متاستاز مغزی چیست؟ انواع درمان متاستاز مغزی

سرطان بیماری خطرناکی است که می‌تواند جان فرد را تهدید کند. اما همان‌طور که می‌دانید این بیماری زمانی بدتر خواهد شد که سلول‌های سرطانی به بخش‌های دیگری از بدن نیز راه پیدا کنند. از جمله چنین شرایطی باید به متاستاز مغزی اشاره کنیم.

متاستاز مغزی (Brain Metastasis) یا سرطان مغز متاستاتیک (metastatic brain cancer) هنگامی اتفاق می‌افتد که سلول‌های سرطانی از محل اصلی خود به مغز پخش شوند. هر سرطانی می‌تواند پیشرفت کند و در مغز پخش شود اما بعضی از انواع آن‌ها مانند سرطان ریه، سرطان سینه، سرطان کلیه، سرطان پوست و سرطان روده بزرگ، به احتمال زیاد باعث متاستاز مغزی می‌شوند.

متاستاز مغزی ممکن است یک یا چند تومور را در مغز ایجاد کند. از طرفی تومور‌های متاستاتیک با رشد خود به بافت مغز فشار می‌آورند و عملکرد آن را تغییر می‌دهند. فرد بیمار در نتیجه این اتفاق ممکن است علائمی مانند سردرد، تغییر شخصیت، از دست دادن حافظه و تشنج را تجربه کند.

با ما تا انتها همراه باشید تا در این مقاله به بررسی کامل متاستاز مغزی، علائم، نحوه تشخیص و راه‌های درمان این بیماری بپردازیم.

علائم متاستاز مغزی چیست؟

علائم متاستاز مغزی بسته به مکان، اندازه و درجه رشد تومور متاستاتیک با یکدیگر فرق دارند. رایج‌ترین نشانه‌های متاستاز مغزی عبارت هستند از:

• سردرد که گاهی با تهوع و استفراغ همراه باشد.
• تغییرات ذهنی، مانند افزایش مشکلات حافظه
• تشنج
• ضعف یا بی حسی در یک سمت بدن
• تغییرات شخصیتی
• از دست دادن تعادل
• تاری دید
• از دست دادن شنوایی

اگر هر کدام از این علائم را داشتید، فورا با متخصص مغز و اعصاب تماس بگیرید. پذیرش۲۴ شرایطی را فراهم کرده است که سریعا با چنین متخصصی در تماس باشید.

علت ابتلا به متاستاز مغزی چیست

متاستاز به مغز هنگامی اتفاق می‌افتد که سلول‌های سرطانی از محل اصلی خود جدا شوند. این سلول‌ها ممکن است از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی حرکت کنند و با گسترش آن در مغز، شروع به تکثیر کنند.

سرطان متاستاتیک را که از محل اصلی خود پخش می‌شود، با نام سرطان اولیه می‌شناسند. به‌عنوان مثال، سرطانی که از پستان به مغز سرایت کرده است، سرطان متاستاتیک پستان نام دارد و دکتر تومور مغزی آن را سرطان مغز تشخیص نمی‌دهد.

کدام سرطان ها منجر به متاستاز مغز می‌شوند

هر نوع سرطان می‌تواند در مغز پخش شود اما بعضی از انواع آن‌ها احتمال بیشتری دارند که به متاستاز مغزی تبدیل شوند. از جمله این سرطان‌ها باید موارد زیر را نام ببریم:

• سرطان ریه
• سرطان سینه
• سرطان روده بزرگ
• سرطان کلیه
• ملانوما (نوعی سرطان پوست)

تشخیص متاستاز مغزی

اگر مشکوک به متاستاز مغزی هستید، متخصص مغز و اعصاب انجام تعدادی آزمایش را به شما توصیه می‌کند. چند نمونه از این آزمایش‌ها را در زیر توضیح داده‌ایم.

معاینه عصبی برای تشخیص متاستاز مغزی

این معاینه ممکن است شامل، بررسی بینایی، شنوایی، تعادل، هماهنگی، قدرت و رفلکس شما باشد. مشکل در یک یا چند نقطه به پزشک سرنخ‌هایی را از وجود تومور مغزی یا متاستاز به مغز می‌دهد و او برای مطمئن شدن آزمایش‌های بیشتری را تجویز خواهد کرد.

