کمای دیابتی چیست و چگونه از آن پیشگیری کنیم؟

کمای دیابتی (diabetic coma) یک عارضه خطرناک دیابت است که باعث بیهوشی می‌شود. اگر دیابت دارید، قند خون بالا (هیپرگلیسمی) یا قند خون پایین (هیپوگلیسمی) به طور خطرناکی می‌تواند سبب کمای دیابتی شود.

فردی که وارد کمای دیابتی می‌شود زنده است، اما امکان بیدار شدن از خواب، پاسخ‌گویی به صداها یا انواع دیگر تحریکات را ندارد. کمای دیابتی می‌تواند ترسناک به نظر برسد، اما می‌توان با اقداماتی مناسب از ابتلا به آن جلوگیری کرد.

علائم کمای دیابتی چیست؟

قبل از ورود فرد به کمای دیابتی، فرد مبتلا به دیابت علائم و نشانه های قند خون بالا یا قند خون پایین را تجربه خواهد کرد.

قند خون بالا (هیپرگلیسمی): اگر سطح قند خون فرد دیابتی خیلی بالا باشد، ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:

• افزایش تشنگی
• تکرر ادرار
• خستگی
• تهوع و استفراغ
• تنگی نفس
• دل درد
• دهان بسیار خشک
• ضربان قلب تند

قند خون پایین (هیپوگلیسمی): علائم و نشانه‌های سطح پایین قند خون (هیپوگلیسمی) ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• لرزش یا عصبی بودن
• اضطراب
• خستگی
• ضعف
• تعریق
• گرسنگی
• حالت تهوع
• سرگیجه یا سبکی سر
• مشکل در صحبت کردن
• گیجی

برخی از افراد، به ویژه آن‌هایی که برای مدت طولانی به دیابت مبتلا بوده‌اند، شرایطی را تجربه می‌کنند که به عنوان «ناآگاهی از هیپوگلیسمی» شناخته می‌شود. این دسته از افراد علائم هشداردهنده‌ای که نشان‌گر افت قند است را نخواهند داشت.

اگر علائم قند خون بالا یا پایین را تجربه کردید، با کمک یک متخصص دیابت قند خون خود را آزمایش کنید و برنامه درمان دیابت خود را بر اساس نتایج آزمایش دنبال کنید. اگر به سرعت احساس بهبودی نکردید، یا شروع به بدتر شدن کردید، با کمک‌های اضطراری تماس بگیرید.

در این شرایط می‌توانید از پذیرش ۲۴ مشاوره لازم را از دکتر آنلاین مغز و اعصاب و متخصص دیابت دریافت کنید.

انواع نوع دیابت و علل ابتلا به آن

قند خونی که برای مدت طولانی بسیار بالا یا پایین باشد ممکن است باعث ایجاد شرایطی جدی شود. این شرایط می‌تواند در نهایت منجر به کمای دیابتی شود.

• کتواسیدوز دیابتی: اگر سلول‌های ماهیچه‌ای، گرسنه دریافت انرژی شوند بدن ممکن است با شکستن ذخایر چربی به این موضوع پاسخ دهد. این فرآیند اسیدهای سمی را با نام کتون تشکیل می‌دهد. اگر کتون (اندازه‌گیری‌شده در خون یا ادرار) و قند خون بالا دارید، به این بیماری کتواسیدوز دیابتی می‌گویند. کتواسیدوز دیابتی در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به کمای دیابتی شود.

کتواسیدوز دیابتی بیشتر در دیابت نوع ۱ دیده می‌شود اما گاهی اوقات در دیابت نوع ۲ یا دیابت بارداری نیز رخ می‌دهد.

• سندرم هیپراسمولار دیابتی: اگر سطح قند خون شما از ۶۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) یا ۳۳.۳ میلی‌مول در لیتر (mmol/L) بالاتر برود، این وضعیت را سندرم هیپراسمولار دیابتی می‌نامند.

قند خون بالا به شدت خون را غلیظ و شربتی می‌کند. قند اضافی از خون به ادرار منتقل می‌شود. همین موضوع باعث ایجاد فرآیند فیلترینگی می‌شود که مقدار زیادی مایع از بدن را خارج می‌کند. در صورت عدم درمان، این بیماری منجر به کم‌آبی بدن و کمای دیابتی می‌شود. حدود ۲۵ تا ۵۰ درصد از افراد مبتلا به سندرم هیپراسمولار در نهایا دچار کمای دیابتی می‌شوند.

