کم شنوایی حسی عصبی چیست؟ تشخیص، علائم و درمان

کم شنوایی حسی عصبی (Sensorineural hearing loss) چیست؟

کم شنوایی حسی عصبی که به‌اختصار (SNHL) نامیده می‌شود، یکی از شایع‌ترین انواع ناشنوایی است که به‌علت ایجاد مشکل در عصب دهلیزی حلزونی به‌وجود می‌آید. این ناهنجاری ممکن است اکتسابی یا مادرزادی باشد. در این مقاله به بررسی انواع، علائم، روش‌های پیش‌گیری و درمان کم شنوایی حسی عصبی در کودکان و بزرگسالان می‌پردازیم.

علت کم شنوایی حسی عصبی

کم شنوایی حسی عصبی رایج‌ترین نوع کم شنوایی در بزرگسالان است. این کم شنوایی زمانی رخ می‌دهد که به هر دلیلی به گوش داخلی آسیب برسد یا کانال‌های عصبی مرکزی شنوایی با مشکل رو‌به‌رو شوند. این آسیب‌ها ممکن است ارثی باشند اما اگر کسی در جایی قرار گیرد که صدا‌های بلند به گوشش برسد هم می‌تواند چنین آسیب‌هایی را تجربه کند.

از علل دیگر کم شنوایی حسی عصبی می‌توان ضربه به گوش یا سر و بالا رفتن سن را عنوان کرد. این نوع از کم شنوایی معمولاً پس از ایجاد به‌خودی‌خود بر طرف نمی‌شود و حتماً باید در جهت رفع آن اقدامات لازم زیر نظر متخصص انجام شود. از عوامل دیگر که ایجاد کم شنوایی حسی عصبی می‌کنند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عفونت‌های ویروسی (ابتلاء به ویروس‌هایی نظیر اوریون و سرخک)
• استفاده از بعضی دارو‌ها
• ابتلاء به بیماری‌های دیابت، مننژیت و …
• بیماری‌های مرتبط با گوش داخلی مثل بیماری منییر (Meniere)
• تومورهای اعصاب گوش
• تب بالا
• سکته

علائم کم شنوایی حسی عصبی

از آن جایی‌که در ایجاد اختلال کم شنوایی حسی، ارتباط عصب گوش با مغز دچار مشکل می‌شود، معمولاً در فرد کم شنوا یا ناشنوا علائمی به‌صورت زیر می‌توان یافت:

• مبهم بودن صدای افراد (این مبتلایان با اینکه صدا‌ها را می‌شنوند ولی درک صحیحی از گفتار ندارند)
• مشکل در شنیدن صدا‌های زیر با فرکانس‌های بالا (صدای زنان و کودکان)
• شنیدن صدا‌ها در حضور صدا‌های زمینه
• احساس وزوز یا زنگ زدن در گوش

تشخیص کم شنوایی حسی عصبی

تشخیص قطعی کم شنوایی حسی عصبی باید توسط پزشک متخصص انجام شود. در ادامه به بررسی راه‌هایی که پزشک برای تشخیص استفاده می‌کند، می‌پردازیم. شایان ذکر است که این روش‌ها برای تشخیص کم شنوایی حسی عصبی از دیگر انواع کم شنوایی است.

اتوسکوپی

در معاینه‌ی اولیه موسوم به اتوسکوپی (Otoscope)، میزان التهاب، تجمع جرم یا مایع در گوش و آسیب وارد شده به گوش و پرده‌ی صماخ تعیین می‌شود.

آزمون وبر

در این آزمون پزشک به‌وسیله‌ی دیاپازن ( وسیله‌ای که با ارتعاش می‌تواند صداهایی با فرکانس‌های متفاوت ایجاد کند) با ارتعاش ۵۱۲ هرتز به وسط پیشانی فرد ضربه وارد می‌کند. اگر صدا در گوش سالم بلند‌تر باشد مشخص می‌شود که کم شنوایی حسی عصبی است.

