های عدسی جدیدی (ثانویه) به طور مداوم به بخش مرکزی عدسی اضافه می گردند. عدسی توسط عضله‌ی مژگانی حلقوی در محل خود ثابت شده است. همچنین جهت انجام اعمال تطابقی برای بینایی توسط تحریک سیستم‌های سمپاتیک و پاراسمپاتیک, قطر عدسی تغییر کرده و باعث تشکیل تصویر بر روی شبکیه می شود. در بیماری آب مروارید عدسی کدر شده و امکان عبور مناسب نور از عدسی فراهم نمی‌شود.

مقایسه‌ی چشم مبتلا به آب مروارید و چشم سالم

نام دیگر بیماری آب مروارید, کاتاراکت می‌باشد. کلمه ی آب مروارید از کلمه ی لاتین کاتاراکت به معنی آبشار گرفته شده است که به نظر می‌رسد به دلیل ظاهر سفید آب جاری شده از چشم باشد.

اولین مورد ثبت شده از کاتاراکت متعلق به موزه ای در قاهره است که مجسمه ای کوچک از سلسله ی پنجم سال های ۲۴۵۷ تا ۲۴۶۷ قبل از میلاد بوده و در این موزه نگهداری می شود.

تصور می شود که چشم‌های مجسمه دلیلی برای نمایش آب مروارید هستند. بیشتر موارد آب مروارید مرتبط با سن هستند و به دنبال تغییرات طبیعی ناشی از افزایش سن بروز می‌کنند. اما اگر علت کاتاراکت عوامل دیگری مثل آسیب دیدگی چشم یا عوارض ناشی از جراحی باشد (مثل عارضه ی پس از جراحی گلوکوم) نیز در نهایت درمان همیشگی کاتاراکت, جراحی است.

در صورتی که نگران ابتلا به کاتاراکت یا آب مروارید هستید می توانید با یک معاینه ی ساده ی چشم پزشکی نگرانی خود را مرتفع سازیم.

با متخصص چشم تلفنی صحبت کن

دلایل ایجاد آب مروارید

آب مروارید یا بیماری کاتاراکت بنظر می رسد بیشتر ناشی پیری و یا آسیب دیدگی چشم باشد به صورتی که باعث تغییر بافتی لنز شده و دید فرد را مختل کند. برخی از دلایل ژنتیکی ارثی نیز که باعث ایجاد بیماری‌های غیر چشمی می شوند, می توانند در بروز کاتاراکت دخیل باشند و ریسک ابتلا به آب مروارید را افزایش دهند.

گاهی نیز فرد به دنبال سایر بیماری‌های چشمی در گذشته یا هم اکنون, و یا به دنبال اختلالاتی هم چون دیابت به کاتاراکت دچار می شود. همچنین ذکر این نکته مهم است که مصرف داروهای استروئیدی نیز می تواند نقش بسزایی در ایجاد آب مروارید داشته باشد.

یکسری ریسک فاکتور های مساعد کننده ی ابتلا به بیماری آب مروارید وجود دارند که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش سن (همزمان با افزایش سن قدرت تطابق و انعطاف پذیری عدسی کاهش می یابد و باعث اختلال در بینایی می‌شود)
• سابقه ی خانوادگی ابتلا به کاتاراکت (بر اساس تحقیقات انجام شده پزشکان بر این باورند که آب مروارید ایجاد شده در بخش قدامی عدسی, مادرزادی است. همچنین در کاتاراکت آبی نیلگون هر دو چشم کودک درگیر شده و خوشبختانه باعث کوری نمی‌شود)
• رادیوتراپی در نواحی فوقانی بدن, دیابت (بیماری دیابت را به عنوان یکی از مهم ترین عوامل آسیب رسان چشم و بینایی می شناسیم. طی اختلال دیابت افراد دچار نوروپاتی یا آسیب عصبی شده و این مهم می تواند عصب اپتیک در چشم را درگیر کرده و باعث ایجاد اختلالات بینایی شود)
• قرارگیری بیش از حد در برابر نور خورشید (همانند وقتی که در حال ورزش هستید و از عضلات خود استفاده ی بیشتری می‌کنید, حین برخورد با نور شدید و یا بیش از حد در معرض نور بودن باعث می‌شود عضلات مژگانی شما بیش از حد فعالیت کرده و به مرور دچار آسیب‌های جبران ناپذیر شوند. حتی گاهی پدیده‌ای به نام برف کوری برای فرد رخ می دهد به صورتی که ذرات تاول مانند, مشابه با تاول ناشی از سوختگی پوست در سطح چشم تشکیل می شود.)
• سیگار کشیدن (مصرف دخانیات یک عامل بسیار مهم برای تمام بیماری‌های چشمی مرتبط با سن است. طبق تحقیقات صورت گرفته استعمال سیگار به صورت مستقیم با ریسک ابتلا به اختلالات دژنراسیون ماکولا وابسته به سن, آب مروارید, سندرم خشکی چشم, گلوکوم و رتینوپاتی دیابتی در ارتباط می باشد. تخریب برگشت ناپذیر ماکولا به دنبال مصرف سیگار باعث کوری برگشت ناپذیر می شود و در واقع بروز آن در این افراد نسبت به افراد غیر سیگاری ده سال زودتر خواهد بود. همچنین سیگار باعث افزایش دو برابری ریسک ابتلا به آب مروارید می‌شود. البته لازم به ذکر است که در افراد به شدت سیگاری این مقدار سه برابر خواهد بود.)

