آفازی یا از دست دادن تکلم چیست؟ علت ۴ نوع آفازی رایج

آفازی (Aphasia) یا زبان پریشی یک اختلال ارتباطی است که به‌دلیل آسیب در یک یا چند ناحیه از مغز که قدرت تکلم را کنترل می‌کنند، ایجاد می‌شود. این مساله می‌تواند در بیان، خواندن و نوشتن مطالب اختلال ایجاد کند. چراکه فرد مبتلا در صحبت کردن یا درک صحبت دیگران مشکل دارد.

اگرچه در برخی از افراد این اختلال تکلم به‌عنوان یک عارضه موقت شرایطی مانند میگرن یا تومور مغزی رخ دهد اما اغلب به طور ناگهانی پس از سکته مغزی یا ضربه مغزی بروز می‌کند. جالب است بدانید که برحسب محل آسیب در مغز انواع مختلفی از آفازی وجود دارد. معمولا شدت آن به عوامل مختلفی از جمله علت و میزان آسیب مغزی بستگی دارد.

خوشبختانه با گفتاردرمانی توسط گفتاردرمان و تحت نظر متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب قابل درمان است. در این شرایط فرد مبتلا به آفازی مهارت‌های زبانی را دوباره یاد می‌گیرد، تمرین می‌کند و آموزش می‌بیند که از راه‌های دیگری برای برقراری ارتباط استفاده کند.

از نظر پزشکان، زبان پریشی حتما به معنای وجود یک اختلال روانی زمینه‌ای یا هوش پایین بیمار نیست و لازم است در مورد آن از اطلاعات بیشتری برخوردار باشیم. مطالعه این مطلب می‌تواند کمک زیادی به شما برای دریافت پاسخ سوالاتی مانند اختلال زبان پریشی چیست؟ آفازی حرکتی چیست؟ و گفتار درمانی زبان پریشی چرا باید انجام شود؟ کند.

علائم بیماری آفازی چیست؟

شدت علائم آفازی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. همانطورکه ذکر شد، افراد مبتلا به این اختلال در صحبت کردن، درک مطلب، خواندن، نوشتن، ارتباط کلامی و درک سخن دیگران مشکل دارند.

به طور کلی، از علائم رایج آفازی می‌توان به ۷ مورد زیر اشاره کرد:

1. صحبت کردن با جملات یا عبارات کوتاه و ناقص
2. صحبت کردن با عباراتی که دیگران قادر به درک آن‌ها نیستند
3. استفاده از کلمات نادرست یا کلمات بیهوده
4. استفاده از کلمات اشتباه یا غیرقابل تشخیص
5. مشکل در درک گفتار دیگران به‌خصوص گفتار سریع
6. مشکل در خواندن مطالب از روی کتاب
7. نوشتن جملاتی که معنی ندارند

بسیاری از این علائم ممکن است با هم همپوشانی داشته باشند. به‌همین‌دلیل، مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب برای تشخیص قطعی ضروری است.

علت ابتلا به آفازیا زبان پریشی چیست؟

شایع‌ترین علت زبان پریشی، انسداد یا پارگی عروق خونی مغز در اثر سکته مغزی است. در واقع این مساله منجر به مرگ سلول‌های مغز یا آسیب به مناطقی می‌شود که قدرت تکلم را کنترل می‌کنند.

آسیب مغزی ناشی از ضربه شدید به سر، تومور، عفونت یا فرآیند دژنراتیو سلول‌های مغزی نیز می‌تواند باعث آفازی شود. در این موارد، معمولا زبان پریشی با انواع دیگری از مشکلات شناختی مانند مشکلات حافظه یا سردرگمی همراه می‌شود.

آفازی پیشرونده اولیه اصطلاحی است که برای توصیف مشکلات زبانی که به‌تدریج ایجاد می‌شوند استفاده می‌شود. در اصل انحطاط تدریجی سلول‌های مغز باعث بروز آن‌ها می‌شود.

گاهی اوقات ممکن است دوره‌های موقت آفازی رخ دهد. این مساله می‌تواند به‌دلیل میگرن، تشنج یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA) باشد. حمله ایسکمیک گذرا زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به طور موقت در ناحیه‌ای از مغز مسدود شود.

چه کسانی تحت خطر ابتلا به آفازی هستند؟

ازآنجایی‌که سکته مغزی شایع‌ترین علت آفازی است، اکثر افراد مبتلا به آفازی میانسال یا مسن هستند. بهتر است بدانید که آفازی می‌تواند افراد در هر سنی از جمله کودکان را تحت تاثیر قرار دهد. به‌خصوص کودکانی که به‌دلیل ضربه، عفونت یا ابتلا به بیماری‌های مغزی دچار آسیب در بخش مرتبط با قدرت تکلم در مغز می‌شوند.

