۹ اختلال حرکتی رایج که باید بشناسید + روش‌های درمان

با نگاهی کلی به بیماری‌ها می‌توان گفت بیماری‌ها روحی یا جسمی هستند. بیماری‌هایی که جسمی هستند علائم فیزیکی و قابل رویتی دارند. مشکلات روحی روانی از سوی دیگر، اغلب علائم جسمی ندارند. بدین ترتیب مشکوک شدن به بیماری‌ جسمی سریع اتفاق می‌افتد. انواع اختلال حرکتی از بیماری‌هایی هستند که سریعا توجه فرد و یا بستگان را جلب می‌کنند.

پی بردن به نوع اختلال و تفکیک علائم از هم اهمیت ویژه‌ای دارد. این اهمیت از این نظر است که اختلالات علائم یکسانی دارند و شناسایی آنها از هم تنها توسط پزشک متخصص ممکن است. در این مطلب قصد داریم به انواع اختلالات حرکتی اشاره‌ای کلی داشته باشیم. سپس نکات لازم درباره انتخاب بهترین متخصص را در اختیارتان می‌گذاریم. با ما همراه باشید تا قدمی در مسیر بهبودی و زندگی سالم برداریم.

آشنایی با انواع اختلال حرکتی

اختلال حرکتی مجموعه‌ای از حالات هستند که شدت حرکات در سیستم عصبی را کاهش یا افزایش می‌دهند. اختلالات حرکتی در انگلیسی با نام (Movement Disorders) شناخته می‌شوند. این تغییرات می‌تواند ارادی یا غیرارادی باشد. این دسته از اختلالات فیزیکی عصبی هستند و طیف گسترده‌ای را شامل می‌شوند.

انواع اختلال حرکتی شامل موارد زیر است:

۱. اختلال حرکتی آتاکسی

اختلال اتاکسی بخش‌هایی از مغز را که مسئول هماهنگی حرکات هستند را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اختلال حرکتی اتاکسی شامل علائم زیر است:

• حرکات ناهماهنگ و غیرمتعادل
• حرکات غیرارادی و ضربتی اعضای بدن
• تولید صداهای ناخواسته مثل فریاد یا جیغ زدن

دلایل این اختلال متنوع است اما به طور کلی شامل عوامل زیر می‌شود:

• اختلالات ژنتیکی یا تغییر در ژن‌ها
• اختلالات عودکننده یا انحطاطی
• عفونت‌ها یا دیگر بیماری‌های قابل درمان که نادیده گرفته شوند

اختلال حرکتی از نوع آتاکسی پیشرونده و یا ثابت است که لزوما با گذشت زمان عود نمی‌کند.

۲. اختلال حرکتی ام اس

این اختلال نورولوژیکی نادر، بسیاری از بخش‌های سیستم مغزی را مختل می‌کند. این عارضه با گذر زمان وخیم‌تر شده و منجر به انواع اختلالات حرکتی مثل اختلال حرکتی پا می‌شود. تکانه‌های ماهیچه‌ای رایج‌ترین نوع اختلال حرکتی در بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس هستند.

از دیگر اختلالات حرکتی در ام اس می‌توان به سفتی و اسپاسمی شدن عضلات، کشیدگی کانونی عضلات (focal dystonia)، گرفتگی عضلانی (میوکلونوس)، داء الرقص (chorea)، پارکینسونیسم و سندروم پای بی‌قرار (نوعی اختلال حرکتی در پا) اشاره کرد.

۳. اختلال حرکتی استریوتایپی

در این نوع اختلال، حرکات غیرارادی، پشت‌سر‌هم و ریتم‌دار تکرار می‌شوند. مثلا کوبیدن سر، تکان دادن دست و تکان دادن کل بدن. تفاوت این اختلال حرکتی با دیگر انواع اختلال اعصاب حرکتی در این است که فرد مبتلا باعث آسیب رساندن به خود و زخمی کردن بدنش می‌شود.

این حرکات شخص را چند نوبت در روز درگیر می‌کنند و بین چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشند. این حرکات عملکرد فرد در زندگی روزمره را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

۴. اختلال حرکتی مری

در این نوع اختلال حرکتی، ماهیچه‌های گردن انقباض غیرارادی دارند. این انقباضات باعث خم شدن گردن به دو طرف شانه‌ها می‌شود یا اینکه گردن متناوبا به سمت جلو یا عقب می‌رود. لرزش سر و گردن هم در این نوع اختلال دیده می‌شود.

۵. اختلال حرکتی پارکینسون

بیماری پارکینسون به صورت تدریجی در بدن گسترش می‌یابد. منجر به لرزش، سفتی و خشکی عضلات، حرکات آهسته و قدرت تحرک کمتر یا حتی عدم تعادل می‌شود. اختلالات حرکتی پارکینسون عوارض دیگری هم دارند. این عوارض مرتبط با سیستم حرکتی نیستند. ضعیف شدن حس بویایی، یبوست و کاهش ادراک از این دسته علائم هستند.