گفت و گو با پزشک متخصص

تغییرات ساختار چشم

• چاقی (یکی دیگر از ریسک فاکتورهای دخیل در ایجاد آب مروارید, چاقی است. نکته ی جالب این است که اغلب مردم از تاثیر چاقی بر سلامت بینایی و چشمان خود اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند و این موضوع در حالی است که چاقی به شکل گسترده‌ای بر سلامت چشم اثر دارد. البته این نتایج می تواند به صورت غیر مستقیم و از راه افزایش ریسک ابتلا به بیماری‌هایی چون دیابت اعمال شود.
  در صورتی که فردی دارای شاخص توده‌ی بدنی بالای ۲۵ باشد, دارای اضافه وزن (شاخص توده ی بدنی بالای ۳۰ را چاقی در نظر می‌گیریم) محسوب می‌شود و در این افراد وجود بیماری‌هایی از جمله سندرم پلک فلاپی, بیماری چشمی مرتبط با تیروئید و انسداد ورید شبکیه چشم در افراد چاق به نسبت بیشتر دیده می شود.
• فشار خون بالا نیز ریسک فاکتور مهمی در بروز بیماری‌های چشمی است. شبکیه ی چشم تنها عضوی است که در آن عروق خونی به صورت مستقیم قابل مشاهده هستند بنابراین می توان عوارض مربوط به فشار خون بالا را در عروق آن تشخیص داد.
  فرایند پاتولوژی بیماری به این صورت است که به تدریج سرخرگ‌های چشم دچار تنگی می شوند. در موارد شدیدتر بیماری, ممکن است دیواره ی شریانی دچار اسپاسم‌های موضعی شود. البته افزایش حاد فشار خون نیز می تواند در مواردی باعث پارگی ناگهانی عروق ملتحمه و ایجاد خونریزی‌های زیر ملتحمه می شود.
• اسیب دیدگی از جمله عوامل دیگر می توان به آسیب دیدگی چشم و التهاب چشم در گذشته, جراحی‌های قبلی چشم( طبق تحقیقات انجام شده شایع‌ترین عارضه پس از جراحی‌های چشمی, ترشحات مخاطی و یا چرکی مخاطی است), استفاده ی طولانی مدت از داروهایی که دارای ساختار کورتیکواستروئیدی هستند (شاید تاکنون با این جمله مواجه شده باشید که کورتون‌ها دزد خاموش بینایی هستند. بخصوص که ریسک ابتلا به بیماری آب مروارید را افزایش می‌دهند. عوارضی از جمله ایجاد ناگهانی درد چشم, تاری دید, قرمزی, دیدن هاله‌ای از نور نشان دهنده ی علائم بیماری هستند. مصرف خوراکی داروهای کورتیکواستروئیدی باعث افزایش فشار داخل چشم شده و مصرف مزمن آن‌ها می تواند منجر به آسیب‌های برگشت ناپذیر بینایی شود. همچنین بروز اختلالاتی هم چون تبخال چشم یا هرپس قرنیه با مصرف کورتون‌ها افزایش می یابد.)
• مصرف الکل آخرین عامل مهم در بروز اختلال‌های بینایی و آب مروارید, مصرف مزمن الکل یا به عبارتی می گساری است. شاید آمار کوری ناشی از مصرف الکل شما را نیز متعجب کرده باشد بخصوص در شرایط گسترش پاندمی کرونا که برخی افراد برای پیشگیری از ابتلا به بیماری با مصرف الکل صنعتی (الکل چوب) دچار آسیب‌های برگشت ناپذیر بینایی از جمله کوری دائم شدند.
    ضایعات بینایی ناشی از مصرف الکل به صورت تدریجی و دیر هنگام بروز می‌کنند و به صورت کاهش دید دو طرفه چشم و بدون درد خود را نشان می‌دهد. نکته ی جالب در ایجاد اختلال بینایی ناشی از مصرف حاد الکل این است که فرد ابتدا دچار کم رنگ دیدگی, بخصوص کم رنگ دیدن رنگ قرمز, می‌شود.
  پاتوفیزیولوژی اختلال ناشی از آسیب عروق چشم و تغییر متابولیسم اعصاب بینایی است. در این افراد معاینات و پیگیری بینایی بیمار طی ۴ تا ۶ هفته اول اهمیت بسزایی دارد به طور کلی نوشیدنی های حاوی الکل می‌توانند در بروز زود هنگام اختلال آب مروارید نقش داشته باشند.

