فلج صورت در بارداری به چه علتی رخ می‌دهد؟ درمان فلج بل بارداری
فهرست مطالب
شایعترین علت فلج صورت در بارداری، فلج بلز (Bell’s palsy) است. زیرا خانمی که باردار است در مقایسه با افراد غیر باردار بیشتر در معرض خطر ابتلا به این مشکل است. مطالعات نشان دادهاند که فلج بلز اکثرا در سه ماهه سوم بارداری یا در عرض هفت روز پس از زایمان رخ می‌دهد.
با این حال، پزشکان همیشه علت فلج صورت در بارداری را فلج بلز محسوب نمیکنند و به علل دیگری مانند سکته، گرفتگی عروق، آسیب شدید به اعصاب صورت، تومور مغزی و غیره نیز شک میکنند. معمولا اگر طبق علائم بالینی و نتایج آزمایشات خون و تصویربرداری همه علل دیگر رد شوند، پزشک در نهایت تشخیص به فلج بلز می‌دهد.
به عنوان مثال، تجربه ثابت کرده است که فلج بلز اغلب عضلات یک طرف صورت را ضعیف و فلج می‌کند، درحالیکه سکته مغزی بیشتر عضلات تحتانی دو طرف صورت را بیحس می‌کند. علائم فلج بلز به صورت ناگهانی بروز میکنند، درحالی که علائم تومور مغزی بهآرامی و در طی هفتهها یا ماه‌ها ایجاد می‌شوند.
فشار خون بالا و چاقی مزمن از عوامل خطر موثر در ایجاد فلج بل هستند و باردار بودن ممکن است این مشکلات را تشدید کند. در ادامه به سایر فاکتورهای خطر موثر در بروز فلج صورت در بارداری اشاره خواهیم کرد.
سعی کنید به محض مواجهه با علائمی مانند بی‌حسی و ضعف در یک یا دو طرف صورت، مشکل در بستن چشم و پلک زدن، احساس درد در اطراف گوش، افزایش حساسیت به صدا، کاهش حس چشایی، مشکلات بینایی و مشکل در بلع فورا به دکتر متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. زیرا بهترین زمان برای درمان فلج عصب صورت در بارداری ۷۲ ساعت اول است.
علائم فلج بل در بارداری چیست؟
ممکن است در روزهای قبل از بروز فلج بلز احساس ناخوشایندی داشته باشید و کمی بیقرار باشید. حتی ممکن است متوجه شوید که صداها بلندتر به نظر میرسند، در اطراف گوش خود احساس درد دارید، طعم غذاها تغییر کرده و سطح قرنیه چشم شما کمی خشک شده است.
از سایر علائم و نشانههای فلج صورت در دوران بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برای بالا بردن ابرو، پلک زدن و بستن چشم یک طرف صورت خود (و در موارد نادر دو طرف صورت) مشکل دارید.
- مدام در چشم ناحیه آسیبدیده بهدلیل خشکی چشم احساس سوزش میکنید.
- برای لبخند زدن مشکل دارید و ظاهر لبخند شما کج و نامتقارن است.
- بهدلیل نبود کنترل روی عضلات یک طرف صورت، نمیتوانید بهراحتی غذا و نوشیدنی بخورید و گاهی بیاراده بزاق از گوشه دهان شما خارج میشود.
- در گفتار و ظاهر صورت شما تغییراتی ایجاد شده است.
اگرچه ثابت شده است که زنان باردار هرکدام علائم متفاوتی از فلج عصب صورت در دوران بارداری را تجربه میکنند، اما نمیتوان شروع ناگهانی این علائم را در عرض چند ساعت و اینکه در عرض ۱ تا ۳ روز به اوج خود میرسند را انکار کرد. حتی اگر خانم سابقه هیچگونه ضربه، جراحی یا عفونت را نداشته باشد.
فلج صورت در بارداری بر اثر چیست؟
همانطورکه ذکر شد، رایجترین علت فلج صورت در بارداری فلج بلز است. اگرچه علت بروز این بیماری هنوز ناشناخته است اما دانشمندان بر این باورند که ممکن است با انواع عفونت ویروسی مرتبط باشد.
برخی از ویروسها مانند هرپس زوستر (عامل آبله مرغان و زونا)، هرپس سیمپلکس (عامل تبخال تناسلی)، اِبشتین بار (عامل سرخک)، آدنوویروس (عامل بیماری‌های تنفسی و فلج صورت در بارداری اثر سرماخوردگی) و ویروس آنفولانزا نوع B میتوانند باعث ابتلا به فلج بلز در بارداری شوند. زیرا ممکن است سیستم ایمنی بدن در مواجهه با آنها به اشتباه با ارائه پاسخهای التهابی شدید به بافت خودی یعنی اعصاب صورت حمله کند.