آزمون رینه

در این آزمون پزشک دیاپازن مرتعش را روی استخوان پشت گوش قرار می‌دهد و تا وقتی که صدای آن شنیده نشود، دیاپازن را در همان جا نگه می‌دارد. سپس این دستگاه را جلوی مجرای گوش قرار می‌دهد، در صورتی‌که صدا در این نقطه توسط فرد بهتر شنیده شود مشخص می‌شود که او به کم شنوایی حسی عصبی دچار است.

در صورتی که پزشک در تست‌های بالا متوجه شود شنوایی وجود ندارد، کم شنوا را برای آزمون ادیو گرام و تست شنوایی سنجی به متخصص شنوایی سنجی معرفی می‌کند.

انواع کم شنوایی حسی عصبی

بسته به اینکه منشاء اختلال چیست، کم شنوایی حسی عصبی را به سه دسته‌ی زیر تقسیم می‌کنند:

کم شنوایی حسی عصبی دو طرفه

کم شنوایی حسی عصبی دو طرفه به‌علت عوامل ژنتیکی، قرار گرفتن در محیط‌هایی با صدای بلند و ابتلاء به بیماری‌هایی که هر دو گوش بیمار را درگیر می‌کنند، به‌وجود می‌آید.

کم شنوایی حسی عصبی یک طرفه

این نوع کم شنوایی حسی عصبی بر اثر در معرض صدای ناگهانی بلند قرار گرفتن، بیماری منییر یا وجود تومور در گوش به‌وجود می‌آید.

کم شنوایی حسی عصبی نامتقارن

کم شنوایی حسی عصبی نامتقارن به هر دلیلی از دلایل فوق که به‌وجود آید، سبب می‌شود ناشنوایی یک گوش شدید‌تر از گوش دیگر باشد.

آیا کم شنوایی حسی عصبی درمان دارد؟

معمولاً کم شنوایی حسی عصبی از جمله بیماری‌های پایدار است. این بیماری در گذشته درمانی جز تجویز سمعک و کاشت حلزون نداشته است. امروزه با پیشرفت فن‌آوری‌هایی که در علوم مختلف از جمله پزشکی و مهندسی پزشکی روی داده است، روش‌های در حال بررسی زیادی را می‌توان برای درمان این مشکل پیشنهاد کرد.

انواع درمان کم شنوایی حسی عصبی

امروزه محققان از سرتاسر جهان برای درمان افراد ناشنوا و کم شنوا در جستجوی روش‌هایی هستند که در ادامه به بررسی راههای درمان کم شنوایی حسی عصبی می‌پردازیم:

درمان کم شنوایی حسی عصبی با سمعک

از دیرباز سمعک برای درمان کم شنوایی حسی عصبی در دسترس‌ترین راه بوده است. سمعک‌ها انواع مختلفی دارند که از نظر تکنولوژی ساخت می‌توان آن‌ها را در ۵ دسته، طبقه‌بندی کرد:

سمعک آنالوگ

سمعک آنالوگ ابتدایی‌ترین نوع سمعک بوده که قادر است علائم صوتی را به‌صورت الکتریکی پردازش و پس از تقویت، مجدداً به‌صورت علائم صوتی به گوش ارسال کند. این نوع سمعک تمامی صدا‌های محیط را تقویت کرده و از این‌رو صدا‌های مزاحم مانع از استفاده‌ی بهینه از این سمعک‌ها می‌شود.

سمعک هوشمند

سمعک هوشمند نوعی سمعک دیجیتالی است و می‌تواند بین صدا‌های اصلی و مزاحم تفکیک قائل شود. کیفیت صدا در این نوع سمعک بسار خوب است و کم شنوا می‌تواند صدا‌ها را با کیفیت بالا بشنود.

سمعک نیمه دیجیتالی

سمعک نیمه دیجیتالی سمعکی با قابلیت برنامه‌ریزی است.

سمعک دیجیتالی

سمعک دیجیتالی سمعکی است که از سه قسمت رسیور (گیرنده)، مدار پردازشی و میکروفن (بلندگو) تشکیل شده است. صدا توسط میکروفن دریافت شده، پردازش می‌شود و توسط رسیور به مغز منتقل می‌شود.

