داروی پمترکسد | کاربرد ، مقدار و روش مصرف ، عوارض جانبی و میزان مصرف | Pemetrexed

پمترکسد (Pemetrexed) چیست و چه کاربردی دارد؟

پمترکسد از گروه داروهای شیمی­درمانی است و به عنوان داروی ضد سرطان در درمان برخی سرطان­ها مورد استفاده قرار می­گیرد. این دارو اولین بار در سال ۲۰۰۴ توسط سازمان غذا ودارو آمریکا (FDA) برای درمان سرطان ریه مورد تائید قرار گرفت. کاربرد رایج و اصلی آن در درمان نوعی سرطان به نام مزوتلیومای جنبی بدخیم (MPM) است که قسمت داخلی قفسه سینه را درگیر می­کند.
علاوه بر این در درمان نوعی سرطان ریه به نام سرطان سلول­های غیر کوچک کاربرد دارد. همچنین در درمان برخی سرطان­های دیگر مانند سرطان رحم، سرطان تخمدان، سرطان مثانه و بدخیمی­های مرتبط با تیموس مورد استفاده قرار می­گیرد اگرچه نقش مثبت آن هنوز در درمان این بیماریها اثبات نشده است.

نام­های تجاری پمترکسد Pemetrexed

پمترکسد با نام­های تجاری متفاوتی در بازار دارویی وجود دارد. آلیمتا (Alimta)، پمفکسی (Pemfexy)، سیامبرا (Ciambra)، فورمتا (Formeta) و الوپم (برند ایرانی Alvopem) رایج­ترین برندهای آن می­باشند.

اشکال دارویی پمترکسد Pemetrexed

این دارو به صورت پودر لئوفیلیزه جهت تهیه محلول تزریقی در دو دوز ۱۰۰ و ۵۰۰ میلی­گرم وجود دارد.

مکانیسم اثر پمترکسد Pemetrexed

پمترکسد یک آنتی فولات بوده و با ایجاد اختلال در فرایند سنتز و متابولیسم فولات اثرات ضد سرطانی خود را اعمال می­کند. فرایندهای متابولیکی زیادی در بدن نیازمند حضور فولات می­باشند که با اختلال در تولید فولات دچار مشکل شده و در نتیجه سلول از بین می­رود.
از جمله آنزیم­های حیاتی سلول که در نبود فولات دچار اختلال عملکرد می­شوند می­توان به تیمیدیلات سنتتاز، دی هیدروفولات ردوکتاز و ایمیدازول کربوکسامید ریبونوکلئوتید فرمیل ترنسفراز اشاره کرد. در نتیجه عدم کارکرد این آنزیم­ها، سنتز نوکلئوتیدها (واحدهای سازنده DNA) مختل شده و در نهایت سنتز ماده ژنتیکی در سلول مهار می­شود که نتیجه آن مرگ سلول سرطانی است.

می‌توانید به صورت غیر حضوری و ۲۴ساعته،با پزشک آنلاین متخصص آلرژی، اختلالات تنفسی و ریه، تلفنی و متنی صحبت کنید، و از ایشان برای مصرف این دارو مشاوره بگیرید.

فارماکودینامیک و فارماکوکینتیک پمترکسد Pemetrexed

پمترکسد توسط حامل­های فولات موجود در سطح سلول وارد سلول­ها شده و در آنجا طی واکنش­هایی به فرم پلی گلوتامات در می­آید. این فرایند طی زمان و وابسته به دوز مصرفی دارو رخ می­دهد.
نیمه عمر اشکال پلی گلوتامات در سلول بالا بوده در نتیجه در سلول تجمع یافته و بدین صورت اثربخشی دارو افزایش می­یابد. در نهایت متابولیت­های پلی گلوتاماته فولات از طریق ادرار دفع می­شوند.