پارکینسیون از انواع بیمار های اختلال حرکتی است. این نوع خاص از اختلال ادراکی حرکتی با علائم کندی، سفتی و خشک شدن عضلات و ارتعاشات آغاز می‌شود. درمان اختلال حرکتی از نوع پارکینسیون نیاز به ارزیابی دقیق توسط دکتر بیماریهای مغز و اعصاب دارد.

‌‌

۶. اختلال حرکتی پریودیک

PLMD یا اختلال حرکتی پریودیک اندام از انواع اختلال حرکتی شمرده می‌شود. این عارضه‌ جزء اختلالات حرکتی مرتبط با خواب است. شخص در هنگام خواب دچار حرکات مکرر در عضوی از بدن می‌شود و خواب وی مختل می‌شود. حتی ممکن است کاملا از خواب بیدار شود.

این حرکات غیرارادی و مختل‌کننده معمولا اندام‌های تحتانی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. مثلا کشیدگی‌های پا، انگشت بزرگ پا، قوزک پا و زانو و ران‌ها. برخی بیماران در قسمت‌های فوقانی بدن هم این اختلالات را تجربه کرده‌اند.

این اختلال حرکتی را می‌توان از اختلالات حرکتی پا برشمرد. این اختلال در حرکت پا تاثیرات زیادی روی زندگی روزمره بیماران اختلال حرکتی و حتی خوابشان می‌گذارد.

۷. اختلال حرکتی در اوتیسم

بیماری اختلال حرکتی در مبتلایان به اوتیسم یا طیف اختلالی اوتیسم مشاهده می‌شود. بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم در هماهنگی سراسری اعضای بدن مشکلاتی دارند. همچنین در جا‌به‌جایی اشیاء هنگام حرکت، پریدن و جنب و جوش زیاد با سختی‌های زیادی روبرو هستند.

ضرورت این هماهنگی به این دلیل است که برای تغییر وضع مثلا از نشستن به بلندشدن و بالعکس هماهنگی حیاتی است. در انتقال نیرو مثلا بلندکردن اشیاء و ضربه به توپ هم نقش اساسی دارد. علاوه بر این موارد ارتباط و قطع ارتباط اندام‌های متقارن و غیرمتقارن بدن برای بسیاری از کارها ضروری ‌است.

۸. اختلال حسی حرکتی چیست؟

اختلال حسی حرکتی در فرد مبتلا باعث تضعیف گیرنده‌های حسی ماهیچه‌ها در دریافت و انتقال پیام‌های عصبی می‌شود. این اختلال یکی از انواع اختلال حرکتی با نام تاردیو دیسکینزی (Tardive Dyskinesia) است. این اختلال با نام اختلال حرکتی تاخیری هم شناخته می‌شود. این اختلال با تیک‌های عصبی، حرکات ارادی یا غیر‌ارادی عضلانی همراه است.

۹. اختلالات حرکتی ناشی از دارو

برخی اختلالات حرکتی از عوارض جانبی داروهای آنتی سایکوتیک (ضد جنون) هستند. داروهایی مثل کلرپرومازین، فلوفنازین، هالوپریدول، پرفنازین، پروکلرپرازین، تیوریدازین و تری فلوئوپرازین عوارضی مثل انواع اختلال حرکتی را به دنبال دارند. این داروهای ضد جنون از دسته اول یا قدیمی‌تر داروهای اعصاب و روان به شمار می‌آیند. امروزه به دلیل عوارض زیاد و غیرقابل جبرانی که دارند به کلی مصرف نمی‌شوند یا کاربرد بسیار محدودی دارند.

اختلال حرکتی در کودکان

کودکان تازه متولد شده مراحل کامل رشد و نمو را طی نکرده‌اند. این عارضه منجر به انواع اختلال در راه رفتن کودک می‌شود. کودک قادر به کنترل شدت حرکات نیست. علاوه بر آن ممکن است نتواند سمتی از بدن که می‌خواهد را تکان بدهد.

رویکرد درمانی برای اختلال حرکتی در کودکان مبتلا به این عارضه همانند اختلال حرکتی در بزرگسالان است. از این نظر که بسته به تشخیص پزشک دارو درمانی و شیوه‌های کمکی متفاوت است.

به طور کلی برای کودکان دوپامین، تحریک سلول‌های عصبی ذهنی، جلسات فیزیوتراپی و تزریق بوتاکس تجویز می‌شود. پزشک ممکن است داروهای خوردنی هم توصیه کند.