سمعک وایرلس

سمعک هوشمند وایرلس (بی‌سیم) سمعک بسیار پیشرفته‌ای است و بهترین سمعک برای کم شنوایی حسی عصبی است. بی‌سیم بودن این سمعک علت محبوبیت زیاد آن است. سمعک‌های نامرئی از دسته‌ی سمعک‌های هوشمند و دارای پلتفرم‌های پیشرفته، پردازش صدای قوی، صدای واضح و عالی، در اندازه‌های کوچک و کاملاً نامرئی هستند که این روزها شنیدن را برای ناشنوایان آسان کرده‌اند.

درمان کم شنوایی حسی عصبی با سلول بنیادی

در سلسله آزمایش‌های جدیدی از طریق تزریق وریدی سلول‌های بنیادی خون بند ناف، گروهی از مبتلایان به کم شنوایی حسی عصبی تحت درمان قرار گرفتند. این آزمایشات نشان داده است که سلول‌های بنیادی توانایی لانه‌گزینی در محل آسیب‌دیده‌ی گوش و ترمیم بافت صدمه دیده را دارند.

این روز‌ها، جدیدترین درمان کم شنوایی حسی عصبی و ناشنوایی به‌وسیله‌ی حسگر‌های مویی و سلول‌های بنیادی روده انجام می‌شود.

درمان کم شنوایی حسی عصبی با دارو

در حال حاضر هیچ دارویی به‌شکل بالینی برای درمان کم شنوایی حسی عصبی وجود ندارد اما کمپانی فرکانس درمانی، در سال ۲۰۱۷ میلادی اعلام کرد برای اولین بار به دارویی دست یافته که با تزریق آن به حلزون گوش حیوانات توانسته است سلول‌های مویی گوش را بازیابی کند.

این دارو جهت درمان شایع‌ترین نوع کم شنوایی یعنی کم شنوایی حسی عصبی، طراحی شده است. با آزمایشات در فاز اولیه‌ی این دارو، بهبود مناسبی در ارزیابی کلیدی کم شنوایی شامل شفاف بودن صدا و درک کلمات بدون هیچ عارضه‌ی جانبی مشاهده شده است. اما این مطالعات فقط در مراحل آزمایشی هستند و در حاضر در کلینیک‌ها قابل اجرا نیستند.

درمان کم شنوایی حسی عصبی با جراحی

هنگامی که کم شنوایی در هر دو گوش عمیق باشد، جراحی کم شنوایی حسی عصبی می‌تواند مد نظر قرار بگیرد. در این روش جراحی، کاشت حلزون در گوش صورت می‌گیرد. اگرچه اکثر بیماران سمعک را انتخاب می‌کنند، اما درمان جراحی نیز معمولاً گزینه‌ی مناسبی است.

کاشت حلزون کاشتن یک دستگاه پزشکی الکترونیکی با باتری در گوش داخلی است. این دستگاه به‌طور مستقیم انتهای عصب حلزون را تحریک می‌کند و به‌جای قسمت‌های آسیب دیده‌ی حلزون گوش، پیام‌های شنوایی را برای مغز ارسال می‌کند.

این دستگاه شامل الکترود و آهنربا است که در داخل گوش کاشته می‌شود و جزء دیگری نیز در قسمت خارج از بدن به گردن بیمار آویزان می‌شود. جزء داخلی با جراحی زیر پوست پشت گوش قرار می‌گیرد، شبیه سمعک پشت گوش است و با کمک یک دیسک مغناطیسی، قسمت خارجی از طریق پوست به قسمت داخلی متصل می‌شود. کیفیت شنوایی مطمئناً با شنوایی طبیعی متفاوت است اما به بیمار این امکان را می‌دهد که صداها و عوامل محیطی را بهتر درک کند.

درمان کم شنوایی با یک تزریق

ناشنوایی ناگهانی به اختلال شنوایی اشاره دارد که به‌سرعت در یک یا هر دو گوش رخ می‌دهد و می‌تواند به‌عنوان کم شنوایی انتقالی، کم شنوایی حسی عصبی یا کم شنوایی مختلط طبقه‌بندی شود. در تحقیقی روی بیماران مبتلاء به ناشنوایی ناگهانی که در درمان‌های دیگر شکست خورده بودند، تزریق کورتیکواستروئید (دگزامتازون) با دوز بالا انجام شد. محققا دریافتند که تزریق دگزامتازون با دوز بالا بعد از یک هفته درمان، موثرتر از درمان معمولی است.

