شراب و الکل چه بلایی بر مغز و سیستم عصبی می‌آورند؟ اثر الکل بر مغز

گاهی اوقات شنیده می‌شود که مصرف الکل یا مواد مخدر، تنها برای یک بار، هیچ آسیبی به بدن نمی‌رساند. خیلی از افراد با استناد به همین توصیه کلیشه‌ای، اقدام به مصرف آنها می‌کنند، اما آیا این موضوع صحت دارد؟ اثر مواد مخدر و مشروبات الکلی بر مغز و سیستم عصبی، امری ثابت شده است. تحقیقات زیادی در این زمینه صورت گرفته که تاثیر منفی مصرف این مواد را نشان می‌دهد.

امروزه با توجه به گسترش انواع مواد مخدر صنعتی، داشتن آگاهی در این زمینه به خصوص برای جوانان و نوجوانان از اهمیت بالایی برخوردار است. قطعا مصرف بیش از اندازه مواد مخدر و مشروبات الکلی علاوه بر آسیب‌هایی که به مغز و سیستم عصبی می‌رساند، باعث ایجاد اعتیاد در فرد خواهد شد. افرادی که گرفتار اعتیاد به این مواد می‌شوند، برای رهایی از چنگ آن باید سختی‌های زیادی را هم تحمل کنند.

مصرف الکل چه تاثیری روی مغز و سیستم عصبی دارد؟ در ادامه این مطلب تاثیرات مواد مخدر و الکل روی مغز به طور مفصل بررسی می‌شود.

بررسی تاثیر مشروبات الکلی بر مغز و سیستم عصبی

تحقیقات زیادی در مورد اثر مواد مخدر و مشروبات الکلی بر مغز انجام گرفته است. نتایج اکثریت این تحقیقات، تاثیر منفی مصرف آنها روی مغز و سیستم عصبی را تایید می‌کنند. مصرف الکل باعث بروز مشکلات روانی زیادی، ازجمله اختلالات خلقی، اختلال شخصیت ضد اجتماعی، اختلال اضطرابی، خودکشی و … می‌شود. در ادامه با انواع تاثیرات نوشیدنی‌های الکلی آشنا می‌شوید.

الکل و اختلال شخصیتی ضد اجتماعی

یکی از تاثیرات روانی مهمی که مصرف الکل دارد، اختلال شخصیتی ضد اجتماعی است. این اختلال به خصوص در مردانی که با سوء مصرف الکل مواجهند، بیشتر گزارش شده است. البته شواهدی هم وجود دارد که این ادعا را رد می‌کند.

اختلالات خلقی با مصرف الکل

بیشتر افرادی که الکل مصرف می‌کنند، امکان ابتلا به افسردگی‌ حاد را دارند. این اختلال در زنانی که سوء مصرف الکل را تجربه می‌کنند بسیار بیشتر از مردان است. مطالعات نشان می‌دهند که افرادی که با سوء مصرف الکل در خانواده مواجه هستند، بیشتر در معرض ای اختلالات قرار دارند. اگر اختلال افسردگی تا مدت‌ها بعد از عدم مصرف الکل هم ادامه پیدا کند، ناچار اقدامات دارویی شروع می‌شوند.

مطالعات دیگری نشان می‌دهند، افرادی که دارای اختلال دو قطبی هستند، اقدام به خود درمانی از طریق مصرف الکل می‌کنند. همچنین این افراد در مایع مغزی نخاعی خود از غلظت دوپامین و گاما آمینوبوتیریک اسید پایینی برخوردارند.

الکل و اختلالات اضطرابی

اثر مواد مخدر و مشروبات الکلی بر مغز، گاهی اوقات نادیده گرفته می‌شود. بیشتر افراد برای فرار از استرس و اضطراب به مصرف الکل روی می‌آورند. این افراد نمی‌دانند که بیشتر مصرف‌کنندگان الکل در معرض ابتلا به انواع اضطراب‌ها هستند. اختلالاتی ازجمله فوبیا و پانیک ازجمله عوارض مصرف الکل محسوب می‌شوند.

احتمال خودکشی در اثر سومصرف الکل و مشروبات

قطعا یکی از بدترین و خطرناک‌ترین تاثیرات سوء مصرف الکل، اقدام به خودکشی به خصوص در جوانان است. مطالعات نشان می‌دهند، افرادی که الکل مصرف می‌کنند، بین ۱۰ تا ۱۵ درصد احتمال خودکشی در آنها بیشتر است. البته این ارقام احتمالا بسیار بیشتر از این باشد؛ چرا که دسترسی آماری دقیقی در این رابطه وجود ندارد.