• هیپوگلیسمی: مغز شما برای عملکرد به گلوکز نیاز دارد. در موارد شدید، قند خون پایین ممکن است باعث بیهوشی شود. هیپوگلیسمی می‌تواند ناشی از انسولین زیاد یا کمبود غذا باشد. ورزش بیش از حد شدید یا نوشیدن بیش از حد الکل نیز می‌تواند همین اثر را داشته باشد.

پیشگیری از کمای دیابتی

کنترل روزانه دیابت می‌تواند به شما در پیشگیری از کمای دیابتی کمک کند. این نکات را در نظر داشته باشید:

• برنامه غذایی خود را دنبال کنید. میان وعده‌ها و وعده‌های غذایی مداوم می‌تواند به شما در کنترل سطح قند خون کمک کند.
• مراقب سطح قند خون خود باشید. آزمایش‌های مکرر قند خون به شما سطح قند خون مناسب را نمایش می‌دهد. این آزمایش‌های مکرر شما را از بالا یا پایین‌های خطرناک آگاه می‌کند. اگر ورزش کرده‌اید، بیشتر بررسی کنید زیرا ورزش می تواند منجر به کاهش قند خون شود. این موضوع حتی می‌تواند چند ساعت پس از ورزش رخ دهد، به خصوص اگر اهل ورزش به صورت منظم نباشد.
• داروهای خود را طبق دستور مصرف کنید. اگر مرتباً قند خون بالا یا پایین دارید، به متخصص دیابت خود اطلاع دهید. او ممکن است دوز جدیدی از زمان مصرف دارو را برای شما ایجاد کند.
• برنامه‌ای برای روز بیماری داشته باشید. دیابت می‌تواند سبب تغییر غیرمنتظره‌ای در سطح قند خون شود. اگر بیمار هستید و نمی توانید غذا بخورید، ممکن است قند خون شما کاهش یابد. قبل از اینکه دیابت شما شدید شود، با متخصص دیابت درباره چگونگی مدیریت بهتر سطح قند خون صحبت کنید. در مواقع اضطراری، می‌توانید از دکتر آنلاین مغز و اعصاب پذیرش ۲۴ کمک بگیرید.
• زمانی که قند خونتان بالاست، کتون‌ها را بررسی کنید. هنگامی که سطح قند خون شما بیش از ۲۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۱۴ میلی‌مول در لیتر) در بیش از دو آزمایش متوالی است، به خصوص اگر بیمار هستید، ادرار خود را از نظر کتون بررسی کنید. اگر مقدار زیادی کتون دارید، برای مشاوره با متخصص دیابت خود تماس بگیرید. اگر سطح کتون دارید و استفراغ دارید، فوراً با متخصص دیابت و دکتر کما تماس بگیرید. سطوح بالای آن می‌تواند منجر به کتواسیدوز دیابتی و در نهایت کمای دیابتی خواهد شد.
• گلوکاگون و منابع قندی در دسترس داشته باشید. اگر برای دیابت خود انسولین مصرف می‌کنید، مطمئن شوید که یک کیت گلوکاگون و منابع قندی مانند قرص گلوکز یا آب پرتقال دارید در دسترس داشته باشید. این منابع برای درمان سطوح پایین قند خون شما کمک شایانی می‌کنند.
• یک مانیتور مداوم گلوکز (CGM) داشته باشید: اگر در حفظ سطح قند خون ثابت مشکل دارید یا علائم قند خون پایین را احساس نمی‌کنید (ناآگاهی از هیپوگلیسمی) CGM می‌تواند به شما کمک کند. CGM دستگاهی است که از یک حسگر کوچک در زیر پوست برای ردیابی روند سطح قند خون و انتقال اطلاعات به یک دستگاه بی‌سیم استفاده می‌کند.