اگرچه امروزه اثربخشی درمان کورتیکواستروئیدی برای ناشنوایی تایید شده است، اما هنوز عوارض جانبی‌ای مانند ابتلاء به سندرم کوشینگ (Cushing’s syndrome)، عفونت و افسردگی وجود دارد. علاوه بر این، استفاده از استروئیدها می‌تواند با عوارض جانبی متعددی همراه باشد. هنوز تحقیقات در این زمینه برای یافتن راهی با عوارض کمتر جهت استفاده از این نوع درمان برای بهبود کم شنوایی، ادامه دارد.

درمان کم شنوایی حسی عصبی با طب سوزنی

طب سوزنی روشی درمانی منشاء گرفته از آسیای شرقی است که با وارد کردن سوزن‌های بسیار نازک و هم‌زمان گرم کردن و وارد نمودن شوک‌های کوچک الکتریکی به نقاط حساس بیمار، سبب بهبود آن عضو می‌شود. اساس این طب بر اساس تحریک سیستم عصبی است. این سیستم پس از تحریک با روش ذکر شده شروع به آزاد کردن مواد شیمیایی در ماهیچه‌ها ، مغز و نخاع می‌کند.

طب سوزنی نسبت به سایر روش‌های دارویی در درمان کم شنوایی حسی عصبی بسیار موفق‌تر عمل کرده است. این طب در بهبود گردش لنف و خون در گوش، تقویت و تحریک اعصاب شنوایی بسیار موثر است. این درمان با رساندن اکسیژن بیشتر به بافت صدمه دیده، توانایی بازیابی سلول‌ها را افزایش می‌دهد.

درمان کم شنوایی حسی عصبی با طب سنتی و روش‌های خانگی

کاهش قوه‌ی شنوایی مشکل بزرگی است که ممکن است برای هر فردی در هر سنی ایجاد شود. این افراد در طول زندگی با مشکلات عدیده‌ای رو‌به‌رو هستند. به‌جز راه‌های تجویز سمعک، دارو، جراحی و … می‌توان از طریق طب سنتی، درمان‌های خانگی و اصلاح رژیم غذایی برای درمان کم شنوایی حسی عصبی اقداماتی انجام داد که برخی از آن‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

• استفاده از آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی مانند گوجه فرنگی، نارنگی، فلفل سبز و … سبب از بین رفتن رادیکال‌های آزاد در بدن می‌شوند و به این ترتیب از مرگ سلول‌های مویی داخل گوش که عامل شنوایی هستند، جلوگیری می‌نمایند.
• استفاده از بتاکاروتن‌ها مانند زردآلو، گرمک، هویج و زالزالک سبب فعال شدن جریان خون می‌شوند که این امر از مرگ سلول‌هایی مویی جلوگیری می‌کند.
• نمک خوراکی را حرارت داده، روی یک پارچه‌ی تمیز پخش کنید. سپس لبه‌های پارچه را به هم وصل نمایید و این مجموعه را روی گوش آسیب‌دیده قرار دهید. حدود ۱۰ دقیقه تامل کنید. این کار را چندین بار تکرار نمایید. خواهید دید که در درمان کم شنوایی حسی عصبی تاثیر فراوانی دارد.
• مرزنگوش دارای رایحه‌ای است که خاصیت ضد تصلب شرائینی دارد و برای کاهش فشار خون بسیار موثر است. اگر کاهش شنوایی در اثر گردش ضعیف خون باشد، کافی است یک قاشق چای‌خوری مرزنگوش خشک را به یک فنجان آب گرم اضافه و حدود ۵ دقیقه به حال خود رها کنید. می‌توانید هر روز دو فنجان از این چای را میل کنید و ۱۰ روز این درمان را ادامه دهید.
• موثر‌ترین داروی خانگی و طب سنتی برای رفع مشکل کم شنوایی حسی عصبی، سرکه‌ی سیب است. سرکه‌ی سیب برای کسانی که بر اثر سر و صدای محیط به این مشکل دچار شده‌اند، بسیار مفید است. کافی است یک قاشق سرکه‌ی سیب را با یک قاشق چای‌خوری عسل مخلوط کرده و در یک فنجان آب بریزند و مصرف کنند.
• گیاهان دارویی مانند ریحان، رزماری، نعناع، زنجبیل و سیر گیاهانی هستند که برای ضعف عصب گوش مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• گیاه جینکو بیلوبا (Gingko Biloba)، قدیمی‌ترین گیاه جهان است که در مشکلات ناشی از نارسایی گردش خون در مغز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. افزایش گردش خون برای گوش‌ها حائز اهمیت بسیاری است. این گیاه موثر‌ترین درمان برای وزوز گوش است.