البته افزایش وزن، فشار خون بالا در بارداری و استرس دوران بارداری نیز موثر هستند. بنابراین، باردار بودن ممکن است عوامل متعددی را برای افزایش خطر ابتلا به فلج عصب صورت در بارداری به خصوص فلج بلز کنار هم قرار دهد.
اصولا ماهیچه‌های صورت توسط اعصاب صورت کنترل می‌شوند و پیامهای لازم را از مغز برای هدایت عضلات صورت ارسال و دریافت میکنند. هنگامی که این طنابهای عصبی آسیب دیده و ملتهب یا فشرده می‌شوند، زمینه فلج شدن عضلات صورت فراهم میشود.
به عنوان مثال در زمان ابتلا به فلج بلز، عصب هفتم جمجمهای در یک طرف صورت در اثر التهاب فشرده شده و بیمار به دلیل نقص در سیگنالینگ پیامها نمیتواند پیشانی خود را به سمت بالا حرکت دهد، چشم ناحیه آسیب دیده را ببندد و نیمی از دهان خود را تحت کنترل داشته باشد.
شیوع سالانه فلج بل در دوران بارداری ۴۵.۱ در هر ۱۰۰۰۰۰ نفر است، درحالی که این میزان در همان گروه سنی از خانم‌های غیرباردار ۱۷.۴ است. می‌توان گفت که حاملگی احتمال بروز فلج صورت در بارداری را ۲.۵ برابر می‌کند، بهخصوص در ۳ ماهه پایان بارداری یا هفته اول پس از زایمان!
با این وجود، نباید عوامل دیگری مانند فلج صورت در بارداری اثر سکته مغزی، فلج صورت در بارداری ام اس و فلج صورت در بارداری اثر تصادف را نادیده گرفت. زیرا در تمامی این شرایط نیز خطر آسیب به اعصاب صورت وجود دارد.
اخیرا محققان به فلج صورت در بارداری اثر بوتاکس و فلج صورت در بارداری از کرونا نیز مشکوک شدهاند و در حال بررسی این مسائل هستند.
انواع ریسک فاکتور فلج بلز در بارداری
فلج بلز وضعیتی است که ممکن است در هر سنی رخ دهد. با این حال، زنان باردار زمانی که به انواع سرماخوردگی یا عفونت گوش ناگهانی مبتلا می‌شوند، بیشتر در معرض خطر مواجهه با فلج عصب هفتم جمجههای قرار میگیرند. این وضعیت میتواند بر سلامت و زیبایی زنان تأثیر بگذارد.
تجربه ثابت کرده است که برخی از تغییرات فیزیکی در دوران بارداری مانند موارد زیر باعث افزایش خطر ابتلا به فلج بلز در زنان باردار می‌شوند:
- بروز اختلالات انعقادی و لخته شدن خون در اثر تغییرات هورمونی
- اکلامپسی یا فشار خون بالا در دوران بارداری در اثر افزایش وزن یا استرس بارداری
- افزایش حجم آب در بدن یا احتباس مایعات (زیرا میتواند به نواحی اطراف اعصاب فشار وارد کند)
- تغییرات در سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون
- اختلال در سطح تحمل گلوکز خون و بروز دیابت بارداری
- افزایش سطح هورمون کورتیزول بدن (معمولا کورتیزول در ۳ ماهه دوم شروع به افزایش می‌کند و در چند هفته آخر قبل از تولد به دو تا سه برابر بیشتر از حد طبیعی خود میرسد. تصور میشود که این هورمون در رشد مغز و بلوغ ریه نوزاد نقش دارد)
- ابتلا به ویروس هرپس سیمپلکس (معمولا در سه ماهه آخر بارداری یا در هفته اول پس از زایمان به دلیل تضعیف سیستم ایمنی بدن، زنان باردار در معرض خطر ابتلا به آن هستند)
آیا امکان پیشگیری از بروز فلج صورت در دوران بارداری وجود دارد؟
اگرچه هیچ راهحل قطعی برای پیشگیری وجود ندارد، اما می‌توانید با کنترل به موقع فاکتورهای خطر ذکر شده تحت نظر پزشک از بروز فلج صورت در بارداری به خصوص فلج بلز جلوگیری کنید. کنترل وزن، داشتن یک رژیم غذایی سالم و متنوع، انجام ورزش‌های روزانه و اجتناب از استرس نیز واقعا موثر هستند. در مطلبی با عنوان فلج صورت در بارداری نی نی سایت نیز به نکات جالبی در این زمینه اشاره شده است.