این دستگاه‌ها می‌توانند زمانی که قند خون شما به طور خطرناکی پایین است یا اگر خیلی سریع افت می‌کند به شما هشدار دهند. با این حال، حتی اگر از CGM استفاده می‌کنید، همچنان باید سطح قند خون خود را با استفاده از دستگاه قندسنج آزمایش کنید. CGM گران‌تر از روش‌های مرسوم پایش گلوکز است، اما به شما در کنترل بهتر گلوکز کمک می‌کند.

• با احتیاط الکل مصرف کنید. از آن‌جایی که الکل می‌تواند تأثیر غیرقابل پیش‌بینی بر قند خون شما داشته باشد. در صورت تمایل به نوشیدن، حتماً یک میان‌وعده یا یک وعده غذایی را هنگام نوشیدن در نظر داشته باشید.
• به عزیزان، دوستان و همکاران خود آموزش دهید. نحوه تشخیص علائم و نشانه‌های اولیه افزایش یا کاهش قند خون و نحوه تزریق اورژانسی را به افراد نزدیک خود آموزش دهید. اگر از حال رفتید، باید کسی بتواند تا رسیدن متخصص دیابت و کمک‌های اضطراری دکتر کما از شما مراقبت کند.

 انواع راه‌های درمان کمای دیابتی

کمای دیابتی نیاز به درمان فوری پزشکی دارد. نوع درمان بستگی به این دارد که سطح قند خون فرد مبتلا خیلی بالا باشد یا خیلی پایین:

درمان کمای دیابتی با قند خون بالا

اگر سطح قند خون خیلی بالا باشد، ممکن است نیاز داشته باشید مایعات داخل وریدی برای بازگرداندن آب به بافت‌های شما تزریق شود. مکمل‌های پتاسیم، سدیم یا فسفات برای کمک به عملکرد صحیح سلول‌ها صورت گیرد. انسولین برای کمک به بافت‌های شما برای جذب گلوکز در خون وارد شود. هرگونه عفونت زمینه‌ای درمان شود.

درمان کمای دیابتی با قند خون پایین

اگر سطح قند خون خیلی پایین باشد، ممکن است نیاز به تزریق گلوکاگون داشته باشد. گلوکاگون باعث افزایش سریع سطح قند خون می‌شود. همچنین ممکن است دکستروز داخل وریدی برای افزایش سطح گلوکز خون تجویز نیز تجویر شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

کمای دیابتی یک وضعیت اورژانس پزشکی است. اگر علائم قند خون بسیار بالا یا پایین را احساس کرده و فکر می‌کنید ممکن است از هوش بروید، با ۱۱۵ تماس بگیرید. اگر با فردی مبتلا به دیابت هستید که بیهوش شده است، با کمک اورژانس تماس بگیرید و حتماً به پرسنل اورژانس اطلاع دهید که فرد بیهوش دیابت دارد. اورژانس با کمک متخصص دیابت و دکتر کمای دیابتی توصیه‌های لازم را به شما می‌کنند.

سوالات متداول کمای دیابتی

عوارض بعد از کمای دیابتی چیست؟

کمای دیابتی در صورت عدم درمان، در نهایت می‌تواند منجر به آسیب دائمی مغز و حتی مرگ شود.

آیا بهبودی کامل پس از کمای دیابتی حاصل می‌شود؟

افرادی که تحت درمان حرفه‌ای توسط متخصص دیابت و دکتر کما قرار می‌گیرند، معمولاً بهبودی کامل پیدا می‌کنند. از آنجایی که درمان شامل بازگرداندن سطح گلوکز خون به محدوده طبیعی است، افراد معمولاً بلافاصله پس از درمان احساس بهتری پیدا کرده و تمایل به بیدار شدن پس از مدت کوتاهی دارند.

آیا کمای دیابتی در کودکان نیز رخ می‌دهد؟

بله، کمای دیابتی در کودکان مبتلا به دیابت نیز در صورت کاهش و یا افزایش شدید سطح قند خون می‌تواند رخ دهد. والدین باید با نظارت مناسب به کودکان این بیماری را کنترل کنند. برای کار می‌توانند از کمک‌های متخصص دیابت برای رژیم غذایی و دکتر کما در شرایط اضطراری استفاده کنید. پذیرش ۲۴ می‌تواند در زمینه دکتر آنلاین مغز و اعصاب به شما کمک کند.