آزمایش‌های تصویربرداری متاستاز مغزی

دکتر تومور مغزی از ام آر آی معمولا برای کمک به تشخیص متاستاز‌های مغزی استفاده می‌کند. همچنین ممکن است در طول عکس برداری، از یک رنگ (ماده کنتراست) وریدی استفاده شود.

تعدادی از انواع تخصصی اسکن ام آر آی شامل، ام آر آی عملکردی (Functional MRI)، ام آر آی پرفیوژن (Perfusion MRI) و طیف سنجی رزونانس مغناطیسی است که به پزشک شما در ارزیابی تومور و انتخاب نوع درمان کمک می‌کنند.

سایر آزمایش‌های تصویربرداری ممکن است شامل تومورگرافی کامپیوتری (CT) و تومورگرافی پوزیترون (PET) باشد. به‌عنوان مثال، اگر تومور اولیه‌ای که باعث متاستاز مغزی شما شده است ناشناخته باشد، پزشک احتمالا از شما خواهد خواست آزمایش سی تی اسکن از قفسه سینه را انجام دهید تا بتواند مبتلا بودن یا نبودن شما به سرطان ریه را تشخیص دهد.

بیوپسی متاستاز مغزی

بیوپسی (جمع آوری و آزمایش نمونه‌ای از بافت غیرطبیعی) می‌تواند به‌عنوان بخشی از عمل برای از بین بردن تومور مغزی باشد یا با استفاده از سوزن انجام شود. نمونه برداشته شده را در زیر میکروسکوپ مشاهده می‌کنند، تا نوع سرطان (بدخیم یا خوش‌خیم) و متاستاتیک یا تومور اولیه بودن سلول‌ها مشخص شود. این اطلاعات برای تشخیص، پیش آگاهی و راهنمایی درمان بسیار مهم است.

گزینه‌های درمان متاستاز مغزی

انتخاب درمان درست برای هر بیمار به شرایط زیادی بستگی دارد. چند مورد از آن‌ها را در زیر معرفی کردیم.

• نوع تومور اولیه
• سلامت کلی بدن شما
• سن
• درمانی که برای سرطان اولیه دریافت می‌کنید.
• تعداد متاستاز‌های مغزی

هر نوع سرطان اولیه درمان متفاوتی دارد. گزینه‌های درمانی برای متاستاز‌ مغزی شما به نوع تومور (منشا اصلی) بستگی دارد. در مورد انتخاب روش درمان و اثراتی که ممکن است داشته باشد، با دکتر مغز و اعصاب آنلاین مشورت کنید.

درمان متاستاز مغزی

روش بهبود افرادی که سرطان در آن‌ها به مغز سرایت کرده، شامل راهکارهای درمانی جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی، ایمونوتراپی یا درمان ترکیبی می‌شود. پزشک ممکن است سایر روش‌های درمانی را در شرایط خاصی توصیه کند. اما بدون توجه به نوع درمان، اغلب هدف اصلی آن تمرکز بر کاهش درد و علائم ناشی از سرطان است.

درمان متاستاز مغزی می‌تواند به کاهش علائم، کند شدن سرعت رشد تومور و افزایش عمر فرد کمک کند. حتی با درمان موفقیت آمیز، متاستاز مغزی اغلب عود می‌کند. بنابراین پزشک شما توصیه می‌کند که بعد از درمان، همچنان با او در تماس بوده و پیگیر بیماری خود باشید.

گزینه‌های درمانی برای مبتلایان به متاستاز مغزی اغلب شامل دارو درمانی، جراحی، رادیو جراحی استریوتاکتیک (Streotactic Radiosurgery)، پرتودرمانی کامل یا ترکیبی از این موارد است. در شرایط خاص، پزشک متخصص مغز و اعصاب شما ممکن است درمان دارویی را برای متاستاز مغزی در نظر بگیرد.

دارو‌هایی برای کنترل علائم متاستاز مغزی

دارو درمانی می‌تواند به کنترل علائم و نشانه‌های متاستاز مغزی کمک کند تا شما احساس راحتی بیشتری کنید. از انواع این دارو‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• دارو‌های استروئیدی: کورتیکواستروئید‌ها (Corticosteroids) در دوز بالا ممکن است برای کاهش تورم در اطراف متاستاز‌های مغز به هدف کاهش علائم و نشانه‌ها تجویز شوند.
• دارو‌های ضد تشنج: اگر دچار تشنج می‌شوید، پزشک ممکن است از دارو برای جلوگیری از تشنج اضافی استفاده کند.