نحوه صحیح تشخیص فلج عصب صورت در زنان باردار
معمولا پزشک در اولین مرحله سعی می‌کند به کمک معاینه علت فلج صورت در بارداری را تاحدودی تشخیص دهد. به همین دلیل، از شما میخواهد که ابروهای خود را بالا ببرید، لبخند بزنید، چشمان خود را باز و بسته کنید یا دندان‌های خود را نشان دهید.
در عین حال، از نظر احتمال بروز بثورات روی پوست، گوش، ریشه مو یا سایر نقاط صورت نیز بررسی میشوید. معاینه پزشک برای یافتن تاول در دهان یا لبها نیز به تشخیص فلج صورت کمک می‌کند.
فلج بلز ممکن است با علائمی مشابه سکته مغزی، ام اس، تومور مغزی، فشار خون بالا در بارداری، ضربه به سر و غیره ظاهر شود. به همین دلیل، لازم است پزشک درخواست انجام آزمایش خون و روش تصویربرداری مانند امآرآی را دهد تا بتواند علل دیگر را رد کند. با توجه به اینکه در دوران بارداری بهدلیل خطر آسیب به جنین، امکان انجام روش‌هایی مانند عکس برداری با اشعه ایکس و سیتیاسکن وجود ندارد.
انواع روش‌های درمان فلج صورت در بارداری
مراجعه به موقع شما به پزشک بهخصوص در ۷۲ ساعت اول بروز علائم، واقعا کمک زیادی به بهبود سریع‌تر عملکردهای صورت و کنترل عوارض بعدی می‌کند. در ادامه به انواع روش‌های درمانی اشاره خواهیم کرد.
دارودرمانی فلج صورت در بارداری
اگر نگرانی در مورد سایر علت‌های فلج صورت مانند سکته مغزی، تومور مغز و غیره وجود نداشته باشد، معمولا پزشک در مرحله اول برای یک هفته تا ده روز اقدام به تجویز کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزولون یا دگزامتازون) یا داروهای ضدویروسی می‌کند. زیرا این داروها با کاهش التهاب نواحی اطراف اعصاب صورت میتوانند روند پیشرفت فلج صورت را محدود کنند.
البته هنوز دارودرمانی فلج بل در بارداری مساله بحث برانگیزی است. زیرا برخی از پزشکان ترجیح میدهند خانم‌های باردار (بهویژه در سه ماهه اول بارداری) با استروئیدها یا داروهای ضدویروسی درمان نشوند.
بهتر است بدانید که کورتیکواستروئیدها اگر توسط پزشک (بهخصوص در سه ماهه آخر بارداری) تجویز شوند، برای مدیریت بسیاری از شرایط پزشکی در دوران بارداری مانند بیماری‌های تنفسی (آسم) و بیماری‌های پوستی ایمن در نظر گرفته می‌شوند.
تجویز روان‌کننده‌های چشمی یا قطرههای اشک مصنوعی برای رفع خشکی چشم و پمادهای غلیظتر چشمی برای استفاده در شب نیز واقعا کمک کننده است. همزمان پزشک نحوه بستن چشم در هنگام خواب را نیز توضیح می‌دهد. اگر نشانههایی از آسیب به قرنیه وجود داشته باشد، لازم است برای بررسی فوری به چشم پزشکی مراجعه کنید.
فیزیوتراپی فلج صورت در بارداری
بعد از گذشت چند روز از بروز علائم و پایان دارودرمانی لازم است که برای فیزیوتراپی صورت توسط فیزیوتراپیست اقدام کنید. فیزیوتراپی یکی از گزینه‌های درمانی بیخطر فلج صورت در بارداری است و ماه‌ها پس از زایمان نیز می‌توان آن را ادامه داد.
با توجه به اینکه در دوران بارداری امکان انجام همه روش‌های فیزیوتراپی مانند تکینکهای الکترومغناطیس و لیزردرمانی وجود ندارد، از سایر روش‌های موثر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- انجام تمرینات تمدد اعصاب
- ماساژدرمانی فلج صورت
- گرمادرمانی با حوله مرطوب
- طب سوزنی یا دِرای نیدلینگ
این روش‌های فیزیوتراپی میتوانند با افزایش خونرسانی، کاهش التهاب، تحریک اعصاب و کاهش انقباض عضلات صورت سرعت بهبودی را افزایش دهند.
