مهمترین مراقبت‌های بعد از عمل خونریزی مغزی در خانه و بیمارستان

مراقبتهای بعد از خونریزی مغزی به مجموعه اعمالی گفته می‌شود که پس از خونریزی به واسطه‌ی هر عاملی (ضربه، عمل جراحی، توده و …) در مغز به منظور عدم آسیب به کلیه‌ی بافت‌ها باید صورت پذیرد.

خونریزی داخل مغزی (Intracerebral hemorrhage) که به اختصار آن را ICH می‌نامند، یک زیرگروه مخرب از سکته‌ی مغزی است که میزان مرگ‌و‌میر آن تا حدود ۵۰ درصد هم می‌رسد. در این مقاله، ما راه‌های مراقبت بعد از خونریزی مغزی بالقوه برای جلوگیری از ناتوانی افراد را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

مدت زمان بیهوشی بعد از عمل خونریزی مغزی

با توجه به اینکه عواملی که موجب آسیب به بافت مغز و در نتیجه‌ی آن خونریزی مغزی می‌شوند بسیار متنوع هستند، نمی‌توان در زمینه‌ی مدت زمان بیهوشی بعد از عمل خونریزی مغزی، زمان دقیقی را ارائه کرد.

اما به‌طور کلی با توجه به وضعیت جسمانی بیمار، محل دقیق، میزان و عامل خونریزی در مغز، مدت زمان عمل و متعاقباً بیهوشی و بهبود پس از آن متفاوت است. پر واضح است که مدت زمان مراقبت بعد از ضربه مغزی با خونریزی به واسطه‌ی خروج تومور متفاوت است.

معمولاً بعد از عمل خونریزی مغزی و طی شدن ریکاوری پس از یک روز، بیماران به بخش مراقبت‌های ویژه انتقال داده می‌شوند. مدت زمان بیهوشی در بخش ریکاوری توسط متخصص بیهوشی بررسی و روند به‌هوش آمدن بیمار متناسب با وضعیت‌های ذکر شده در بالا چک می‌شود.

در این مرحله، علائم هوشیاری، میزان اکسیژن، فشار خون و علائم عصبی به صورت دقیق و در بازه‌ی زمانی هر ۱۵ دقیقه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

عوارض بعد از عمل جراحی خونریزی مغزی

خونریزی داخل مغزی مخرب‌ترین نوع سکته مغزی است و علت اصلی ناتوانی و مرگ‌و‌میر است. برخلاف پیشرفت‌ها در درمان سکته مغزی ایسکمیک (Ischaemic stroke)، درمان‌های هدفمند مبتنی بر شواهد اندکی برای خونریزی مغزی وجود دارد.

از آن‌جایی‌که بافت مغز ژلاتینی است، جمجمه با بافت سفت و محکم خود نقش محافظت از مغز را بر عهده دارد. ولی با توجه به این که بروز حوادت برای مغز محتمل است، در برخی موارد جراحی تنها راه چاره می‌باشد.

اما هر نوعی از جراحی هم عوارضی را به‌دنبال خواهد داشت. به ویژه چون مغز کنترل‌کننده‌ی اعضای بدن است، در عمل جراحی خونریزی مغزی، امکان بروز عوارض نسبت به سایر عمل‌های جراحی بیشتر است. به همین دلیل مراقبت های بعد از عمل خونریزی مغزی بسیار اهمیت دارد.

عوارض خونریزی مغزی شامل گسترش خونریزی محیطی (هماتوم)، تورم ناشی از احتباس مایعات اضافی (Edema) قبل از گسترش خونریزی، افزایش فشار داخل جمجمه، گسترش داخل بطنی خونریزی همراه با هیدروسفالی (تجمع مایع مغزی نخاعی که به آن آب آوردگی مغز هم گفته می‌شود)، تشنج، ایجاد لخته در ورید‌های عمقی (ترومبوز وریدی)، افزایش قند خون (هیپرگلیسمی)، افزایش فشار خون، تب و عفونت است.

با توجه به محدود بودن تعداد گزینه‌های درمانی برای بیماران مبتلاء به خونریزی مغزی، نظارت برای پیش‌گیری از این عوارض یا در مواقعی که این امکان وجود ندارد، تشخیص زود‌هنگام و مدیریت بهینه مورد نیاز است که می‌تواند در کاهش زودهنگام عوارض جانبی موثر باشد.