درمان متاستاز مغزی با جراحی

اگر یکی از گزینه‌های درمانتان، جراحی باشد و متاستاز مغزی شما در مکان‌های قابل دسترس قرار داشته باشد، جراح تلاش می‌کند تا جایی که امکان دارد به کمک جراحی و روش‌های غیرتهاجمی، سرطان را از بین ببرد. حتی از بین بردن بخشی از تومور نیز به کاهش علائم و نشانه‌های سرطان کمک می‌کند.

عمل جراحی برای از بین بردن متاستاز مغزی، خطراتی مانند نقص عصبی، عفونت و خونریزی را به همراه دارد. عوارض دیگر ممکن است به محلی که تومور مغزی شما در آن قرار دارد، بستگی داشته باشند.

رادیوتراپی متاستاز مغزی

پزشک در پرتودرمانی از پرتو‌های پر انرژی مانند اشعه ایکس و پروتون برای از بین بردن سلول‌های تومور استفاده می‌کند. برای متاستاز مغزی، ممکن است نوع درمان شما شامل یک یا هر دو روش پرتودرمانی زیر باشد:

تابش به کل مغز برای درمان متاستاز مغزی

در این روش از تابش به مغز برای از بین بردن سلول‌های تومور استفاده می‌شود. افرادی که تحت تابش به مغز قرار دارند، معمولا در طول دو تا سه هفته به ۱۰ الی ۱۵ نوبت درمان نیاز دارند. عوارض جانبی این روش درمانی ممکن است شامل خستگی، حالت تهوع و ریزش مو باشد. همچنین باید اشاره کنیم تابش به مغز طولانی مدت با کاهش عملکرد شناختی مغز همراه است.

رادیو جراحی استریوتاتیک (Stereotactic Radiosurgery)

با استفاده از رادیو جراحی استریوتاکتیک (به اختصار SRS)، پرتو‌های تابش کم قدرت به مغز تابیده می‌شوند و در نقطه‌ای خاص در تومور مغزی،‌ به یکدیگر می‌رسند. نتیجه آن تشکیل دوز قدرتمندی از پرتو برای از بین بردن سلول‌های تومور است.

رادیو جراحی استریوتاتیک معمولا در یک جلسه درمان انجام می‌شود و پزشکان با استفاده از آن می‌توانند تعداد زیادی تومور را در یک نوبت درمان کنند.

عوارض جانبی SRS ممکن است شامل حالت تهوع، سردرد، تشنج و سرگیجه باشد. تحقیقات نشان داده است که خطر کاهش عملکرد شناختی مغز در طولانی مدت، بعد از انجام SRS کمتر از تابش به کل مغز است.

در سال‌های اخیر، پزشکان و محققان به پیشرفت چشمگیری در درک خود از تابش به کل مغز و رادیو جراحی استریوتاکتیک و چگونگی تاثیر این دو روش بر توانایی شناختی، کیفیت زندگی و بقای افراد مبتلا به متاستاز مغزی دست پیدا کردند.

زمان تصمیم‌گیری در مورد نوع پرتودرمانی، دکتر تومور مغزی به همراه خودتان، عوامل بسیاری را در نظر می‌گیرید و در نتیجه همفکری نوع درمانتان را انتخاب می‌کنید. از جمله این عوامل می‌توان به سایر روش‌های درمانی و احتمال بازگشت و عود کردن سرطان پس از درمان اشاره کرد.

دارو درمانی متاستاز مغزی

در شرایط خاص، متخصص مغز و اعصاب ممکن است دارو‌هایی را برای کنترل متاستاز مغزی توصیه کند. عملکرد آن‌ها بستگی به محل شروع سرطان و وضعیت فردی خود شما دارد. بعضی از این راهکارهای درمانی دارومحور را در زیر معرفی کردیم:

• شیمی درمانی متاستاز مغزی: در شیمی درمانی از دارو‌هایی برای از بین بردن سریع سلول‌های بدن از جمله سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند.
• دارو درمانی هدفمند متاستاز مغزی: این روش درمانی بر ناهنجاری‌هایی که سلول‌های سرطانی ایجاد کرده‌ است، تمرکز می‌کند و با مسدود کردن آن‌ها، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد.
• ایمونوتراپی متاستاز مغزی: در ایمونوتراپی (Immunotherapy) از سیستم ایمنی بدن شما برای مبارزه با سرطان استفاده می‌شود.