عمل آب مروارید چقدر طول میکشد؟

جراحی آب مروارید در واقع روشی است که در آن عدسی کدر شده را بر میدارند و در بیشتر موارد آن را با عدسی مصنوعی جایگزین می کنند. بر خلاف تصوری که با شنیدن کلمه ی جراحی به ذهن ما خطور می کند, جراحی کاتاراکت به هیچ وجه دردناک نیست زیرا به لطف قطره‌های بی‌حس‌کننده ی موضعی, قبل از عمل جراحی سطح چشم کاملا بی‌حس می‌شود. طول اثر این داروها تا چند ساعت پس از عمل جراحی باقی می ماند.

در تقریبا ۹۸% موارد جراحی کاملا ایمن و بدون عوارض جانبی انجام می‌شود. طبق مطالعه ای که در سال ۲۰۰۶ بر روی بیش از ۲۰۰۰۰ هزار نفر تحت جراحی کاتاراکت صورت گرفته است, مشخص شد که ۹۹.۵% موارد هیچ گونه عارضه‌ی جدی پس از جراحی تجربه نکرده‌اند.
جراحی آب مروارید یک عمل نسبتا ساده است که اغلب بین ۳۰ تا ۴۵ دقیقه به طول می‌انجامد. این عمل با استفاده از بی حس کننده‌های موضعی انجام می‌شود و شما پس از انجام جراحی در همان روز ترخیص شده و به منزل باز می‌گردید.
به طور میانگین می‌توان گفت از زمان ورود بیمار به مطب یا کلینیک چشم پزشکی, انجام فرایند پذیرش, انجام عمل جراحی و ترخیص بیمار زمانی در حدود ۲ ساعت و نیم سپری می‌شود.

عوارض عدم جراحی آب مروارید

در صورتی که شما عمل جراحی آب مروارید خود را بیش از حد به تعویق بیندازید ممکن است آب مروارید شما بیش از حد بزرگ شده و برداشتن آن دشوارتر باشد. همچنین در این شرایط بروز عوارض پس از جراحی نیز احتمال بیشتری پیدا خواهند کرد.

به طور کلی بهترین نتیجه برای جراحی آب مروارید در صورتی است که بلافاصله پس از ایجاد اختلالات بینایی, عمل جراحی انجام شود. به تاخیر انداختن جراحی می تواند بینایی شما را به طور کلی مختل کند یا باعث کاهش کامل تا جزئی بینایی شود.

درمان آب مروارید

درمان طبیعی برای آب مروارید وجود ندارد. بر اساس تحقیقات انجام شده تا کنون در هیچ مطالعه ای ثابت نشده است که چگونه می توان از بروز آب مروارید پیشگیری کرد یا حتی چگونه می توان روند بیماری را به تاخیر انداخت. اما برخی از تغییرات در روش زندگی و همچنین معاینات منظم چشم پزشکی ممکن است مفید باشند.

به طور کلی امروزه تنها راه درمان کاتاراکت که اصلی ترین عامل نابینایی در سراسر جهان است, جراحی می باشد. به این منظور به پزشک متخصص چشم یا متخصص بیماریهای قرنیه و خارج چشمی مراجعه نموده و پس از انجام معاینات چشم پزشکی بهترین تصمیم برای شما اتخاذ خواهد شد.

پیشگیری از آب مروارید

آب مروارید جز اختلالاتی است که تا کنون بشر نتوانسته راهی برای پیشگیری از بروز آن پیدا کند ولی برخی عوامل مثل کاهش ریسک فاکتورهای مرتبط با بروز کاتاراکت (مصرف سیگار, فشار خون بالا, مصرف الکل, مصرف کورتون‌ها) می‌تواند تا حدودی کمک‌کننده باشد.

• لطفا اگر این مقاله برای شما کاربردی بود، برای دوستان خود ارسال کنید. تا با کمک یکدیگر جامعه ای سالم‌تر داشته باشیم.

مشاوره آنلاین چشم پزشکی