درمان کم شنوایی حسی عصبی با زالو

به‌جز درمان‌هایی که درباره‌ی آن‌ها صحبت کردیم، درمان کم شنوایی حسی عصبی با زالو نیز جزء درمان‌های موثر در طب سنتی است. در این روش پس از تشخیص پزشک متخصص، زالو در پشت گوش قرار می‌گیرد.

اگر متوجه تغییراتی در شنوایی خود شدید، سریعاً باید با پزشک خود صحبت کنید. برای دریافت نوبت از متخصص گوش و حلق و بینی کافی است با پذیرش ۲۴ تماس بگیرید.

کم شنوایی حسی عصبی در کودکان

برخی از مشکلات شنوایی اگر ناشی از مایع گوش میانی باشد از نظر پزشکی یا جراحی قابل اصلاح هستند. سایر مشکلات شنوایی با استفاده از سمعک و زبان و گفتاردرمانی درمان می‌شوند. کم شنوایی عصبی کودکان می‌تواند در بدو تولد اتفاق بیفتد (مادرزادی) یا به مرور زمان اکتسابی شود.

علل کم شنوایی حسی عصبی در کودکان

کم شنوایی در کودکان معمولاً به سه دلیل زیر پیش می‌آید:

1. ممکن است توسط یکی از والدین یا هر دو از طریق وراثت منتقل شود. اختلال کم شنوایی حسی عصبی نوزاد قبل از به دنیا آمدن در رحم مادر به‌صورت ارثی وجود دارد. عفونت‌هایی مثل توکسوپلاسموز، سرخچه، سیتومگالوویروس (Cytomegalovirus)، تبخال یا سیفلیس که از مادر انتقال می‌یابد یا عوامل ژنتیکی، سندرم‌ها و وزن کم هنگام تولد می‌تواند در ایجاد این نوع از کم شنوایی موثر باشد.
2. در جریان تولد هنگام زایمان طبیعی، استفاده از فورسپس و فشار به مغز و گوش نوزاد ممکن است کم شنوایی حسی عصبی در کودک به وجود بیاید.
3. پس از تولد در دوران کودکی معمولاً اختلالاتی در شنوایی کودک حاصل می‌شود. قرار گرفتن در معرض صدای بلند، ضربه، عفونت‌ها و آسیب ناشی از برخی دارو‌ها می‌تواند برای گوش مضر باشد.

چرا کودک من باید تست شنوایی بدهد؟

اگر از تست غربالگری شنوایی نوزاد در یک یا هر دو گوش نتیجه‌ی مطلوب عاید نشد، باید آزمایش شنوایی انجام گیرد. حتی اگر کودک شما آزمایش غربالگری شنوایی نوزاد را گذرانده باشد اما باز هم دلایلی ممکن باشد که دچار کم شنوایی شود، باید از نظر شنوایی مجدد کودک مورد غربالگری قرار گیرد.

شنوایی کودک شما باید بررسی شود اگر:

• کودک شما در سن معمول شروع به درک کلمات و صحبت نمی‌کند.
• او به عفونت‌های مکرر گوش مبتلاء می‌شود.
• فکر می‌کنید فرزندتان به‌طور معمول به صداها پاسخ نمی‌دهد.

همه‌ی کودکان باید در دوره‌ی پیش دبستانی یا قبل از شروع مهدکودک آزمایش غربالگری شنوایی را انجام دهند.