دارو‌های ایمونوتراپی برای درمان تومور‌های متاستاتیک عبارت هستند از:

• Atezolizumab
• Ipilimumab
• Pembrolizumab
• Nivolumab

البته باید اشاره کنیم که سیستم دفاعی بدنتان ممکن است به سرطان حمله نکند. زیرا سلول‌های سرطانی پروتئین‌هایی را تولید می‌کنند که به آن‌ها کمک می‌کند تا از سلول‌های سیستم ایمنی بدن پنهان شوند. ایمنوتراپی در این فرآیند دخالت می‌کند.

توانبخشی بعد از درمان متاستاز مغزی

چون تومور مغزی می‌تواند در بخش‌هایی از مغز که مسئول مهارت‌های حرکتی، سخن گفتن، بینایی و تفکر هستند، رشد کند، توانبخشی قسمتی ضروری از فرآیند بهبودی شما است. پزشک ممکن است برای شما توانبخشی را تجویز کند. در ادامه به چند مورد از توانبخشی‌هایی را که برای ادامه درمانتان مفید هستند، معرفی کردیم.

• فیزیوتراپی متاستاز مغزی: به شما در بازیابی مهارت‎های حرکتی از دست رفته یا قدرت عضلات کمک کند.
• کاردرمانی متاستاز مغزی: می‌تواند کمک کند تا بعد از درمان تومور مغزی یا بیماری‌های دیگر، به فعالیت‌های روزمره خود (مانند شغلتان) برگردید.
• گفتاردرمانی متاستاز مغزی: آسیب شناسان گفتار در صورت وجود مشکل در صحبت کردن می‌توانند به شما کمک کنند شرایط گفتاری قبلی خود را به‌دست آورید.

پیش آگاهی متاستاز مغزی

پیش آگاهی سرطان متاستاتیک مغز برای هر شخص متفاوت است. به‌ خاطر داشته باشید که بیماری هر فرد با دیگری فرق دارد و بسیاری از بیماران با درمان‌های جدیدتر برای مدت طولانی‌تری زندگی می‌کنند. صحبت با پزشک و تیم همراهش و تشخیص بیماری خاص شما می‌تواند پیش آگاهی دقیقی را ارائه دهد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر تعدادی از علائم بالا را خیلی وقت است که دارید و شما را نگران کرده‌اند، به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید‌. همچنین در صورتی که در گذشته تحت درمان سرطان بودید، در مورد تاریخچه پزشکی خود به پزشکتان اطلاع دهید.

سوالات متداول متاستاز مغزی

در ادامه به سوالات رایج کاربران پاسخ می‌دهیم.

آیا متاستاز مغزی درمان میشود ؟

در گذشته متاستاز مغزی غیر‌‌قابل درمان شناخته می‌شد. با پیشرفت علم و درمان‌های شدیدتر (مانند جراحی یا رادیو جراحی استریوتاکتیک)، برخی از بیمارانی که فقط یک یا تعداد کمی متاستاز مغزی دارند، ممکن است درمان شوند.

طول عمر بیماران متاستاز مغزی چقدر است؟

حدود یک قرن و نیم پیش، افرادی که مبتلا به متاستاز مغزی بودند، به‌طور میانگین توانستند تقریبا کمتر از ۶ ماه به زندگی خود ادامه دهند. با پیشرفت علم و تکنولوژی، امروزه مردم مبتلا به این بیماری خیلی بیشتر از گذشته زنده می‌مانند.

نشانه‌های متاستاز مغزی مرحله آخر چیست؟

این نشانه‌ها شامل سردرد‌های مکرر، هزیان، تنفس آگونال (فرد برای نفس کشیدن تقلا می‌کند.)، سردرگمی طولانی مدت، توهم، از دست دادن اشتها، از بین رفتن بینایی و حرکات غیر‌ارادی است.

سخن نهایی

در متاستاز مغزی سرطان در جایی از بدن شما به مغز سرایت می‎کند و باعث ایجاد تومور مغزی می‌شود. هر فرد مبتلا به سرطان ممکن است دچار متاستاز مغزی شود، پس علائم خود را یادداشت کنید و هر نوع تغییر در آن را نادیده نگیرید.

پذیرش۲۴ شرایطی را فراهم کرده است که اگر به پزشک دسترسی ندارید، بتوانید با گرفتن نوبت در این سامانه با دکتر مغز و اعصاب آنلاین یا هر دکتر دیگری بسته به نوع بیماری و نیازتان، مشورت کنید و سوالات خود را با او در میان بگذارید.