اگر به‌تازگی یکی از عزیزان شما دچار خونریزی مغزی شده کافی است برای ارتباط با بهترین دکتر فوق تخصص مغز و اعصاب با پذیرش۲۴ تماس بگیرید.

مراقبت‌های بعد از خونریزی مغزی در بیمارستان

از جمله مراقبتهای بعد از خونریزی مغزی در بیمارستان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. سنجش اولیه بیمار دچار خونریزی در مغز

پس از اینکه بیمار از ریکاوری به بخش منتقل می‌شود تحت نظر مستقیم متخصصین مغز و اعصاب قرار می‌گیرد ضمن اینکه تمامی علائم حیاتی مورد بررسی تحت نظارت هستند. از جمله مواردی که در این مرحله تحت نظر قرار می‌گیرد سطح هوشیاری است که پرستار این کار را با بررسی واکنش مردمک چشم‌ به نور انجام می‌دهد. سنجش فشار و اکسیژن خون نیز از دیگر آزمایش‌های انجام شده در این مرحله است.

۲. بررسی موارد زخم، پانسمان و بخیه

از جمله مراقبتهای بعد از خونریزی مغزی مرتبط با محل زخم، توجه به پانسمان، بخیه‌ها و تذکر به بیمار برای عدم خاراندن نواحی نزدیک به زخم است. در این مرحله اگر در حین جراحی، پزشک متخصص عضلات مرتبط با فک را برش داده باشد، حرکت بخش دهانی سخت است و در نتیجه به مرور زمان با حرکاتی مثل جویدن آدامس این مشکل برطرف می‌شود.

۳. لوله‌های متصل به بیمار

از جمله مراقبت‌های بعد از خونریزی مغزی مرتبط با لوله‌ها‌ی متصل به بدن برای دریافت دارو و غذا و تزریق خون، لوله‌های نمونه‌گیری خون و اندازه‌گیری فشار، لوله‌های خارج سازی خون و مایع بافتنی از محل زخم (مانند درناژ بطنی خارجی)، لوله‌ی نازوگاستریک برای پیش‌گیری از تهوع و لوله‌های دفعی است.

۴. تجویز مسکن به بیمار

با توجه به این‌که عمل خونریزی مغزی می‌تواند دردناک باشد، معمولاً برای بیماران مسکن‌ تجویز می‌شود اما این مسکن نباید قوی باشد چرا که موجب می‌شود پزشک از علائم مهم غافل بماند. با این حال در این مرحله اگر بیمار دردی فراتر از حد تحمل خود داشت باید به پزشک متخصص اطلاع دهد.

مراقبت‌های بعد از عمل خونریزی مغزی در دوره نقاهت (پس از ترخیص از بیمارستان)

از جمله مراقبتهای بعد از خونریزی مغزی در روند بهبودی خونریزی مغزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. تعویض پانسمان

معمولاً تعویض پانسمان‌ها به صورت روزانه است. در برخی از موارد ممکن است که پزشک از بیمار بخواهد که تعویض پاسمان توسط پرسنل کادر درمان صورت پذیرد. به همین دلیل لازم است که حتماً قبل از اقدام با پزشک خود مشورت کنید. این نکته را به خاطر بسپارید که از هیچ ماده‌ای نباید برای تمیز کردن زخم استفاده کنید مگر اینکه پزشک آن را برای شما تجویز کرده باشد.

۲. استحمام بعد از عمل خونریزی مغزی

معمولاً ۳ تا ۵ روز بعد از عمل جراحی پزشک اجازه‌ی استحمام می‌دهد اما حتماً باید قبل از آن از پزشک جراح خود اجازه کسب کنید. دقت کنید که حتماً از پزشک خود بپرسید که از چه ماده ای برای شستشو استفاده کنید چون استفاده از شامپوهایی به جز شامپو بچه معمولاً توسط پزشکان توصیه نمی‌شود.