نکات اساسی در پیش‌گیری از کم شنوایی حسی عصبی

کم شنوایی حسی عصبی تا حد زیادی قابل پیش‌گیری است و با اتخاذ برخی اقدامات حفاظتی ساده می‌توان از موارد متعددی جلوگیری کرد. قرار گرفتن طولانی مدت در معرض هر صدایی بالاتر از ۸۰ دسی‌بل می‌تواند به شنوایی آسیب برساند.

در ادامه به بیان چند نکته برای محافظت در برابر کم شنوایی حسی عصبی می‌پردازیم:

از قانون ۶۰/۶۰ استفاده کنید

هنگام گوش دادن هر نوع صدایی با استفاده از هندزفیری، حداکثر ۶۰ دقیقه با حداکثر ۶۰ درصد صدا آن را گوش دهید.

در کنسرت‌ها از گوش‌های خود محافظت کنید

شدت صوت در کنسرت‌ها می‌تواند از ۱۰۰ تا ۱۲۰ دسی‌بل متفاوت باشد که این مقدار بسیار بالاتر از سقف صدای ایمن است (به‌طوری که ممکن است در عرض ۱۵ دقیقه به شنوایی آسیب برسد). سعی کنید شدت صدا را با کمک گوش‌گیرهای فومی تعدیل کنید.

از گوش‌های خود در محل کار محافظت کنید

اگر در محیط شغلی پر سر و صدا کار می‌کنید، باید با کارفرمای خود در مورد برنامه‌ای جهت محافظت از شنوایی مشورت کنید.

از شنوایی خود در خانه محافظت کنید

انواع فعالیت‌های خانگی و تفریحی صدا‌هایی با دسی‌بل بالا تولید می‌کنند. همیشه در طول قرار گرفتن در معرض طولانی مدت صدا، از محافظ گوش استفاده کنید.

کلام آخر

سلامتی مانند تاجی بر سر شما است و فقط به وسیله‌ی افراد بیمار دیده می‌شود. در حفظ سلامتی گوش مانند اندام‌های دیگر بدن باید دقت فراوانی داشته باشید. به همین دلیل از قرار گرفتن در مکان‌هایی که سر و صدا بلندی است، جداً پرهیز کنید و با رعایت بهداشت فردی از ابتلاء به اختلال کم شنوایی حسی عصبی پیش‌گیری نمایید.

برای دریافت نوبت از جراح تومور عصب شنوایی، یا ویزیت آنلاین دکتر گوش و حلق و بینی کافی است اپلیکیشن پذیرش ۲۴ را دانلود کنید.

سوالات متداول کم شنوایی حسی عصبی

• آیا دیه کم شنوایی حسی عصبی وجود دارد؟

در قانون مجازات اسلامی برای از بین بردن شنوایی هر دو گوش دیه‌ی کامل و برای یک گوش نصف دیه‌ی کامل در نظر گرفته می‌شود، هر چند شنوایی دو گوش به یک اندازه نباشد. کاهش شنوایی در صورتی‌که مقدار آن قابل تشخیص باشد، به همان نسبت دیه را شامل می‌شود.

• کم شنوایی حسی عصبی ناگهانی (SSHL) چیست؟

کم شنوایی حسی عصبی ناگهانی نوعی کم شنوایی حسی عصبی یک طرفه است که برای چند روز به‌طور دائمی به‌وجود می‌آید و معمولاً صبح‌ها این مشکل شدید‌تر است. در صورت بروز این نوع از کم شنوایی، احساس پر بودن گوش، سرگیجه و وزوز به فرد دست می‌دهد. معمولاً نیمی از افراد خود‌به‌خود شنوایی خود را به‌دست می‌آورند، اما توصیه می‌شود حتما در صورت بروز مشکل با پزشک متخصص تماس بگیرید.

• برای خارج کردن جرم گوش که منجر به کم شنوایی حسی عصبی می‌شود چه کنیم؟

برای این منظور کافی است آب گرم را در گوش وارد کنید و کمی بعد سر را خم کرده تا آب گرم همراه با جرم خارج شود.