بررسی چگونگی ایجاد نئشگی و سرخوشی مواد مخدر‌ در مغز

اثر مواد مخدر و مشروبات الکلی بر مغز، منحصر به اختلالات روانی و شیمیایی نمی‌شود. مخدر و الکل به صورت مستقیم و غیر مستقیم، باعث ایجاد حس لذت در مغز می‌شوند. این حس لذت به دلیل تولید مقدار زیادی دوپامین است. دوپامین که نوعی فرستنده عصبی محسوب می‌شود، وظیفه ایجاد شادی و لذت را برعهده دارد.

با مصرف مواد مخدر و الکل، این فستنده سیستم عصبی تحریک می‌شود. به این ترتیب حتی کارهای عادی نیز لذت‌بخش و هیجان‌انگیز به نظر می‌رسند. به این ترتیب فرد دوباره تشویق می‌شود که این احساس را تجربه کند. وقتی این عمل تکرار و تبدیل به چرخه می‌شود، مغز بدون فکر کردن فقط این عمل و لذت را تکرار می‌کند. این چرخه معیوب در نهایت اعتیاد فرد را در پی دارد.

تاثیر مصرف الکل روی گلوتامات سیستم عصبی

گلوتامات نوعی انتقال دهنده عصبی است که باعث تفکر سریع در ذهن می‌شود. افزایش سطح گلوتامات، انرژی و فعالیت مغز را هم بیشتر می‌کند. با مصرف الکل، تولید گلوتامات در سیستم عصبی متوقف می‌شود. به این ترتیب مغز از پردازش اطلاعات با سرعت عادی باز می‌ماند.

اثراتی که مصرف الکل روی عدم تولید سطح مناسب گلوتامات می‌گذارد، باعث تفکر کند در فرد می‌شود. وقتی سرعت تفکر کند می‌شود، احتمال اتخاذ تصمیمات نادرست بسیار زیاد می‌شود. به همین دلیل بعد از نوشیدن الکل رانندگی ممنوع است؛ زیرا زمان تصمیم‌گیری و واکنش کند شده و احتمال تصادف بیشتر می‌شود.

تاثیر مصرف الکل روی GABA مغز و سیستم عصبی

گابا یکی دیگر از انتقال دهنده‌های سیستم عصبی است که عملکردی کاملا برعکس گلوتامات دارد. GABA باعث ایجاد آرامش در مغز می‌شود. درواقع وجود آن برای زندگی عادی و روزمره ضروری است.

همانطور که گلوتامات، باعث ایجاد تمرکز بیشتر هنگام فعالیت می‌شود، گابا هم آرامش بعد از فعالیت را به همراه دارد. وقتی فرد شروع به مصرف الکل می‌کند، باعث تولید بیش از اندازه گابا در مغز می‌شود.

به این ترتیب آرامش لازم بعد از مصرف الکل از بین می‌رود. در موارد خطرناک و مصرف بیش از اندازه الکل، باعث فلج مغزی می‌شود. با سرکوب گلوتامات و تولید بیش از اندازه گابا، سرعت عملکرد مغز کاهش پیدا کرده و اختلالاتی، مثل گیجی و تلوتلو خوردن اتفاق میفتند.

تاثیر مصرف الکل روی دوپامین مغز و سیستم عصبی

البته که اثر مواد مخدر و مشروبات الکلی بر مغز به اینجا ختم نمی‌شود. قطعا اگر تنها تاثیر الکل روی گلوتامات و گابا بود، احتمالا هیچکس نسبت به مصرف آن اقدام نمی‌کرد. مصرف مشروبات الکلی تاثیر زیادی روی ایجاد احساس لذت و سرخوشی در فرد دارد که اصلی‌ترین دلیل مصرف الکل، همین موضوع است. البته این احساس سرخوشی و لذت کاملا موقتی و آنی خواهد بود.

با مصرف الکل، سطح دوپامین در مغز افزایش پیدا می‌کند. به این ترتیب فرد احساس لذت و پاداش خواهد کرد. دوپامین در حالت عادی و با انجام فعالیت‌های مفید روزمره ترشح می‌شود، اما با مصرف الکل این هورمون به رفتارهای نادرست پاداش می‌دهد. به این معنی که سیستم عصبی فرد در تشخیص رفتار درست و نادرست گمراه می‌شود.