تشخیص انواع اختلال حرکتی

با داشتن اطلاعاتی کلی و اندک از اختلالات حرکتی نمی‌توان به سوالاتی که ذهنتان را درگیر کرده پاسخی دقیق بدهید. (سوالاتی مثل: ناتوانی در راه رفتن نشانه چیست یا اینکه مهمترین اختلالات حرکتی و رایج‌ترین آنها کدامند؟)

دقت در تشخیص و دانش تخصصی از این نظر اهمیت دارد که تفکیک درست علائم فیزیکی و عصبی بیمار ضرورت ویژه‌ای دارد. خود شخص بیمار یا اطرافیان به صرف اینکه بدانند اختلال حرکتی چیست یا اینکه حرکات غیر ارادی بدن چیست نمی‌توانند به تشخیص و تجویز بپردازند.

درمان انواع اختلال حرکتی

• تجویز بتابلاکرها برای کاهش لرزش و علائم فیزیکی صورت می‌گیرد.
• داروهای ضد لرزش (به خصوص برای کاهش لرزش دست‌ها) تجویز می‌شود.
• داروهای کولینرژیک (به انگلیسی (Cholinergic) برای کاهش تاثیرگذاری استیل کولین‌ها کاربرد دارند. این داروها از سفتی عضلات و لرزش‌های بدنی می‌کاهند.
• داروهای ضد اضطراب که برای آرام کردن موقتی ماهیچه‌ها و اسپاسم‌های عضلانی کاربرد دارند. ضد اضطراب‌ها روی سیستم عصبی مرکزی اثربخشی دارند.
• بوتاکس برای مسدود کردن مواد شیمیایی که منجر به گرفتگی عضلانی می‌شوند.

درمان اختلالات حرکتی توسط پزشک

از آنجایی که تشخیص و درمان انواع اختلالات جسمی حرکتی فرآیندی حساس است، باید در انتخاب پزشک نهایت دقت را داشت. در نظر داشته باشید که حتی اگر بیمار به بهترین دکتر مغز و اعصاب هم مراجعه کند، در صورتی که درمانگر فلوشیپ اختصاصی انواع اختلال حرکتی را نداشته باشد تضمین دقیقی در تشخیص نیست.

فلوشیپ اختلالات حرکتی چیست؟

فلوشیپ پزشکی، دوره‌های‌ آموزش تخصصی در زمینه پزشکی است که تنها پزشکان دارای تخصص و فوق تخصص مجاز به گذراندن آن هستند. بهترین دکتر اختلالات حرکتی دارای فلوشیپ پزشکی در زمینه اختلالات حرکتی هستند.

سوالات متداول اختلالات حرکتی

آیا همه اختلالات حرکتی قابل درمان هستند؟

این موضوع به نوع اختلال حرکتی بستگی دارد. برخی انواع اختلال حرکتی درمان قطعی دارند و برخی با کمک پزشک، داروها و فیزیوتراپی کنترل می‌شوند.

آیا اختلالات حرکتی علائم بیماری دیگری هستند؟

بله، این اختلالات ممکن است نشانه بیماری جدی‌تری مثل پارکینسون و یا ام اس باشند. البته جای نگرانی نیست و این علائم قابل کنترل هستند.

اختلال حرکتی در پارکینسون چه دلیلی دارد؟

بیماری پارکینسون روی عضلات تاثیر می‌گذارد. این تاثیر منفی منجر به سفتی و خشکی عضلات و کندشدن حرکات می‌شود.

اختلال تعادل چیست؟

اختلال تعادل بدن باعث سرگیجه، عدم ثبات و سبک شدن سر می‌شود. فرد حس می‌کند دنیا دور سرش می‌چرخد یا هر لحظه ممکن است زمین بخورد. این احساسات در حالت نشسته، ایستاده یا حتی خوابیده در فرد به وجود می‌آید. علت اساسی عدم تعادل مربوط به گوش داخلی (دستگاه دهلیزی) است، اما علل دیگری هم دارد.

در پایان انواع اختلال حرکتی

دلایل متفاوتی منجر به انواع اختلال حرکتی می‌شوند و بالعکس اختلالات حرکتی می‌توانند امراض جدی و سختی را به همراه آورند. علائم اختلالات حرکتی، عدم تعادل و حرکات غیرارادی باید پیگیری شوند. مبتلایان به این بیماری و یا بستگان بیمار باید شرح کاملی از بیماری در اختیار پزشک قرار دهند. این اولین قدم برای بهبودی است.

اگرچه علائم این بیماری سریعا قابل رویت هستند اما نباید به تشخیص در خانه اکتفا کرد. پرسش از پزشک متخصص برای پاسخ به تمام ابهامات و سوالات پیرامون این بیماری امری ضروری است. با مراجعه حضوری به متخصصان و یا ویزیت آنلاین متخصص مغز و اعصاب در سایت پذیرش۲۴ روند درمان و بهبودی را سرعت ببخشید.