در آفازی مادرزادی، کودک در نبود هرگونه نارسایی قابل توجه در دستگاه‌های حسی و حرکتی یا تأخیر عقلی، تا حدود ۵ سالگی هنوز هیچ زبانی را نیاموخته یا تنها چند کلمه آموزش دیده است. در مقاله‌ای دیگر مفصل‌تر درباره آفازی کودکان (زبان پریشی در کودکان) صحبت خواهیم کرد.

با انواع آفازی بیشتر آشنا شوید

طبق داده‌های ارائه‌شده توسط انجمن ملی آفازی آمریکا، انواع آفازی حسی و حرکتی وجود دارد. در ادامه به چند مورد از رایج‌ترین انواع زبان پریشی اشاره خواهیم کرد.

۱. آفازی گلوبال

آفازی گلوبال شدیدترین نوع آفازی است و معمولا به‌دلیل آسیب عمده به قسمت جلو و پشت سمت چپ مغز ایجاد می‌شود. اغلب افراد مبتلا به آن دارای مشکلات زیر هستند:

• مشکل شدید در استفاده از کلمات
• مشکل شدید در درک کلمات
• توانایی محدود برای استفاده همزمان از چند کلمه
• عدم توانایی در خواندن یا نوشتن

۲. آفازی بروکا یا آفازی حرکتی

اما آفازی بروکا چیست؟ در واقع نوعی اختلال زبان‌پریشی غیرروانی یا حرکتی است که در اثر آسیب به ناحیه بروکا واقع در لوب پیشانی سمت چپ مغز بروز می‌کند. افراد مبتلا به آن معمولا:

• با جملات کوتاه و ناقص صحبت می‌کنند.
• قادر به انتقال پیام‌های اساسی هستند اما ممکن است برخی از کلمات را بیان نکنند.
• توانایی محدودی برای درک آنچه دیگران می‌گویند دارند.
• دچار ناامیدی می‌شوند زیرا دیگران نمی‌توانند آن‌ها را درک کنند.
• احساس ضعف یا فلج‌شدگی را در سمت راست بدن تجربه می‌کنند.

۳. آفازی ورنیکه یا آفازی حسی چیست؟

در پاسخ به سوال آفازی ورنیکه چیست؟ باید گفت که نوعی زبان ‌پریشی روانی یا حسی است که در اثر آسیب به بخش ورنیکه (واقع در وسط مغز کمی متمایل به سمت چپ) بروز می‌کند. افراد مبتلا به آن می‌توانند صحبت کنند اما در درک صحبت دیگران مشکل دارند. به‌همین‌دلیل، به آن آفازی درکی نیز می‌گویند. از دیگر علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ناتوانی در درک و استفاده صحیح از زبان
• تمایل به صحبت با جملات طولانی و پیچیده که شامل کلمات نادرست یا بی‌معنی هستند
• عدم آگاهی بیمار از اینکه دیگران نمی‌توانند کلام او را درک کنند
• اختلال در خواندن و نوشتن

۴. آفازی آنومیک یا آفازی بیانی

ویژگی اصلی این آفازی بیانی، دشواری در یافتن کلمات ساده‎ای مانند اسم‌ها و افعال است. به‌همین‌دلیل، افراد مبتلا به آفازی آنومیک می‌توانند خوب صحبت کنند، اما گفتار آن‌ها مملو از حس ناامیدی است. اگرچه آن‌ها می‌توانند گفتار دیگران را به‌خوبی درک کنند و می‌توانند خوب بخوانند اما مشکل آن‌ها در یافتن کلمات هنگام نوشتن مشهود است.

آیا امکام پیشگیری از بروز اختلال آفازی وجود دارد؟

اگرچه بسیاری از عواملی که باعث بروز این اختلال می‌شوند قابل پیشگیری نیستند، اما شایع‌ترین علت آن سکته مغزی است. اگر بتوانید به کمک راهکارهای زیر روی کاهش خطر سکته مغزی کار کنید، می‌توانید خطر آفازی را کاهش دهید:

• اگر سیگار می‌کشید سعی کنید آن را ترک کنید.
• الکل را در حد اعتدال بنوشید.
• ورزش را در اولویت قرار دهید.
• رژیم غذایی استفاده کنید که سدیم و چربی کمتری دارد.
• اقداماتی را برای مدیریت فشار خون و کلسترول خود انجام دهید.
• در صورت ابتلا به دیابت یا مشکلات گردش خون، اقدامات لازم را انجام دهید.
• در صورت ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی درمان شوید.
• در صورت بروز علائم سکته مغزی فورا به‌دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.

روش‌های تشخیص اختلال آفازی چیست؟

ابتدا پزشک متخصص مغز و اعصاب وضعیت شما را از نظر موارد زیر بررسی می‌کند:

• قدرت بیان
• نحوه تعامل با دیگران
• میزان توانایی در درک زبان کلامی و نوشتاری
• قدرت نوشتن و خواندن

اگر پزشک در حین معاینه مشکوک شود که شما یا فردی که از او مراقبت می‌کنید مبتلا به آفازی است، ممکن است از آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن یا ام آر آی برای تشخیص قطعی محل و شدت آسیب مغزی استفاده کند.