با مصرف هرچه بیشتر الکل، دوپامین نیز افزایش پیدا کرده و فرد را ترغیب به مصرف بیشتر می‌کند.

مصرف الکل چگونه باعث کاهش کارایی مغز می‌شود؟

مصرف الکل به خصوص برای طولانی مدت، آسیب‌های زیادی به مغز وارد می‌کند. مصرف بیش از اندازه باعث عادت به احساسات و شادی‌های کاذب می‌شود. البته این تاثیرات مثبت در طولانی مدت کاهش پیدا می‌کنند. همچنین مصرف طولانی مدت و مکرر الکل، باعث کاهش تولید دوپامین در مغز می‌شود.

به همین دلیل برای ایجاد حس لذت و سرخوشی، مصرف الکل هم باید بیشتر شود. همین موضوع باعث اعتیاد بیشتر افراد به الکل می‌شود که در نهایت باید به مراکز سم زدایی برای پاکسازی بدن خود مراجعه کنند. به این ترتیب زندگی روزمره فرد با اختلال مواجه می‌شود.

بررسی تاثیر الکل روی بخش‌های مختلف مغز

مصرف الکل بیش از آن که به نظر می‌رسد روی مغز و سیستم عصبی تاثیر می‌گذارد. الکل بلافاصله بعد از مصرف در روده و معده جذب شده و وارد جریان خون می‌شود. با ورود الکل به جریان خون، تاثیرات آن روی سیستم عصبی و مغز هم آغاز خواهد شد.

مصرف الکل و تاثیر آن روی بافت خاکستری مغز

اثر مواد مخدر و مشروبات الکلی بر مغز، گاهی جبران‌ناپذیر می‌شود. بافت خاکستری مغز که بزرگ‌ترین قسمت آن هم محسوب می‌شود، وظیفه پردازش اطلاعات حسی دریافت شده را برعهده دارد. درواقع فرایند تفکر در این قسمت از مغز اتفاق میفتد. تمام حرکات ماهیچه‌ای هم از این قسمت مغز فرمان می‌گیرند.

با مصرف الکل، رفتارهای بازدارنده این بخش از مغز با اختلال مواجه می‌شود. در این حالت است که فرد به انجام کارهای غیر معقول روی می‌آورد. این کارهای غیر معقول از پرحرفی گرفته تا کارهای نابهنجار را شامل می‌شوند. اختلالی که در پردازش اطلاعات اتفاق میفتد، باعث ایجاد مشکل در دید، شنوایی، لامسه و … می‌شود. به این ترتیب تمام فعالیت‌های مغزی فرد متوقف شده و تفکری صورت نمی‌گیرد.

مصرف الکل و تاثیر آن روی دستگاه لیمبیک مغز

دستگاه لیمبیک در مغز انسان، کار کنترل حافظه و احساسات را برعهده دارد. با مصرف بیش از اندازه الکل، فعالیت‌های این قسمت از مغز با اختلال مواجه می‌شود. ضعف در حافظه و انجام رفتارهای پرخاشگرایانه از مهم‌ترین اثرات الکل روی این قسمت از مغز هستند.

تاثیر مصرف الکل روی مخچه

مخچه وظیفه هماهنگی ماهیچه‌ها و عضلات بدن را برعهده دارد. این قسمت از مغز باعث انجام حرکات متعادلانه و بی‌نقص می‌شود. اثر مواد مخدر و الکل بر مغز و مخچه، باعث برهم خوردن تعادل ماهیچه‌ها هنگام حرکت خواهد شد. به این ترتیب فرد هنگام حرکت تلوتلو می‌خورد. این عدم تعادل و تلوتلو خوردن یکی از واضح‌ترین نشانه‌های افرادی است که الکل زیاد مصرف می‌کنند.

تاثیر مصرف الکل روی بصل‌النخاع

این قسمت از مغز مسئولیت کنترل اعمال غیر ارادی بدن را برعهده دارد. رفتارهای غیر ارادی، شامل تنفس، تپش قلب و … می‌شوند. با مصرف بیش از اندازه الکل، رفتارهای غیر ارادی با اختلال مواجه می‌شوند. به این ترتیب فرد ممکن است احساس خواب آلودگی کند و در نهایت بیهوش شود. همچنین مصرف بیش از اندازه الکل، باعث اختلال در تنفس و دمای بدن می‌شود. همین موضوع کاهش علائم حیاتی و در نهایت مرگ را در پی دارد.