مقدار و نحوه مصرف پمترکسد Pemetrexed

به طور معمول هر سه هفته یک بار به صورت وریدی تزریق می­شود. دوز و مقدار دارو بسته به وزن و پاسخگویی بدن بیمار به نحوه درمان تعیین می­شود. این دارو به صورت تکی و یا ترکیبی با دیگر داروهای ضد سرطان مانند سیس پلاتین، کربوپلاتین و پمبرولیزومب تجویز می­گردد.
در هر صورت میزان ۵۰۰ میلی­گرم به ازای هر متر مربع سطح بدن به صورت وریدی طی مدت ۱۰ دقیقه تزریق می­شود. این تزریق هر سه هفته یک بار تکرار می­شود تا زمانی که پیشرفت بیماری کند یا متوقف شود و یا سمیت غیر قابل تحمل در بیمار مشاهده شود.
پیش از شروع دوره درمانی، پزشک برای شما فولیک اسید و ویتامین ب۱۲ تجویز می­کند. مصرف این مکمل­ها احتمال بروز عوارض جانبی ناشی از شیمی درمانی با پمترکسد را کاهش می­دهد. مصرف فولیک اسید و ویتامین ب ۱۲ از ۵ روز قبل از شروع درمان آغاز شده و طی دوره درمان ادامه می­یابد. تا ۲۱ روز پس از آخرین تزریق باید مصرف فولیک اسید را ادامه دهید.
علاوه بر این ممکن است پزشک برای شما کورتیکواستروئید (کورتیزون) تجویز کند تا احتمال ابتلا به حساسیت­های پوستی ناشی از پمترکسید را کنترل کند. کورتیزون باید طی دوره درمان و به مدت ۳ روز مصرف شود.
مصرف آن در کودکان بررسی نشده و اطلاعات دقیقی پیرامون اثربخشی آن وجود ندارد. در خصوص مصرف دارو در سالمندان مشکل خاصی گزارش نشده اما به دلیل احتمال بیشتر بروز بیماریهای کلیوی در این گروه سنی، با مشورت پزشک متخصص ریه و دستگاه تنفسی مصرف شود.

موارد منع مصرف پمترکسد Pemetrexed

• در صورتیکه دچار کم خونی یا دیگر مشکلات خونی هستید، پیش از مصرف با پزشک مشورت کنید. چرا که دیده شده پمترکسد می­تواند تعداد گلبول­های قرمز (در نتیجه خستگی و بی حالی همراه دارد)، گلبول­های سفید (احتمال ابتلا به عفونت در شما زیاد می­شود) و پلاکت­ها (احتمال افزایش خونریزی) را کاهش دهد.
• در صورتیکه مشکل کلیوی دارید در مورد مصرف داروهای ضد التهابی که به عنوان درمان کمکی طی دوره مصرف دارو تجویز می­شوند با پزشک مشورت کنید.
• در بیمارانی که اختلالات کبدی دارند با احتیاط مصرف شود.
• در صورتیکه به تازگی واکسن زده­اید یا قصد تزریق واکسن دارید با پزشک مشورت کنید چرا که پمترکسد با برخی واکسن­های زنده مانند ب.ث.ژ تداخل دارد.
• در صورت حساسیت به هر نوع دارو، رنگ یا ماده غذایی پزشک خود را مطلع کنید.

تداخلات دارویی پمترکسد Pemetrexed

• تداخلات شدید (در این صورت هرگز توصیه نمی­شود با هم مصرف شوند) شامل واکسن سرخک، واکسن اوریون، واکسن آبله مرغان و واکسن سرخچه.
• تداخلات متوسط ( معمولاً توصیه نمی­شود اما با نظر پزشک ممکن است دور یکی از داروها تغییر یابد) شامل آسپیرین، پیروکسیکام، ایبوپروفن، ناپروکسن، دیکلوفناک، ناتالیزومب، کلوزاپین و …. .

عوارض جانبی پمترکسد Pemetrexed

• تهوع، استفراغ، خستگی، ریزش مو، اسهال یا یبوست،زخم دهان، بی اشتهایی، تغییرات خلق و خو، تحریک پذیری و سردرد از عوارض شایع آن است.
• علائم آلرژیک مانند راش پوستی، تنگی نفس، قرمزی و تورم کمتر شایع بوده ولی ممکن است رخ دهد.
• ممکن است باروری مردان را تحت تاثیر قرار دهد لذا همسران این افراد باید طی دوره درمان از روش­های ضد بارداری مطمئن پیروی کنند.
• در برخی موارد سرکوب شدید مغز استخوان دیده شده است. این حالت به ویژه در بیمارانی که مصرف مکمل ویتامین ب ۱۲ یا اسید فولیک را قطع کرده­اند بیشتر بوده است.

پمترکسد در بارداری Pemetrexed

به لحاظ احتمال خطر مصرف در دوران بارداری، در دسته داروهای گروه D قرار می­گیرد. این بدین معنی است که شواهد مثبتی از وجود خطر برای جنینی که مادرش دوره درمان را طی می­کند وجود دارد. بنابراین مصرف آن برای زنان باردار ممنوع است.
با این وجود در شرایط بیماریهای جدی که جان مادر در خطر است، فواید درمانی دارو بر خطرات بالقوه آن ارجحیت دارد. اگرچه اطلاعاتی در مورد ترشح آن در شیر مادر و انتقال آن به نوزاد وجود ندارد اما مصرف آن در دوران شیردهی توصیه نمی­شود.

شرایط نگهداری پمترکسد Pemetrexed

دارو را درون جعبه در بسته به دور از تابش مستقیم نور نگه دارید. دارو می­تواند درون یخچال ولی به دور از یخ زدگی نگهداری شود. دارو را دور از دسترس کودکان نگه دارید.

ارتباط مستقیم با پزشک انلاین متخصص آلرژی، اختلالات تنفسی و ریه