نحوه درمان بیماری زبان پریشی چیست؟

اگرچه برخی از داروهای خاص می‌توانند با بهبود جریان خون به بازیابی قدرت مغز کمک کنند اما از نظر پزشکان درمان کلیدی یا درمان قطعی آفازی، گفتاردرمانی است. این روش معمولا به‌آرامی و به‌تدریج توسط متخصص گفتاردرمانی انجام می‌شود و باید هرچه زودتر پس از آسیب مغزی شروع شود. هدف گفتاردرمانی بهبود توانایی برقراری ارتباط با دیگران است.

از راهکارهای موثر آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• انجام تمرینات به‌صورت انفرادی و گروهی برای بهبود قدرت بیان و مهارت‌های ارتباطی بیمار
• استفاده از رایانه برای یادگیری مجدد صداها و کلمات توسط بیمار
• تشویق و آموزش خانواده برای کمک به برقراری ارتباط با بیمار در خانه

اخیرا تعدادی از مطالعات در حال بررسی اثرات تحریک مغز برای درمان زبان پریشی هستند. در این راستا از روش‌های تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال و تحریک جریان مستقیم ترانس کرانیال استفاده می‌شود.

در اصل هدف این درمان‌های غیرتهاجمی، تحریک سلول‌های آسیب‌دیده مغز است. پیشنهاد می‌کنیم در زمینه بهترین روش درمان آفازی با پزشک خود مشورت کنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

ازآنجایی‌که آفازی اغلب نشانه یک مشکل جدی مانند سکته مغزی است، اگر شما یا یکی از عزیزانتان به طور ناگهانی با علائم زیر مواجه شدید، به‌دنبال مراقبت‌های پزشکی اورژانسی باشید:

• مشکل در صحبت کردن
• مشکل در درک گفتار
• مشکل در یادآوری کلمات
• مشکل در خواندن یا نوشتن

درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری را ندارید، پیشنهاد می‌کنیم از چندین دکتر متخصص مغز و اعصاب پذیرش ۲۴ مشاوره بگیرید. مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره دکتر آنلاین مغز و اعصاب و متخصص گفتاردرمانی برای درمان استفاده کنید. در این سامانه امکان پرسش و پاسخ در مورد آفازی وجود دارد.

پاسخ به سوالات متداول در زمینه اختلال آفازی

در این بخش می‌توانید پاسخ تعدادی از ابهامات ذهنی خود در مورد این بیماری را بیابید.

۱. چشم‌انداز وضعیت آفازی یا اختلال تکلم چیست؟

در برخی موارد، آفازی یک مشکل کوتاه‌مدت است و به سرعت برطرف می‌شود. گاهی ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد تا شما به طور کامل بهبود پیدا کنید. متأسفانه، آفازی که به‌دلیل آسیب دائمی مغز اتفاق می‌افتد، اغلب یک مشکل مادام‌العمر است. در این شرایط، گفتاردرمانی ممکن است به بهبود علائم آفازی کمک کند اما ممکن است به طور کامل اثرات این وضعیت را بهبود نبخشد.

۲. تفاوت آفازی و دیزآرتری چیست؟

اگرچه دیزآرتری (Dysarthria) و آفازی هر دو از اختلالات ارتباطی هستند و حتی می‌توانند همزمان رخ دهند اما دیزآرتری یک اختلال گفتاری است و آفازی یک اختلال زبان محسوب می‌شود.

افراد مبتلا به آفازی اغلب می‌دانند که چه می‌خواهند بگویند، اما به‌دلیل سیگنال‌دهی ضعیف مغز نمی‎توانند کلمات را پیدا کنند. درحالی‌که افراد مبتلا به دیزآرتری ذهن خوبی برای صحبت کردن دارند، اما به‌دلیل ضعف یا فلج عضلات زبان قدرت گفتار ندارند.

آفازی بیشتر به‌دلیل سکته مغزی یا سایر آسیب‌های مغزی ایجاد می‎شود. درحالی‌که دیزآرتری گاهی نتیجه این مشکلات است. اغلب در اثر ابتلا به بسیاری از بیماری‌های دیگر مانند پارکینسون، فلج مغزی، ام اس (MS)، هانتینگتون یا دیستروفی عضلانی بروز می‌کند.

۳. چه زمانی در بیماری آفازی باید برای گفتاردرمانی اقدام کرد؟

اصولا بازیابی مهارت‌های زبانی با گفتاردرمانی یک روند کند است. به‌همین‌دلیل، برای رسیدن به یک نتیجه مطلوب باید به‌محض بروز علائم آفازی آن را شروع کرد. برخی از مطالعات نیز نشان داده‎اند که گفتاردرمانی زمانی موثرتر است که بلافاصله پس از آسیب مغزی شروع شود.