تاثیر مصرف الکل روی لوب پیشانی مغز

این بخش از مغز که شخصیت هر فرد را به وجود می‌آورد از مهم‌ترین قسمت‌های تکامل یافته مغز محسوب می‌شود. این بخش از مغز در پیش‌بینی، آینده‌نگری، منطق و … تاثیرگذار است. همچنین لوب پیشانی مسئولیت کنترل احساسات و هیجانات را برعهده دارد. با مصرف الکل، بسیاری از رفتارهای غریزی تحت تاثیر قرار گرفته و مختل می‌شوند. البته نباید از تاثیر سوء مصرف الکل روی مدارهای عصبی لوب پیشانی هم به سادگی عبور کرد.

مصرف الکل چگونه از رشد سلول‌های جدید جلوگیری می‌کند؟

بر اساس مطالعاتی که در سال ۱۹۶۰ میلادی انجام گرفت، مشخص شد که سلول‌های جدیدی در بزرگسالی هم ایجاد می‌شوند. این سلول‌ها در اثر فرایند نوروژنر شکل می‌گیرند و می‌توانند به صورت نامحدود تقسیم شوند. با مصرف بیش از اندازه الکل، رشد این سلول‌ها متوقف شده و باعث ایجاد نقص در هیپوکامپ مغز می‌شود. طبق مطالعات انجام شده، سوء مصرف الکل باعث از بین رفتن هزاران سلول عصبی می‌شود.

مصرف الکل و ابتلا به سندرم ورنیک – کورساکف

وقتی سطح تیامین در بدن کاهش پیدا کند، اصطلاحا فرد به سندرم ورنیک – کورساکف دچار شده است. این سندرم حداقل در ۸۰ درصد افراد الکلی وجود اتفاق میفتد. در واقع این سندرم، شامل دو نوع بیماری است.

یکی از این بیماری‌ها انسفالوپاتی ورنیکه بوده که علائم زیر را دارد:

• عدم هماهنگی ماهیچه‌ها
• گیجی و سردرگمی
• حرکات غیر طبیعی چشم
• سندرم پرهیز
• ایجاد اختلال در فعالیت ذهنی

سندرم کورساکف هم علائم زیر را به همراه دارد:

• ساختن داستان‌های جدید در مغز
• کاهش حافظه
• عدم شکل‌گیری خاطرات جدید
• توهم شدید

روان‌پریشی ناشی از مصرف الکل

اثر مواد مخدر و مشروبات الکلی بر مغز خود را با اختلالات روانی نشان می‌دهد. وقتی فرد به شدت نسبت به مصرف الکل اعتیاد پیدا می‌کند، دچار روان‌پریشی، اضطراب و پارونویا می‌شود. البته ترک ناگهانی مصرف الکل هم مشکلاتی زیادی به وجود می آورد.

ترک ناگهانی مصرف الکل، باعث ایجاد حالت تهوع، تعریق شدید، لرزش، گرفتگی عضلات، توهم و … می‌شود. به همین دلیل باید روش‌های اصولی ترک اعتیاد به الکل حتما رعایت شود. در همین زمینه می‌توان از روانپزشک آنلاین هم کمک گرفت.

سخن پایانی

تحقیقات زیادی در مورد اثر مواد مخدر و مشروبات الکلی بر مغز انجام گرفته است. این تحقیقات ثابت می‌کنند که حتی مصرف این مواد برای یک بار هم آثار مخرب زیادی روی دستگاه عصبی و مغز می‌گذارد. مصرف مواد مخدر و الکل، باعث تولید دوپامین بیشتر در مغز می‌شود. به همین دلیل فرد احساس شادی و سرخوشی زیادی می‌کند. البته این احساس موقتی بوده و خیلی زود از بین می‌رود.

اگر فردی گرفتار اعتیاد به مصرف مواد مخدر و الکل شود، باید هرچه سریع‌تر نسبت به ترک آنها اقدام کند. در این راستا کمک و راهنمایی اطرافیان او نقش مهمی را ایفا می‌کند. البته که وجود اراده کافی از سوی خود فرد هم بسیار تعیین کننده است. قطعا پیشگیری بهتر از درمان است؛ بنابراین بهترین راه این است که آگاهی عموم جامعه نسبت به تاثیرات منفی این مواد افزایش پیدا کند تا کسی گرفتار اعتیاد نشود.