۳. توانبخشی ( فیزیوتراپی، کار درمانی و گفتاردرمانی)

اگر خونریزی مغزی ناشی از سکته‌ی مغزی یا موارد دیگری باشد که منجر به آسیب‌های جدی‌تر شود ممکن است نگه‌داری در منزل گزینه‌ی مناسبی نباشد. به همین دلیل مراکز توانبخشی خدمات مختلفی مانند طب فیزیکی و فیزیوتراپی (بازیابی قدرت حرکتی بیمار مثل بالا رفتن از پله‌ها)، کاردرمانی (بازیابی قدرت انجام کار‌های شخصی مثل لباس پوشیدن)، گفتار درمانی (بازیابی قدرت تکلم و رفع اختلالات بلع) را ارائه می‌دهند.

۴. تغذیه افراد بعد از جراحی خونریزی مغزی

معمولاً افرادی که تحت عمل جراحی خونریزی مغزی قرار می‌گیرند، از نیمه شب قبل ناشنا هستند. اگرچه که تغذیه از همان روز جراحی از سر گرفته می‌شود ولی به دلیل دارو‌های بیهوشی و مسکن‌ها معمولاً یبوست از جمله مواردی است که اتفاق می‌افتد. به همین دلیل پزشک برای رفع یبوست دارو تجویز می‌کند. در دوره‌ی نقاهت باید رژیم غذایی سالمی داشته باشید و در این زمینه حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

چه زمانی باید به اورژانس یا پزشک مراجعه کرد؟

معمولاً مراقبتهای پس از خونریزی مغزی در قالب توصیه‌هایی به افراد همراه بیمار توسط پزشک ارائه می‌شود و یکی از آن موارد این است که به محض مشاهده‌ی چه علائمی باید سریع به اورژانس مراجعه کنید. موارد اورژانسی شامل تشنج و مشکلات تنفسی است.

در صورت موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنید:

• بی اختیاری یا دشواری در دفع
• تهوع
• استفراغ
• اختلال در گفتار
• توهم
• سردرد فزاینده
• مشکلات شنوایی
• مشکلات بینایی
• فراموشی
• درد، تورم و قرمز شدن در ناحیه‌ی ساق پا
• حس ضعف، سوزنی شدن یا بی‌حسی در اندام‌ها
• بی حال، خستگی بیش از حد و غش کردن
• سفت شدن ناحیه گردن
• تب
• تشدید حساسیت به نور

برای دریافت نوبت دکتر بیماریهای مغز و اعصاب (دکتر خونریزی مغزی)، یا ویزیت آنلاین دکتر مغز و اعصاب کافی است اپلیکیشن پذیرش۲۴ را دانلود کنید.

سوالات متداول مراقبتهای بعد از خونریزی مغزی

آیا پس از عمل جراحی خونریزی مغزی می‌توان رانندگی کرد؟

معمولاً رانندگی در این دوره به شدت علائم در دوران نقاهت بستگی دارد. به دلیل این‌که در این دوره برخی دچار تشنج، فراموشی یا علائم ذکر شده در مقاله می‌شوند، رانندگی می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند. اما اگر علائمی وجود ندارد که در رانندگی اختلال ایجاد نماید، می‌توانید با مشورت با پزشک خود رانندگی کنید هر چند که پیشنهاد می‌شود حتماً با خود همراه داشته باشید.

پس از چند روز بعد از خونریزی مغزی می‌توان به سر کار بازگشت؟

بستگی به اینکه منظور شما از کار دقیقاً چه نوع کاری است و نوع جراحی و میزان بهبود شما پس از عمل به چه نحوی است، پاسخ به این سوال متفاوت خواهد بود. معمولاً بیماران پس از سپری شدن ۷-۸ هفته می‌توانند کار‌هایی را انجام دهند که فشار خاصی را ایجاد نمی‌کند. از آنجایی که اصولاً پرتودرمانی تجویز می‌شود، تنظیم ساعات کاری در طول دوره‌ی درمان باید متناسب با نوع پرتودرمانی ( استروتاکتیک یا فرکشنال) صورت پذیرد.

محدودیت‌های بارداری و رابطه‌ی جنسی پس از خونریزی مغزی چیست؟

پس از عمل خونریزی مغزی، در دوران تحت تظر بودن و پرتودرمانی، معمولاً رابطه‌ی جنسی محدودیتی ندارد اما بارداری در زمان قبل از جراحی و پرتودرمانی، توصیه نمی‌شود. در این زمینه‌ها حتما باید با پزشک خود مشورت کنید.