از نظر پزشکان محدودیتهای دوران بارداری میتوانند در ۴۸% از زنان احتمال بهبودی کامل را کاهش دهند و به همین دلیل ممکن است علائم فلج بل در برخی از زنان باردار بیش از ۸ ماه طول بکشند. در این شرایط، پزشک مجبور است به سراغ گزینه‌های درمانی طولانی مدت مانند تزریق بوتاکس، بازآموزی عصبی عضلانی (NMR) و جراحی نورولیز برود.
تمرینات ورزشی فلج بلز در منزل
اصولا فیزیوتراپیست علاوه بر انجام تمرینات ورزشی برای دستکاری ماهیچه‌های فلج شده صورت و بازآموزی آنها، به شما نیز آموزش می‌دهد که چگونه در منزل ورزش‌های صورت را انجام دهید. معمولا لازم است که جلوی آینه قرار بگیرید و با انگشتان خود فشار ملایمی به همه اعضای صورت (پیشانی، ابروها، بینی، گونهها و دهان) وارد کنید و سعی کنید ماهیچه‌های افتاده را مدام با دست به سمت بالا ببرید. شرح مفصل درمان فلج صورت با ورزش و به کمک فیزیوتراپیست را در مقاله دیگر ما بخوانید.
درمان فلج صورت در بارداری با طب سنتی
بیشترین تاکید متخصصان طب سنتی روی طب سوزنی، ماساژ روزانه صورت با روغن کرچک، مصرف میوه آقطی سیاه یا انگور کولی و دمنوش گیاه اکیناسه یا گیاهان سداب، انیسون، مرزنگوش و گل سرخ است. با این وجود، توصیه می‌کنیم در این زمینه با دکتر فلج بل خود نیز مشورت کنید. اطلاعات بیشتر از درمان فلج صورت در بارداری با طب سنتی در مقاله دیگر ما بخوانید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر در هر مقطعی از بارداری متوجه علائم فلج صورت شدید، باید با پزشک متخصص زنان مشورت کنید. ارزیابی پزشکی بهراحتی نشان می‌دهد که عامل اصلی این مشکل چیست. همچنین میتواند گزینه‌های درمانی مناسب را برای اصلاح علائم فلج بل قبل از تشدید آن ارائه دهد.
درصورتی‌که شرایط مراجعه حضوری را ندارید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات مشاوره آنلاین متخصص زنان و زایمان پذیرش۲۴ استفاده کنید. مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره آنلاین بهترین دکتر آنلاین مغز و اعصاب برای درمان استفاده کنید.
پاسخ به سوالات متداول در زمینه فلج صورت در بارداری
در این بخش می‌توانید پاسخ تعدادی از ابهامات ذهنی خود را بیابید.
۱. فلج صورت در بارداری بر اثر چیست؟
اگرچه همه افراد حتی کودکان در معرض خطر ابتلا به فلج صورت بهخصوص فلج بلز هستند، اما خانم‌های باردار بهدلیل تغییرات هورمونی و فیزیکی بیشتر در معرض خطر هستند. البته عواملی مانند عفونت ویروسی، افزایش وزن و استرس بارداری نیز واقعا موثر هستند.
۲. احتمال بهبودی کامل فلج صورت در بارداری چقدر است؟
طبق مطالعات انجامشده، احتمال بهبودی کامل در زنان باردار ۵۲% و در افراد عادی ۷۷ تا ۸۸% است. در واقع این مساله به این دلیل است که خانم‌های باردار نسبت به عوارض مصرف کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزولون یا حتی فیزیوتراپی برای جنین نگران هستند و دیر برای درمان اقدام میکنند. در واقع اگر دارودرمانی و فیزیوتراپی بهموقع شروع شوند، بیش از ۷۰% خانم‌های باردار طی ۳ تا ۶ ماه بهبودی کامل را تجربه میکنند.
۳. آیا لزومی برای انجام ورزش و فیزیوتراپی فلج صورت در بارداری وجود دارد؟
با توجه به اینکه برخی از خانم‌های باردار از دارودرمانی پرهیز میکنند، تنها راهحل باقیمانده برای درمان فلج صورت در بارداری ورزش صورت و فیزیوتراپی است که باید تحت نظر پزشک متخصص مغز و اعصاب، زنان و زایمان و فیزیوتراپیست انجام شوند.
